Norðanfari - 14.09.1874, Blaðsíða 2

fjeliig (kirkjan og ríkit) eiga a& eíla andlegar
íramför þjóíanna og vernda frelsi mannlegs
anda; því a& þab er freisi andans, sem
allar þær þjó&ir berjast fyrir, sem fengib hafa
nokkra verulega me&vitund um frjálsræti sitt;
þa& er frelsi andans, sem allar þjó&ir krefjast,
hvort sem um trúarbrögí) eí)a Iandstjórnarmálefni
er a& gjöra. Um Ifkamiegt frelsi er ekki aí)
tala. þetta liggur í hlutarins ebli; þvf aí) mab-
urinn hefur einungis ráb á anda sínum, og
andinn einn hefur vilja.
(Framhald sí&ar).
þAD GJ0R1R HVERN GÓDAN AÐ
GEYMA VEL SITT.
— Svo sem kunnugt er, höfura vjer Islend-
ingar, aí dæmi annara þjó&a, fyrir nokkrum
árum tekib ab safna saman á einn stab ýms-
um þeim gripum frá lifeinni tí&, er bera meb
sjer margskonar fróileik, a& því er snertir sögu
iandsins fyrt og sí&ar fram undir vora daga.
Á meían því fór fram öld af öld, aí) eng-
ir f landinu sjálfu skeyttu um ab halda því-
Ifkum gripum til haga, hefur sem nærri má geta,
ógrinni af þeim misfarizt og orbií) a& engu,
enda hefur og miklu veri& farga& til annara landa;
en a& töluvert sje þó enn eptir, má rá&aafþví,
a& all mikill fjöldi gripa hefur þegar dregizt
saman til forngripasafnsins f Reykjavík á eigi
fleiri árum en li&in eru frá því, er þa& var
stofnab.
En nú cr svo ástatt, a& ekki er til neitt
vfst húsnæ&i, þar sem geyma meigi í fornmenj-
ar þær, er saman eru komnar, og me&an svo
er, má vi& því búast, a& þær ver&i á sífeldum
hrakningi, og þá undir eins hætt vi&, a& fyrir
hi& sama kunni þeim jafnó&um a& ver&a spilt
og glatab.
Oss, sem hjer ritum undir nöfn vor, hef-
ur því korai& ásamt a& reyna, ef unnt væri, a&
ráía bót á t^eeeu «ne& því ab ettora fyiSt og'
fremst á landa vora og þar næst á hinar nán-
ustu frændþjó&ir vorar, a& skjóta fje saman, til
þess a& af því megi ver&a byggt hæfilegt hÚ3
handa forngripasafninu í Reykjavfk.
Vjer Islendingar erum söguþjóí, og ættu
því munir þeir, er næst hinum gömlu sögum
vorum geta lýst menntun og kunnáttu, heimilis-
Iffi, a&búna&i og öllum háttum þjó&ar vorrar
á undanfarinni ti&, a& vera oss of kær og dýr-
mæt eign til þess, a& vjer þolum a&gjör&alaust
a& sjá fram á þa&, a& þeir hrekist og ver&i ab
ónýtu, enda megum vjer og víst vita, a& svo
f m Kþa& gjörir hvern gó&an, a& geyma vel eitt“,
vo liggur og vi& því sæmd sjálfra vor, a& vjer
um vel til þessarar þjóíeignar vorrar. Ar-
sem nú er a& lí&a yfir oss, þúsundára af-
næli hinnar fslenzku þjó&ar, þab er og í sögu
lands vors slfkt hátí&Iegt merkisár, er hvetur
oss sjálfkrafa til a& minnast hins li&na tíma.
En hvernig skyldum vjer geta minnzt hans til-
heyrilegar meb ö&ru enn því, ab halda rækilega
saman þeim menjum, sem hann hefur oss ept»
ir látib, og koma þeim fyrir í sem beztri
geymslu?
Áf þessum ástæíum þykjumst vjer vissir
um þa&, a& vjer berum hjer upp þarflega áskor-
un á hæfilegum tíma, og vonum þess líka me&
cngum efa, a& hún fái hvervetna gó&ar undir-
tektir, hjá góíum mönnum.
I ofanver&um ágústmánuii 1874.
Chrlstiansson. B. Steincke. Björn Halldórsson.
amtina&Dr. verzlnnarstjúri. prúfastor.
Einar Ásmundsson. Tryggvi Gunnarsson.
búndi. kaDpstjúri.
ÞJÓÐHAtÍÐIN í svarfaðardal.
þar e& Svarfdæiir gátu eigi haft tilætlub
not af Þjó&hátlbarhaldinn á Oddeyri 2. júlí,
vegna fjariæg&ar, kom þeim saman um, a& haida
Jijó&hátíb hjá ejer, og var& sú sko&un aimenn,
— 102 —
a& bezt íæri á, a& halda hana mánudaginn 3.
d. ágústmán., næsta dag eptir þjó&hátí&armess-
una; var sá dagur fast ákve&inn og sta&ur til
hátí&arhaldsins til tekinn á sljettri grasgróinni
grund, fyrir ne&an Hofsá, en beint á móti Grund,
bústab þorsteins Svarfaís. Beint upp undan
grundinni, sem valinn var, er stórkostlegt kletta-
gil, og foss mikill í, er nefnist Go&afoss. Ur
gili þessu fellur á og meb grundinni ab nor&an.
