Norðanfari - 30.09.1874, Síða 1

Sendur kau'pendvm kostitad-
Qi'laust; verd drg, 30 arkir
1 rd. 48 sk', etnstök nr9 8 skt
*ölulaun 7, hvert.
Auglysingar eru tc.knar i hlad~
id fyrir 4 sk, Iwer lina, Vid-
aukahlöd eru prentud d kostn
ad hlutadeiyenda,
13. ÍK.
„SMEKKURINN SA ER KEMST f KER
KEIMINN LENGI EPTIR BER“.
Eitt af hinu margkynjafa flltíresi, sem hef-
Iir gróðursezt hjá Islendingum, er hin skafcvæna
og banvæna vanafesta vi& hife forna, og ein-
streneingsskapur, ab halda öllu þvf, er áfcur
hefur verih, hvort heldur þaö hefur verib gott
e&ur íllt. Mjer kemur ekki til hugar, a& áfella
þá fyrir, at> hafa ekki slept iillu hinu forna því
allir vita þat, aí> nrargt fornt er gott og fagurt,
en þaí> er eins og stí regla vilji gjöra sig gild-
andi hjá sumum, a& fari menn at> sleppa ein-
hverju einstöku, hljóti menn at> sleppa öllu eta
ab minnsta kosti mörgu, en þvf er betur. at)
þeireru farnir a& fækka, sem eru þessarar skot)-
unar, en þó eru þat) ætii margir, og m|er er
nær þvf ab halda, at) fleiri en einn mætti flnna
f hverri sviit, sem hafa þessa skotun, en ekki
þarf nema einn gikkinn i hverri veifcistötu.
þessi skotun drotmar helzt í sveitum lands-
ins oe ríkust er hrin f þeirn sveitum, sem liggja
á útkjálkunnm, eins og etlilegt er, því skotun
þessi kemur af menntunarleysi, og menntunar-
leysit er etlilega mest á úikjalkunum, þar sem
fæstar samgöngur eru bæti millum innlendra og
útlendra. H\ersu opt fá þeir ekki, sem vilja
reyna at færa eitlhvab f lag, at heyra þessa
skatvænn setningu? „Svona heíur þat gengit
fré alda ötli, og gengit nógu vel, jeg fer ekki
at hleypa mjer f kostnaf fyrir þat, sem jeg
veit ekki hvort vertur til nokkurs lits“.‘
Uversu skatvænleg er ekki einnig sú skotun,
sem ekkert útlent vill taka upp, þó þat sje f
alta stati unnt og aufsjáanlega verfi til gagns?
og þeirra skotirn sem segja. at þat spilli þjót-
erni Islands, at laga sig eptir útlendum þjót-
um; þeir, sem þetta segja, vita ekki einu sinni
hvat þeir vilja vit þjóterni, en Gubi sje iof,
þeir eru einnig farnir at fækka, sem eru þess-
arar skotunar, en þó nokkrir, sem mega álítast
eiturpöddur þjófarinnar. Eins og engum kem-
ur til hugar at ætlast til at allt hit gamla sje
lagt nitur, eins kemur heldur engum til hugar
at ætlast til, at allt hib nýja sje tekið upp, en
at þjdtemit spillist getur matur reyndar ef til
viII kennt úilendineum at nokkru leyti, en þó
meira sjálfum oss því aö þat hnfum vjer helzt
tekit eptir úilendingum, sem engum er til gagns,
t. a. m. at taka upp útlendan klætaburt, og
■ láta sjer mest umhugat um, at klæta má| sitt
útlendum búnati, þetta er þat, sem rítur þjót-
ernit á slig. En þat sem jeg einkanlega ætl-
ati mjer meb þessum íáu ortum var, at vekja
áhuga manna á einu, sem er nautsynlegt, og
vjer getum eigi án verit, at vekja ábuga manna
á því, sem lyptir hug og hjarta frá því jart-
Ueska tii bins himneska, á því, sem vekur til-
finningu fyrir hinu fagra og háleita, sem hrífur
tÐædda sál til unats og fagnatar, og læknar
toargt sært hjartat. þesar verkanir gjörir á
flestar eálir, sem hafa nokkra fegurtar tilfinn-
úigu, sönglistin.
Vjer erum allir kunnugir því, at þessi list
f'efur verit oe má jafnvel heita enn, nema hjá
einstökum flokkum innan vissra vebanda, í
harndómi, og getur varla sumstatar heitit at
vera fædd enu þá. Söngurinn er þó sú list,
8em vjer getum ekki verit án fremur en atrar
tjútir.
