Norðanfari - 24.10.1874, Blaðsíða 2

114 —
nöfo bafa náb, sem hafa þá rófu apfan vife sig,
sem heitir fana, ía, ea, lína, f n a. Sam-
anber hi& fyrsag&a.
þeir, sern því geta manna bezt til leifcar komib,
ab þessi nöfn og önnur lík þeim hverfi úr land-
inu, eru prestarnir, enda verlum vjer ab
treysta þeim tii þess. Vjer efumst um, ab þeir
hafi til hiítar reynt þab ab undanförnu, en vilj-
um alls ekki efast um, afe þeir fari a& athuga
þetta, og láti þa& eigi blutlaust eptirlei&is. Ein-
hver kynni a& ætla, a& vjer viljum láta prest-
inn rá&a heiti hvers barns, en ekki foreldri&.
jþa& viljum vjer ails eigi. þá þætti oss fre!si&
skert, en vjer viljum láta frelsib aukast en ekki
minnkast á landi voru. IJitt er tillaga vor,
a& presturinn viö ýmsa samfundi við sóknar-
rnenn sína, hvort sem þeir eru færri e&a fleiri
saman, reyni til, a& því er honum er lagi&, a&
koma inn hjá þeim vir&ingu fyrir öllu íslenzku
og þjó&legu, en óbeit á hinu óíslenzkulega og
óþjó&lega.
það hefur veri& og er enn alltítt, a& eigi
nægir, a& börn heiti einu nafni, og opt nægja
ekki tvö, og sumum nægja eigi þ rj ú, og
eitthvab er svo hengt þar aptaní, sem vjer ætl-
um eigi a& rannsaka hjer. þa& er öldungis ú t-
l'endur si&ur, og eigi norrænri, a& einn ma&-
ur heiti þannig mörgum nöfnum, hefur hann
læ&st inn me& ö&ru útiendu, og, því mibur, fest
þar þær rætur, a& hann er eigi upprættur enn
þá, og er a& vorri hyggju eigi á þeim vegi.
Pornmenn vorir höf&u ýms vi&urnefni, t. a. m.
Björn austræni, Helgi magri o. s. frv,
en annars hjetu þeir aldrei tveim, því sí&ur
fleirum nöfnum. Setjum svo, sern vel má vera,
a& einhver karlma&ur hjeti Jón Sigur&ur Karl
Kristján. Svo má gjöra ráð fyrir, a& hann J.
S. K. K ætti sonu og hjeti einhver þeirra t. a,
m. Jón Benidikt Sigur&ur. þá heitir sveinninn
fullu nafni Jón Benidikt Sigur&ur Jóns- Sig-
ur&s- Karls- Kristjáusson. Skárra er þa& nafn-
i&! En hva& þa& er vi&kunnalegt og norræntl?
Sama er a& segja um dóttur. Vjer getum nú,
getib til og sýnt, hve bæta mætti úr þessu; en
þa& er sú a&ferö, sem nefnist á íslenzku alþý&u-
máli, sa& bæta svart með gráu“; getum vjer
hcnnar a&eins lítið hjer. það væri fyrst, a&
taka eitthvert eitt nafn fö&ursins, og kenna sig
vi& þa&. En þá ber þegar vandræ&i a& höndum.
Hvert (Hvort) nafn hans á a& taka? Ilafa eigi
öll nöfnin sama rjett til a& fylgja syninum e&a
dótturinni? Víst mun svo vera, og þá mætti
taka eittbvert nafn fö&ur6ins af haridahófi; en
af því leiddi, a& ef t. a. m. fjórir skrifuf u rnann-
inum brjef, þá gæti svo farib, a& eirin rita&i
hann J. B. S, Jónsson, aunar J B. S. Sigurts-
son, þri&ji J. B. S. Karlsson, og sá fjór&i J. B.
S, Kristjánsson, og gæti vandi afhlotizt; væri
þa& og all athlægilegt, og misskilningi undir-
orpib. þa& væri annað, sem og er vanalegast
og e&Iilegast hi& sama af siíkum mönnuro, að
taka sjer ættarnafn. þab hefur, svo sem kunn-
ugt er, verib si&ur á íslandi, frá elztu tíinurn
allt til sí&ari tíma, a& kenna bæ&i karla og
konur vi& fe&ur þeirra, en lítt hafa tí&kast
ættarnöfn. A sí&ari tímum og einkum um sí&-
ustu aldamót hafa íslendingar farib a& taka þa&
pptir útlendum, a& hafa ýtns ættarnöfn, og svo
kva& rarnt a& því, a& svo a& segja bver ma&-
ur, sem var „sigldur“, bika&i ekki við, a& af-
baka mó&urmál sitt, og gjöra sig atblægilegan
me& því a& setja danska e&a latneska endingu
á fö&urnafn Bitt, og setja aptan í þa& t. a, m.
sen e&a cius (Fetersen, Thorlacius ef fa&irinn
hjet þorlákur). Svo fóru hinir, sem heima
8átu 0g aldrei komu út fyrir landsteinana, a&
herma eptir hinum sigldu. Aíkonienduni þess-
ara manna þykir, a& því er sýnist, skömm a&
því, a& minnstakoati þykir þeim þa& ekki gjör-
andi og óhæfilegt^ a§ leggja ni&ur nafn þa&,
sem foifctur hans hafa fyrir mörgum árum
tekib Iipp (t. a m. Thorlacius), þótt bann þor-
lákur hafi verið langafa (iangafa) langafi lla,is>
Hann sleppir þannig fö&urnafni sínu, en nefn-
ir sig Thorlacius. Vera má, a& þeir sjeu því opt
margir, sem ekki vita, hvab fa&ir hans hjet.
Er ekkí þetla óíslenzkulegt og .ónorrænt ? !
Er þetta ekki a& afbaka roó&urmál sitt ? þessi
mikli ósi&ur er a& því leyti minni nú en fyrri,
a& þeim, sem utan fara, þykir eigi skömm a&
því, a& kenna sig vi& fe&ur sína eptir gömluin
si&, enda er þa& skyldast hinum Blær&u“
mönnum, a& nema burt ósi& þennan, því a&
þeir hafa tekib hann upp.
Gætum a&, á&ur en vjer skiljumst ví& þetta
mál, hvort nokkuð er þa&, er mælir me& a&
hafa fremur sen, en son. Er sen nokkub
veglegra en son? Er þa& hei&arlegra en son ?
Og af hverju? Af því þa& er danskt? þa&
er sama sem a& segja, a& h i ð danska sje
hei&arlegra og mikilmannlegra en h i & í s 1 e n z k a,
og a& þ a& Bitji betur á íslenzkum mönnum,
en hi& íslenzka. Segi sá til sín, sem þe.ssu
vill fylgja fram. Er betra a& kve&a a& sen
en s o n ? Er sen fegurra en son? Eigi
sýnist oss svo. Lætur sen betur í eyrum en
son? þab skyldi vera, a& „s e ni s t a r ni r“
hef&u eigi þá hugmynd, ab sen gjör&i þá á-
litlegri en elia. Er s e n þá sprottib af bje-
gómadýrb ? þa& væri of au&vir&ileg orsök.
þó kastar tólfunum, þegar hei&vir&ar íslenzkar
konur kasta burt nafni fö&ur síns , en taka
fö&urnafn mannsinp síns, og seija þar aptan
vib sen, þrátt fyrir þa&, þótt hann sjálfur ald-
rei skriö sig nje kaili sen heldur son. Reynd-
ar nefna surnar sig son, en þab er eigi heldur
vi&kunnaniegt. þetta er miklu sí&ur fyrirgef-
anlegt, en hitt, a& karlar og konur haldi ein-
hverju ættamafni, sem einhver hefur teki&' upp
í æltinni fyrir löngu t, a, m. Hjaltalín. En
tímarnir hreytast, og vjer vonum, a& þetta
beinist í rjetta þjó&lega stefnu og breytist til
batna&ar me& þeim.
Ritsb 9. dag júlím. 1874.
S. H.
— Nú er liíið þegar framt a& 20 árum
sí&an vjer Islendingar fengum hi& margum-
ræUda verzlunar frelsi á pappírnum. þá var
oss opna&ur vegurinn til fræg&ar og frainíara,
þótt eigi kæml þa& að veruleguin notum, fyrri
en heita mátti, a& hann væri ruddur, þegar
nor&lingar stofnu&u 1869, hib eyfirzka hlutafje-
lag, sem si&an er kennt vib „Gránu“, og sí&un
verzlunarfjelagib vi& Húnaflóa. þá var fyrsti *
steinniun lag&ur f hina heillavænlegu byggingu,
þá var fyrsta sporib stígib á þeirri lei&, sem
hver þjó& ver&ur a& ganga til eigin hagsmuna
eílingar. þá var áiiugi alniennings vakna&ur á
hinu mikilvar&andi málefni. En af hverju? Af
því a& har&ræ&i hinna dönsku kaupmauna tók
þá a& keyra úr hófi og menn fóru a& sjá, a&
eiithvað betra mundi til, en þa& a& lúta alveidi
þeirra um aldur og æfi. þegar hinn blindi
var or&irin skygn og hinn sofandi vakna&ur,
fóru þeir a& losa um þann fjöíur, sem lengi
haf&i bundib þá hrollköldum deyfíar-og ánau&-
ar svefni. þá komust nefnd fjelög á fót, von=
um brá&ara, og var mikib hvab þau vör&ust
öllum þeim þrændum, er ab þeim sóttu og
fyrir þeim sálu; og sí&an þau fóru a& hafa
verzlun og vöruílutning, liefur hjer nor&anlands
verib betri verzlun en á&ur, og miklu betri en
liún annars hef&i verið, því þótt verzlun (je-
laganna væri og sje enn veikbyggb, þá hafa
kaupmenn eigi a& sí&ur haft hita í baldi og
vægt tniklu meir til me& kosti sína, en þeir
annars mundu hafa gjört. Á líkan hátt hala
og hin smærri fjelög fyrir sunnan og vestan
haft áhrif á verzlun kaupmanna. þó nú inn-
lenda verzlunin sje þannig byrjuð, á bún uú
samt mjog langt í land, a& því takmarki, sem
hún þarf a& ná og getur náð, ef menn hlynna
að íjelögunum eptir mætti. Vjer Islendingar
höfum a& víbu vi& ramman reip a& draga, þar
sem fáiæktín er, svo hugsanlegt er a& þa& ged
komið fyrir ab eitthvab af fjelögum vorum
faili, en við því ættu menn a& sporna allt hva&
unnt er, og gæta þess, a& hægra er a& sty&ja
enn reisa. Ef fjelögin fjellu, þá mundu kaup'
menn ekki sí&ur enn á&ur, spenna oss sínum
einokunargreipum me& nýju afli og nýju fjör 1 •
þa& mun máske þykja orðum aukib, a& verzl*
unarfjelögin, sje liin mesta framför er Island
hefur átt a& sæta um langan tíma, þó má ekki
vib svo búið sitja Islendingar! Ef vjer viljum
teljast menn me& mönnum, ef vjer eigi vilju®
vita algjört fall hinnar íslenzku þjó&ar í nánd
og gjörau&n hinnar eldgömlu ísföldu&u fósiru
vorrar, ver&um vjer a& vinna af öllum kröptum
a& því a& bæta hag vorn heima fyrir. Nú'
líka hugur margra farin a& iifna og þrá meir*
framför. Stjórnarmálið er nú komib í æski
legra horf enn á&ur; „en þa& er eigi minna vert
a& gæta fengins fjár en afla þess“, a: láta
okkar eigi eptir liggja, sem til franrfara vorra
heyrir. Margt er þa& hjer sem starfa kref'
ur;sumt af því hefur líkindi til a& brátt ged
komist í lag; samt ekki nema meb löngum
tíma og vakandi áhuga, einnar kynsló&ar eptif
a&ra og sumt aldrei vegna afslö&u landsins og
óvi&rá&anlegra apturfara þess. En þó er land
vort enn svo byggilegt, a& ve! má á því búa,
sje ábú&in gó&. Eitt af því, sem hjer þyrfi'
brá&rar lagfæririgar vi&, e&a rjettara sagt a&
reisa skorfur gegn, er hin mikla ullarsala út
úr landinu. Hve mikla atvinnu gætuin vjer
eigi 8jálfir haft, ef verkefni þetta, er vjer látum
til annara þjó&a, væri unnib í landinu sjálfu á
sama hátt og a&rar þjó'ir vinna a& því. Vjer
seljum mestan hluia ullar vorrar til útlanda, en
kaupum þa&an aptur varning þairn, sem ór
henni er unnin og vjer getum eigi án verib,
t. d. klæ&i, sjöl og fieira; tnundi oss eigi hag"
kvæmara ab geta unnib þetta sjálfir heima, en
kaupa þa& írá útlöndum me& þeim veríauka,
sem flntningarnir til og frá lei&a af sjer, auk
þes3 sem vinnan af vörutilbúningnum kostar.
þó vir&ist oss taka yfir, þegar hætt er a& vinna
a& klæ&na&i vorum, sjerílagi kvennfatna&i held"
er hib mesta sem í hann þarf, keypt frá út-
löndum, en sem er miklu haldverra og skjól-
minna. En hva& á a& gjöra til þess a& þetta
lagfærist bg koína tóvinnu vorri í betra horf,
e&a á allt a& sitja vi& sama og verib hefur?
Mikib af vinnutímanum gengur tii a& vinna að
hirium ar&litla prjónasaucn, sem vanalegast er
höfb haustull í, því vorullin er látiri , eins og
allir kunnugir vita, mestöll í kaupsta&ina.
Ætli þab yr&i ekki ólíka ar&samara, gæiuni
vjer tætt úr ullinni okkar klæ&i, her&aklnta,
kjóla, svuntudúka, tiefia o. fi., sem eins ætt'
a& geta or&ib unnib og selzt hje&an og (‘í
annara landa, sein hingafe, að minnsta kostl
svo mikib unriið í laridiriu, sem þa& þyrfi1
sjálft á a& halda. Enn til þess a& fá þess3f
unrhætur í lóvinnu vorri, þyrftum vjer þar li*
eigi aíeins ýmsar verkvjelar lieldur og kunn'
áttu til a& nota þær, scm allt mundi kreOa
mikin kostnab, en hvar á að taka peninga
fyrir liann, fyrst vjer erum fiestir svo fátækir,
a& árlega eruin skuldum vaffir, svo a& varl*
getum veitt oss hi& nau&synlegasta, hva& Þ^
þegar fleira er keypt, a& vjer eigi nefnu,,,
vfnkaupin, sem árlega jeta upp fleiri þúsuud|r
dala af landsins fje? En þa& er nú eiotn<tt
evona, a& af þessu fje, ættum vjer a& verjaB'°
miklu, sem vjer þyrftum til a& kaupa hinar nau&'
synlegustu verkvjelar fyrir, og svo kuniiáttuna
til a& nota þær til a& tæta þa& úr ullinni ol'^ar’
sem aðrar þjó&ir venjulegast vinna úr hennl"
þa& mundi eigi all lítib minka klæfca- klúta og
Ijerepta kaup vor m fl. og um lei& fría 089
nokkurn hluta af kaujista&ar skuldum, aukÞes_
sem allur ullarklæ&na&ur er þrefallt skjólhet
og hollari fyrir oes noc&urbúana, 8etn
mestan hluta ársins a& venjast meiri og
kuldum, har&vi&rum og stundum gaddhöiku