Fyrir utan ána stendur landnámsbærinn (Go&a)
Ilof. A þessum fagra staö var tjaldab, og var
a&altjaldlengdin 24 álnir, breiddin 6 áln., bæ&in
4 áln. þetta tjald var hólfab sundur í mi&ju,
og voru veitingar haf&ar í enda annars tjaldsins,
Auk þess voru þar mörg smærri tjöld. Nokkra
fa&ma fram undan tjöldunum stób ræ&ustóll, sem
var fó&ra&ur hvítu Ijerepti. Einn var kosinn yfir-
um8jónarma&ur, herra Jóhann Jónsson fyrrv.
hreppstjóri, og sjálfseignaibóndi á Ytra-Hvarfi;
annar var kosinn tíl vara. Sí&an voru kosnir
2 umsjónarmenn fyrir hverja sókn. 3. ágúst
var veiur gott, skýjab lopt, sólskin litib og lítill
svalur nor&an gustur, en ekkert regn. þegar
um morguninn dreif a& margt fólk, og hjelzt
þa& áfram til hádegis; sá þab á, ab mikill á-
hugi var á þjó&bátí&arhaldinu, og varb þar ab
mestu úr einum Vallahreppi og af Arskógeströnd
536 manns alls og alls. — Hátí&arhaldib byrj-
a&i um hádegi þannig, a& blæjurnar, er sííar
ver&ur getiö. voru dregnar upp, og klukkuhring-
ing hófst jafnframt — þangab haf&i verib flutt
kirkjuklukka —; tók þá hver sókn ab skipa
sjer ni&ur f fjórsetta rö& (o: fjórir og fjórir
saman) og haf&i hver sókn útaf fyrjr sig veifu
á stöng, og hver sóknarbúi merki á brjósti, sem
var samlitt blæjunni á stönginni. Stærri-Ar-
skógssóknarmenn gengu fyrstir, og gekk fyrir
þeim merkismaíur me& stöng, og hjekk á henni
hvít blæja me& hárau&um krossi f mi&ju; næst
þeim gengu Vallasóknarbúar og bar merkismab-
ur þeirra fyrir þeim stöng u,e& græn„i vfiifu á,
og vur dregin á lia;a íxiitia fálkamynd , Þt-i
komu Ur&asóknarmenn og bar merkism. þeirra
fyrir þeim stöng me& hvítri biæju á, og var og
á dreginn fálkamynd á bana mibja; næst gengu
Tjarnarsóknarbúar og var horin fyrir þeim fann-
hvít (málufc) stöng, meb hárau&ri blæju á, og á
henni mi&ri var einnig fálkamynd; þá komu
Uppsakóknarmenn og var borin fyrir þeim stöng
me& himinblárri veifu á. Vib tjöldin stób stöng
og hjekk þjóbarblæjan á bá&um. Nú var hringt
um stund, me&an fólkib var a& skipa sjer ni&ur,
og me&an þa& hóf göngu sína. En er hring-
ingin hætti, hófst hljó&íærasöngur, og var sungib
lagib: Sortanum birtan breg&ur frí' Hljóbfæra
söngurinn stób, me&an gengib var, en fólki&
gekk sólarainnis í hálfhring frá tjöldunum ab
ræ&ustólnum, og skipafci sjer umbveríis hann.
Merkismennirnir skipu&u sjer í hálfbring fyrir
framan hann, og hjeldu uppi stengunum, meban
þar var verib; þá var fyrst byrja&ur og sung
inn ásamt meb hljó&færum þakklætis- og lof-
gjör&arsálmur eptir hr. þorstein þorkelsson á
Uppsölum, og a& honuin endu&um stje f stólinn
sjera Hjörleifur Guttormsson á Tjörn og hjelt
snjalla ræ&u; en er henni var lokifc, var sungib
tvíraddaö me& hljó&færum vers, undir Iaginu =
Vakna, Zíons verfcir kalla, eptir hr. þorstein
þorkelsson. Sí&an var sungifc: Eldgamla Isafold,
fyrst og seinaata erindifc; stje ab því búnu í
stólinn síra Páll Jónsson á Völlum; sag&i hann
fyrst almennt landnám í hjeru&um landsins,
og nam si&ast sta&ar vi& Svarfdælu, og sagfci
hana ftarlega; sagðist honum greinilega ogsköru-
lega, hann endafci meb: Lengi lifi hin eldgamla
Isafold; var þá skotifc af 3 byssum í senn þris-
var sinnum. Sí&an var byrja& og sungib meb
hljó&færum: Island, Ialand, ól ættarland, þú
aldna gy&ju myndl Ab þvf búnu stje f
stólinn og mælti a& nokkru af munni fram
sögu landsins frá landnámstíb til vorra daga
Sofonías stúdent Halldórsson frá Brekku; end-
a&i hann mefc: „Lengi ]iú og æ blómgist bet-
nr og betur frelsi, fræg& og dugnafcur aliur á
voru kæra ættlandi, Islandi*, og var þá skotib
jafn opt og á&ur. Sífcan ver sungib meb hljób-
færum: Nor&ur vib heimskaut f svalköldum sævi.