Oss kann at verta svarat, at hann eje nú
lagast, og þat getur at nokkru leyti verit
8aR. en þá er eitt merkilegt og þat er, at lög-
skuli helzt koma frá úmenntaba flokknum,
lítil og næstum engin frá hinum lærta eta
AKUREYR! 30- SEPTEMBER 1874.
roenntata fiokki. Elvernig stendur á þessu ?
Plvernig stendur á því, ab prestaefnum er ekki
kennt eitthvat til söngs, svo at minnsta kosti
nokkrir væru færir um, at kenna svo mikit
8Öfnutum sínum í sálmasöng, at hneykslislaust
yrti sungit í kirkjum þeirra, þvf at kirkjusöng
er yfir höfut eigi hægt at bútmæla hjer á
landi, þvf sumsiatar er hann svo, at betra væri
at enginn væri vithaftur, og þat er enn sárara
at vita þetta af því, at Islendingar hafa margir
ágæt og fögur sönghljút, en því er fífl at fátt
er kennt
Svo bar vit í sumar at jeg fúr frá kirkju
minni á atra til at heyra til prestsins þar og
uppbyggjast af gútu Guts orti; jeg sat þar
frammi í kirkjunni þat sem eptir var messunn-
ar, er jeg kom, og þútti mjer gott at heyra til
prestsins í stúlnum, og bjúst nú vit einbverju
bærilegu, er farit yrti at syrigja, því núgir
voru söngvararnir, lagti jeg mig þá til, at heyra
eta ðkilja eitihvert ortit en þat lúkst nú ekki,
en þat gat nú verit fyrir sig, því greinilega
þarf at taka ortin fram f söngnum þegar margir
syngja, þó vel sje sungit ef tilheyrendur eiga
at geta skilit eta heyrt vel hvert ort, en slepp-
um því, og tökum sönginn sjeretakan, já þá var
þat sannarlega blægilegt, nei þat var grátlegt
at beyra hvernig veslings mönnunum fúrst at
afskræma hin fögru hljút, sem margir þeirra
heyrtust hafa. þegar messan var úti, gaf jeg
mig á tal vit einn þeirra um songinn, og sagti
hann, at þetta hefti nú verit svona frá
aldaötli, og menn .færu vístekki at
breyta út af því, sem væri ortit svona
gamaltoggott, og gæti vel gengib,
efmennætlutuat fara at syngja
nýju lögin þá skildi söfnuðurinn
eliki Iivad sungid væri, I þessum
ortum lýsir sjer þessi úþrjútandi vanafesta og
fastheldni Islendinga, eta at minnsta kosti
þessara Isiendinga, og eins og þeir væru nú
ortnir svo gamlir, at þeir ættu líklega ekki svo
langt eptir, þat væri ekki til neins at fara at
bæta úr þessu hjetanaf; en sjá nú ekki allir
hvat þetta er fráhverft og heimskulegt ? þat
eru skrítnar gáfur og skilningur, sem skiiur
betur þat, sem rangfært er, en það sem farit
er rjett met. Er þetta vitunanlegt? Til hvers
er verit at myndast vit, at halda uppi söng í
slíkum söfnu^um. þab kemur mörgum saman
um, at kvetskapur Símonar Bjarnars. skerti
fegurtar tiífinningu manna, en hvab ætii þessi
söngur geri? ætli hann eytileggi feg-
urtartilfinnineuna algjörlega. En hverjum stend-
ur næst ab bæta úr þessu ? Skyldi það ekki
helzt íera prestunum? En nú eru þeir færri, sem
eru fæiir um at bæta úr þessu, og þat af því,
ab þeir eru eins og söfnuturinn at þeir kunna
ekkert í þessari grein.
I Bessastataskóla var ekki kennt neitt f
söng, svo matur vertur at fyrirgefa þessum
gömlu klerkum þú þeir sjeu ekki mikiir söng-
frætingar, en er ekki ein lærdúmsgreinin i
Reykjavíkur lærta skúla söngur? Jú úhætt
er um þat, 4 stundir á viku er kenndur söng-
ur, vjer skulum láta þat nægja. En hvernig
eru þessar stundir notatar? i 11 a, því þat er
víst úhælt at fullyrta ab. af 70—80 piltum,
sem eiga at vera í þeim stundum og syngja
eru ekki fleiri en 20, já og þætti gott ef þeir
væru svo margir. En hverjum er þetta at
kenna? Er þab kennaranum? þat getum vjer
ekki ætlat af þeim manni, sem hefur svo mikla
ánægju af at fást vit þessa list, og hefur gjört
— 109 —
M 49,—50.
sitt bezta til ab iöndutn hans gæti farit fram í
þessari grein. En þat höfum vjer heyrt, at
örtugra væri, met því fyrirkomulagi sern er í
8kúlanum, at fást vit söngkennsluna þar, eta
fyrir kennarann at gæta þess at piltarnir væri
þar vit, en vit nokkra hinna lærdúmsgreinanna
1. af því, at metan kennarinn er at kenna,
situr hann vit hljútfæri sitt (Piano-forte), og
vertur at snúa at lærisveinum bakinu, svo ekki
er eins hægt at sjá hvat fram fer í bekknum,
og 2. af því at söngkennslan er ekki eins fast
ákvetin eins og hinar greinarnar. En er þat
þá ekki piltunum sjálfum at kenna? Jú mikit,
en þat má þú ekki fella hartan dúm á þá, því
þegar þeir eru búnir at sitja 5 stundir í skúl-
anum átur en þeir eiga ab fara at syngja,
vilja sumirþeirra lyptasjer upp annathvort fyr-
ir utan skúlann eta þáíhinum bekkjunum, sem
lausir eru, og þegar unglingarnir sjá at þetta
getur gengit vítalaust, láta þeir þat drasla. En
hverjum stendur nú næst at bæta úr þessu,
þegar, kennarinn hefur ekki tíma eta tækifæii
til þess? Lfklega Rektornum, hann á víst aö
hafa gætur á, at þessi kennslugrein fari vel
frara eins og hinar. Til þess þarf hann aut-
sjáanlcga at áminna þá um, eta bafa at minusta
kosti einhverntíma áminnt þá um at stunda
þessa grein eins og hinar, og aft vera uppi í
skúianum þann tímann, sem söngur er þ, e. frá
kl. 1—2, en geyma skemmtigöngu sína. þettaer
088 úkunnugt um hvort hann gerir, en hitt höf-
um vjer heyrt, aft mjög lítift væri skipt sjer af
at piltum færi fram í þessari grein, og af cin-
hverju kemur þat. Fiestir stúdentar hafa ekki
hugmynd úra nokkurt atriti í söngfræti þegar
þeir koma úr skúlanum. En bvað er kennt f
þessum kenslustundum ? er þat söngfrætin sjálf,
eta einhver og einhver lög? Hvorttveggja segir
sagan; í 1. bekk söngfrætin, en f hinum bekkj-
unutn lög, eta svo hafi þab verib. Er þá vau-
inn f skúlanum ortinn at þeirri forhertingu, aft
eigi sje unnt at laga þetta? Einhver sagti mjer,
at farit væri nú at kenna söngfræti líka f 2.
bekk, jeg gladdist vit þá fregn, sú endurbót
hefur líkl. ortit met nýja Rectornum, jæja ef
þá, þegar næsti Recior kemur, vertur farið aft
kenna hana í 3. bekk A o. s. frv. þá kemst
þú einhverntíma lag á þat, helst ef Rectorarnir
sitja lengi ab völdura hver fram af ötrum. En
ætli skúlastjúrnin væri nú ekki fáanleg til, aft
fara aft kenna aöngfræbina í öllum bekkjum?
því fyr kemst ekki lag á sönginn, og fyr get-
ur enginn sagt ötrum vcrulega til, en aft hann
þekki einhvern grundvöll fyrir því, sem hann
er ab fræta atra á; og hvatan á Iandift aft
vænta endurbútar í þessu efni ef ekki frá þeirri
stofnun, sem þat sjálft leggur fje til, tii at Öti-
ast endurbútar af? þab er undarlegt, aft sja
einhver piltur, setn t. d. hefur faiit í 2. eta 3.
bekk, lagatur fyrir þessa greiu, og vilji komast:
nitur í henni, vertur hann at leita sjer tilsagn-
ar fyrir utan skólann, og jafnvel einnig þeir,
sem hafa faiib í 1. bekk, því at þú eina stund
í viku sje kennd söngfræti í 1. bekk, gefur öli-
um at skilja, at þab muni ekki nægja fyrir
alit lífit, og þess utan eru öestir piltar í 1. bekk,
börn at aldri, sem fremur leggja sig at því,
sem vitni8burtur er gefínn fyrir, en ab hinu,
því í söngfræti er enginn vitnisburtur gefinn,
og enginn viturkenning sýnd þeim, sem sýna
dugnat í þeirri grein. Ef vjer könnumst allir
vit ab hafa haft barnalund, hljútum vjer og aft
kannast vit þcssa skotun barnanna.