Norðanfari - 05.05.1874, Blaðsíða 2

52
meira sjáifsforrseli og stjórnfreisl, og eptir allt
þa& sem fyrir því heírr veri& haft og til þess
kostah — skyldrr nú eigi sinna því a& neintt,
hverjir ab eru kosnirtil þings, cía hvert nokkr-
ir. En ekki er þat> einhlýtt í þessu efni, þó
menn fari nú a?> rnanna sig upp, og sækja bet-
ur kjörfundina en ábur; menn verfca nú þcgar
ah fara ab búa sig' undir kosningarnar , meí)
því á almennum fundum í hverju kjördæmi,
a& koma sjer nitur á kosningunum, sjá sjer út
þingmanna efni o. s. írv. Skyldi nú í ein-
hverju kjördæmi, eigi vera völ á gó&um þing-
mannaefnum, og viti menn aí> kostur sje á öbru
betra annarstatar, er sjálfsagt al> sæta því. því
aS binda sig vit> kjördæmib eingöngu ineb kosn-
ingarnar, er tómur bjegómaskapur. þiugmaib-
urinn er svo hvort sem er þjónn þjóbarinnar í
heild sinni, hvaban sem hanrr er kosinn. Eins
ættu menn a& vera jafn vandir ab vali vara-
þingmanna sem abalþingmanna, því reynslan
hefir þegar sýnt ab þab hefir borib vib, ab \—
i þingheyenda hafa verib varaþingmenn, og
getur hib sama borib eins ab eptirleibis.
þá er enn eitt í þessu máli sem er athuga-
vert. ^b undanförnu hefur þab þótt nokkur-
konar ósvinna, hafi einhver bobib sig fram eía
gjört kost á sjer til þingsetu. þetta hefir kom-
ib inn einskonar firtni, eba þingfælni hjá mönn-
um, svo nálega hefir ortib ab dekstra þing-
mannaefnin til ab taka kosningu. þab er nú
vonandi ab því lík fásinna leggist nibur, og ab
engin láti þab firta sig nje fæla frá þ\í ab
gjöra kost á sjer til þingsetu, þó einhver fá-
bjáninn kaili þab ab trana sjer fram. Vjer
vonum því, ab hver sannur föburiandsvinur, sem
líkur eru til ab komi til álíta vib kosningarnar
til næsta þings, lýsi yfir því í tíma, hvort hann
muni taka á móti kosniogu eba ekki. En sjer
í lagi þykjumst vjer geta vænst þess af vorum
eldri þingmönnum, ab þeir láti opinberlega í
ljósi — helzt í blöbunum — hvort þeir muni
taka á móti kosningum ab nýu.
Vjer Iyktum þessar athugasemdir vorar,
meb þeirri ósb, ab almenningur virbi þær, eins
og þær eru meintar. þab mundi glebja oss, ef
þær yrbu einhverjum til gagns og leibbeiningar.
YFIRLIT
yfir tekjur og útgjöld hins eyfirzka ábyrgbar-
fjelags frá 1. nóvember 1872 til 1. nóv. 1873.
T e k j u r . rd. sk.
1. Eptirstöbvar frá fyrra ári . , . 8,210 36
2. ábyrgbargjöld af skipunum: rd. sk.
í Eyjafjarbardeiklinni 1,632 39
í Siglufjarbardeildinni 981 94 -
----------------14 b7
3. Leiguraf vebskuldabrjef-
um og óloknum ábyrgb-
argjöldum ......................... 336 35
4. Selt af reka „Sval&“, fyrir ... 7 72
11,169 rd. 18 sk.
U t g j ö i d rd. sk.
1. Ýmisleg útgjöld 19 00
2. Tap fjelagsins vib reka „Ingólfs“ 16 76
3. Utborgub 4g ársrcnta afinnstæbu
fjeiagsmanna . . , , . . 327 14
4. Borgab fjelagsnaönnum, sem geng-
ib hafa úr fjelaginu .... 301 57
Eptirstöbvar:
Ólokin ábyrgbargjöid rd. sk.
fyrir síbasti vertíb 1.303 86
Vebskuldabrjef . . . 9,110 „
í sjóbi............... 90 45
10,504 35
11,169 rd. 18 sk.
B. Steincke.
FORNKAþÓLSK HREIFING Á þÝZKALANDI.
(Framhald). Enn frcniur kvartar Pius IX
yfir því, ab stjórnirnar í Schweizs hafi grafib
fótinn undan trúarbragbafrelsinu gegn „öllum
grundvaliarreglum rjettlætis og skynsemi*.
Enn hann rniunist ekki þeirra klagana, er hann
á enn ósvarab, en aidrei munu þagna meb því
ab þær stýbjast vib óræk Bkilríki, sem komu
frá hinum fyrstu byskupum kiikjunnar yfir því,
ab rödd rjettiætis og skynsemi hvorki diitbist
ab láta nje gæti látib til sín heyra á Vatikan-
fundinum. Ilann bregbur Schweizsum um sátt-
málaróf, og þó er þab alkunnugt, ab í vibskipt-
unurn vib Lachat og Mermillod var sáttmálsrof-
ib klerkaiýOs-niegin, já, og ab páfarnir sjálfir,
eins og Píus IX einnig hefir fært til bókar, hafa
sett sjer þá grundvallarreglu ab álíta sig alls
ekki bundna af neinum samningi vib veraldleg-
ar stjórnir.
Ilann ávítar veraldleg yfirvöld fyrir þab,
ab þau dirfist ab leggja dóm á grundvailarsetn-
ingar kirkjukenningarinnar, og þó hafa einmitt
þessi sömu yfirvöld iýst yGr því skýriega, ab
þau dæmi ails ekki um hina innri kirkjutrúar-
iegu þýbingu hinna vatikönsku setninga (decrete)
ab því er þeir snerti Gubsorb, heldur ab eins
um þab, ab hve mildu leyti þeir beri meb sjer
rjettar-skuldbindingu ab því er þeir
snerta r í k i s-bo r g a r a le g rjettindi.
Páftnn kvebur svo á ab kirkjustjórnarlög
Prússa stefui ab því ab leggja kirkjuna í aigjörba
aubn. því ab hann ritar þannig: BOg svo ab
engu sje sleppt er fái alveg (penitus) lagt hina
kaþólsku kirkju undir okib“, og aptur: „Hin nýju
lög stefna ab því, ab fá því framgengt, ab hún
(kirkjan) geti ekki lengur haldib áfram ab vera
til“. þessi lög nefnir hann „grimmúbig í mesta
máta“. Enn hinir mjög lofubu keiearar Const-
antinus h. tnikli, Justinianus og Karl
mikli, hafa í hvívetna haft franimi miklu meiri
rjettindi yfir prestum og byskupum, enn þessi
lög áskilja ríkinu, og hafa ekki einu sinni Róma-
biskupar sjálfir talib ab þar í lægi nein hætta
fyrir tilveru kirkjunnar. Meir ab segja, páfarn-
ir sjálfir hafa hvab eptir annab heimilab ýms-
um ríkjum og stjórnura flest þessara rjettinda
og öll hin mikilvægustu, — og þó hefir kirkj-
an ekki þar fyrir gengib til grunna. Ab
bera hag kirkjunnar nú saman vib ofsókiairnar
er kristnir urbu ab sæta af hinum heibnu keisur-
um, sem ekki vildu einu sinni heyra nöfn þeirra
er í kristin embætti skyldi setja, svo ab þeir
mætti vita hverjum þeir heirnilabi rjettindi og
kjörkosti, heldur þvert á móti kröf&ust þess
af öliuro, ab þeir afneitubu Jesú nafni og færbu
skurbgoium blót — þab er óbæfa.
Umburbarbrjefib misskilur þab og er rlkib
heimtar ab hafa æbsta vald í allri löggjöf innan
sinna eigin tairmarka. f>etta er allt annab en ab
rikisins lög skuli vera hin æbsía mæiisnúra
fyrir samvizkur manna, eins og umburbarbrjeíib
lætnr í vebri vaka.
þab vekur undrun eina er páfi iiælist um
ab hann og byskupar sínir lialdi fast vib hlýbni,
vib veraldleg yfirvöid í anda Páls postula, þeg-
ar hann afdærnir f sömu andránni meb ofsa-
orbum hin naulsynlegustu landslög undir því
yfirskini ab þau sje andstæb orbi Gubs, og lýs-
ir yfir því ab þau sje daub og máttariaus og
hafi engan skuldbindandi krapt fyrir samvizkur
manna, já, og leyeir þegnana frá hlýbnis-skyld-
unni og ofan á alit saman hughrcystir lögbrots=
mennina og iíkir þeim vib ofsókta trúarjátend-
ur og píslarvotta I Reyndar standa sljóinir og
ríki andsiiænis öliu þessu óttaiaus, í þetta skipti.
Mebvitundin um þab, ab þau tákna si&ferbislega
hugmynd í hinni guílegu heims-skipan, bendir
þeim á skyldu sfna, og sagan kennir þeim
ab hræíast ekki. Engan páfa liafa menn
óttast meira en Innocentius þribja, og enginn
páfi lietir, sem hann, logab í jarlneskum Ijóma
— hann neitati gildi Miklu-skrár (Magna
Charta) Englands, afdæmdi hana, sór gegn henni
vib liiniin og jörb, sló hana um koll meb banni
og forbobi: en hún fórst eigi fyrir, ab lieidur;
hún hefir gjört hina ensku þjób milda; og sú
þjób hefir eigi glatab kristinni trú. Meb búllu
sinni Zelus Domus Dei1 neítabi Inocentius tíunðr
Vestfaizka fribarsamningnurn, og kvab á ab hann
skyldi ómerkur allur vcra, og skyldi enga þý^'
ingu nje álirif hafa á farna tíb, faranD
tíb nje framm-tíb sökum ýmissa greina et
honum þóttu annabhvort andstæfar bag kirk]'
unnar ebur og skablegar henni; Píus sjötti sag^i
byskupum þýskalands þab, í fulium orlum, áf'
ib 1789, ab kirkjan hefM aidrei þekkzt þenBi1
Báttmála — og sjá! hinir nú-verandi byskupaf
þýzkalands, sera eru páfanura svo samlyndir s®
hann álítur þá „sjónarmib heims, cngla og
manna, hlífaba hrynju hins kaþólska sannleika“i
þessir menn hafa geiib út opinbert embættiS'
skjal, 20 sept. 1872, og hafa þar dregib rjett-
indi þau er þeim þykir sjer bera einmitt út ur
þessum sama vestfalzka fribarsamningi, og játa
þar, ab í honum sje ákvebib rjettar'
staba þýzkalands í trúar- og kírkjU'
efnum, og þab svo ab, þar vib megi ekkr
hrófia — og þetta eru einmitt þær ákvar&'
anir um samband kirkjunnar og rikisins seu>
páfarnir hafa ákaft bannfært, í sífellu
í meira enn tvö hundrub ár. Bjer vib má enU
bæta því, ab þann 22 júní 1868 lagbi Pius I2Í
þann dóm á grundvallarlög Austuriíkis, ab þaU
væri vibbjóbsleg og í raun og veru óút'
segjanleg andstygb, og skar svo úr ab
þau skyldu vera daub og markiaus, og lagbi vib
harbar hótanir gegn ölium er átt höfíu þátt í
tilbúningi og samningu þessara Iaga. Enn ár-
ib 1873 leyfir hinn sami páíi Jesúíturn í Ins-
bruck ab skuldbinda sig, gegn ákvefnu vibur'
lagi, ab veita hlýbni þessurn „vibbjóbslegu“, J'
segjanlega andstyggilegu“ lögum, þetta til þess>
ab fá yfirstigib stjórnvizku rábherrans S t r e m eyr’
þab sem umburbarbrjefib segir hinum undr-
anda heimi um hinn hátt hafba keisara vorUi
ervjerfáum eigi rninnst án þakkar'
gjörbar vib Gub, er svo þrábbeiu*
gegn allri raun, sannleika og r j e 11 -
læti ab lotning fyrir kcisaranum annarsvegar
og vægð vib páfann hinsvegar bjóba oss ab þegja
þar um.
En jeg get ekki þagab yfir hinum ástæbU'
Iausu árásum gegn hinni kaþólsku kirkju eina
og hún var ábur en Vatikan fundurinn var haifl'
inn; þeirri kirkju er vjer, kaþólskir menn ef
fastlega höldum vib trú febranna, glebjum oss *
Gubi ab heyra tii, þeirri kirkju, er vjer eig»ni
ab þakka frib samvizku vorrar, og í hverri vjef
höfum von um hib eilífa líf.
þar sem vjer crum sakabir um þab, ablraf3
gjört oss hlægilega, þá hrindir uniburbaf'
brjefib sjálft hezt því brigsli meb hinni beiz^11
alvöru sem í því er.
þab sem oss enn fremur er brugbib uu1
,svo marga afskaplega villulSf'
dóma (tot errores mons trosi) gegn abai'
grundvallarreglu hinnar kaþólsku'
trúar, þá þykir mjer þab mibur farib ab e^1
skuii vera nefridur á nafn einn einasti þessafrS
villuiærdóma. En nú eru ab a 1 gr un d va 1 lar'
reglur hinnar k a þ ó I s k u tr ú ar (præcip"a
catliolicæ fidei principia) tvær, eins og kiikiu’’
fundurinn f Tient hefur tekib framm: i1*11
fyrri er bihlíuþýbing, er sarakvæin
hinum almennaandakristninnarU,,,j
o g h a n n h e f u r I ý s t s j e r á ö 1 d u m k if ^
unnar, og einkum sú er samkvæm9*
samriljóba skobun febranna þar 0
e n1
s ý n t v e r b u r a b h ú n s j e t i 1; hin síbar*
hin alkunna regla um hina kaþólsku B°'
sögn (traditio) er Tertullianus og VincentiuS
Lerina hafa svo giögglega sett saman í °f
u'
frí
?uu'
11 r ^
um: þab sem alltaf, alstabarog 8 ^
trú liefur verib — þab eitt getur vcri& ®run»j
vallarregla kirkjutrúar —; þessa reglu ákva'
fundurinn í Trcnt enn glöggvara, og M°
heíir útskýrt hana meb miklu andríki.
grundvallarieglum hefur páfinn varpab uffl
1) þ. e. vaudlæti fyrir hús Ðrottins.