A& því búnu stje aptur f stólinn Sofonías stud.
Halldórsson, og leita&ist hann þá vib a& sýna
þa& tvennt: Hverju gleyma ætti og eptir hverju
ætti a&keppa; haf&i sífcari hluti ræ&unnar 5 at-
rifci a& umtalsefni. A& ræ&unni enda&ri var
sungib: Me&an sveimar blf&ur blær; og skotiö
úr 3 bvssum í einu þrisvar sinnum, eins og á&-
ur. þá var næst sungib nýtt kvæ&i eptir herra
þorstein þorkelsson, og sí&an stje hann í stól-
inn og hjelt ræ&u um „endurminninguna
A&
á
því búnu stje í stólinn hr. Jónas Jónsson
Brekku og kvafcst vilja „flytja kvæfci ab forn-
aldarsib, þó kvæfcinu væri mjög ábótavant*
skemmtunar samkvæminu, sem hann bab vir&a
viljann vel. Kvæ&ib er sent meb frásögn þessan.
A& því búnu var sunginn lofgjör&ar- og bæn-
arsálmur eptir hr. Eirík bóuda Páisson á Upp*
sölum. þegar hann enda&i, var skotib jafnopt
og á&ur. Sífcan fóru menn a& fá sjer hressing*1
hjá veitingamöunum, og lifcu svo 2 stundir.
þá var byrjab a& mæla fyrir skálum. þá roælti
Sofonías stúdent Halldórsson fyrst fyrir skál ís'
lands, og hóf sífcast upp me& söngflokknum og
söng: „Eldgamla Isafold*, seinasta erindib, og var
síbari hlutinn Bágætust au&nan þjer“ þrítekib*
Næst mælti sami fyrir minni konuhgs vors, og
var æpt „húrra“ á eptir. þá mælti enn hinn
sami fyrir skál Svarfabardalsins, og var sungi&
á eptir nýort erindi eptir hr. þorstein þorkelsson.
Næst kom minni landshöf&ingjans og haffci sl*8
Páll Jónsson ort fyrir þvf. A& því búnu roælt*
Sof. stúd. Ualldórsson fyrir skál herra Jóns a*"
þingismanns Sigur&ssonar í Kaupmannahöfn.
Næst því mælti hinn sami fyrir minni allra binna
merkustu manna, er lifab hafa á Islandi, og
unnifc hafa því og sjálfum sjer gagn og sóma>
nefndi hann fjölda á nafn, e’*'1””^ nr
fornöld;
’vár súngií) á eptír f Svo' lengi á Islands öldnu
tirida. þá kom næst minni þorsteins Svarfa&s>
landnámsmanns Svarfa&ardalsins; haffci þorsteinn
þorkelsson ort fyrir því. Næst kom minni
Klaufa, hinnar einkennilegu fornhetju dalsins,
eptir sama. þá kom næst minni gamalla mannö,
karla og kvenna, f samkvæminu, eptir Sofonía3
stúd. Halldór8son. Næst kom mir,ni hins unga
fólks eptir sama, og hvatti hann þa& mjÖg 1,1
framkvæmda á hinni nýu öld. þá varb nokk-
urt hlje; þá&u menn þá veitingar , og var ^
vib og vib sungib ýmislegt, upp frá þvf-
an byrja&i dans á afgirtu svæ&i á grundinnt,
og stófc hann yfir um stund. Síban hófust
glfmur, og ur&u þær æ því fjörugri og skernml1
legri, sem þær stó&u lengur, og sí&ast var gh/,nJ
af miklu kappi. þær stó&u nær stund.
varb lítib hlje, og tók all-niiki& ab dimma> va*
þá borib saman í köst mikib eldsneyti, er
haffci verib flutt; sí&an var kveikt í kestinunr,
og gjör&i brennan mikla skemmtun.
var von á annari skemmtun. þa& var (
dans. I öbru tjaldinu var slegib upp auS^8
ingu meb skýringum frá Sofoníasi stúdent uni
þab, a& Bþegar rökkvabi, kæmi huldufólk í 13
tf&abúningi sínum ofan úr gilinu á bi& a ®,r „
glímu og danssvæ&i og dansafci þar á I fa a ”
o. s. frv. Flykktust nú áhorfendurnir a& svæ&in“
og Bkipu&u sjer umhverfis þa&, nema inngan^
inn, og bi&u eptir huldufólkinu; komu
fyrst ofan á svæ&ifc 2 Ijósálfar, sem höf&u J
uokkur erindi úr „Nýrársnúttinni*, hi3,
en endu&u me& þeseum erindum:
2. álfur: Óvætti’ og allt,
er ógagn veitir
lýfcnura landi á
særum á braut,
svo hin nýja öld
færi heill og hei&ur.
Særum og særum
svarta úgæfu
frá IjÚBsins bðrnum braui-
Komi Ijós,
A& lok°m
álfa'
1. álfur: