Norðanfari - 12.12.1874, Blaðsíða 2

— 126 —
Böövarssyni, Finni Jónssyni og Hannesi Finns-
syni, er biskupar urbu, Gunnari próf- í tljarft-
arholti Páissyni, Ólafi próf. Sigurbssyni í Flatey,
Sigurbi próf. Jónssyni á Bafnseyri, er gaf oss
aíira eins syni eins og þá Jón og Jens, síra
Bö&vari á Melstab, síra þorláki á Undirfelli, síra
Pjetri á Vífeivöllum föfeur Pjeturs biskups, síra
Jóni á Grenjafearstöfeum, síra Jóni Jónssyni lærfea,
þjófeskáldinu Jóni fjorlákssyni, síra Sveinbirni
Hallgrímssyni frumhöfundi þjófeólfs, fefegunum
síra Gunnari Gunnarssyni í Laufási og síra
Gunnari á Svalbarfei, síra þorsteini á Hálsi, og
síra Halldóri á Saufeanesi? Allir Islendingar,
þeir er nokkurt manngildi er f, Ijúka upp sama
munni uro, afe allir þessir bafi gjört sjer
far um afe leifebeina bændum auk fjölda margra
annara fyr og sífear, er hjer yrfei oflangt upp afe
telja. þessir eru afe eins teknir til dæmis af
þeim er nd eru dánir. En sama almennings
orfestfr hafa margir af prestum þeim, er núlifa,
og mætti taka til dæmis af þeim síra Halldór
á Hofi, síra Sigurfe á Hailormsstafe, síra Skúla
á Breifeabólstafe, sfra Jóhann í Hruna, síra Sig-
nrfe á Utskálum, síra þórarinn Böfevarsson, höf-
und Lestrarbókarinnar, síra Eirík Kúld, síra
Gufemund Einarsson, síra Jakob Gufemundsson,
síra Olaf á Stafe á Reykjanesi, síra Stefán í Staf-
holti, síra Daníel á Hrafnagili, sira Jón á Mos-
felli, síra Jón Björnsson f Qítárnesi.
Sama má segja um sýslumenn afe öferu leyti
en því, afe fjöldi þeirra er svo miklu minni.
Eru þeir og gleymdir Jón Gufenrundsson f Skapta-
fellssýslu, er ritafei Jörgensen um árife, fefegarnir
Björn Tómasson og þórfeur kanselliráfe sonur
hans, er báfeir voru sýslumenn í þingeyjarsýslu,
Blöndal f Húnavatnssýslu, þórfeur Sveinbjarnar-
son í Arnessýslu, er bjeldu beint og horffeu
beint, þó afe vife ofurefli glæpamanna og uppi-
vöfeslumanna væri afe eiga? Muna menn og
Pjetur Havstein bæfei mefean hann var sýslumafe-
ur og í fjárkláfeamálinu, er honum heffei eigi
tekizt afe koma í svo hamingjusamlegt horf fyrir
norfelendinga, ef hann heffei eigi baft sjer vib
liönd afera eins vitsmunamenn og öfelinga f alla
stafei eins og þeir Christiansson, er nú er amt-
mafeur og Eggert Briem eru, þá er og vert afe
geta þeirra, Jóns sýslumanns íMúIasýsIu, Bjarna
sýslum. í Húnavatnssýslu og Lárusar Blöndal
sýslumans f Dalasýslu.
Svo er Gnfei fyrir afe þakka, afe hjer er eigi
hörgullinn á sóraamönnum; hjer eru menn, sem
hafa látife, Ijós sitt skína, og láta þafe enn
skína til leifebeiningar þcira, er eigi eru sjáandi
blindir. þá vantar eigi heldur, er tekife hafa
leifebeining slíkra manna og taka henni enn,
þeirri er þeir hafa gefið bæfei 5 ritum og í fögru
og drengilegu eptirdæmi, og þessir ágætismenn,
er vjer höfum átt og eigum enn mefeal sýslu-
manna og presta, eiga eigi alllítinn þátt í því,
ai vjer eigum einnig svo marga ágætismenn f
bændaröfe, þó afe engin mennlunarstofnun sje
beinlínis handa þeim enn sem koraife er.
Að svo mæltu óskum vjer og vonum, eins
og gjört er í BTímanum“, afe bændurnir befjist
bráfeum til meiri verklegrar menntunar, og
þeirra gæti enn betur eins og f fornöld, þar
sem þeir voru þá kjarkurinn og mergur-
inn í allri landstjórn vorri. þó er nokk-
urs hjer vife afe gæta.
Hversu mjög sem vjer óskum bændum vor-
um meiri verklegrar menntunar, ennú
er mefeal bænda, þá liggur iífife á afe gæta hins,
er sjezt hefir yfir á þessum stafe í BTímanum“, afe
öll verkleg menntun er einskis virfei, ef
menntun hjartans er henni eigi samfara,
og meira afe segja verfeur hin verklega menntuu
að vofeavopni f hendi mannsins, ef menntun
bjartans vantar.
Sömuleifeis óskar enginn þess af heilli hug
en vjer, að bændur vorir verfei kjarkurinn og
mergurinn f landsstjórn vorri. Bændur eiga afe
voru áiiti til þings að kjósast, og ráfea þar mestu.
Bóndi er bustólpi en bú landsstólpi. Engum
gelur verife sýnna um hagi bænda en bændutn,
og þafe er efelilegur rjettur, afe bændur, þeir er
mestöllum þörfum landsins svara, hafi þar hönd
í bagga mefe, er rætt er ura, hvernig verja skuli
útsvörura þeirra. þafe er ekki ómögulegt, afe
þafe geti fyrir koraife, afe aferir en bændur líti á
sinn eiginn hag og haldi honum fram, þó afe
bonura komi eigi saman vife hag bænda, en til
þessa getur aldrei komife mefe bændur sjálfa, því
að þeir efla hver sinn eiginn hag, þá er þeir,
efla hag landsins yfir höfufe. En ef bændur
verfea afe ósk vorri og von kjarkurinn og merg-
urinn í landstjórn vorri, þá þurfa þeir alvarlega
að gæta þess, að ganga eigi á þá, er eigi eru
bændur, á kennimenn og valdstjettarmenn lands-
ins, því afe með því spilla þeir meir hag sfnum
í heild sinni, en þeir kunna að bæta hann f
einhverju einu atrifei. Kennimenn og vald-
stjettarmenn eru þjónar íjelagsins því til gófes,
en meginife úr fjelaginu eru bændurnir; bænd-
urnir efla því einmitt sinn eigin hag, þá er
þeir láta sjer annt um hag embættismanna sinna.
Horafei peningurinn, er illa er gert vife, er lítið
annafe en höffeatalan; svo er mefe menntunar-
stofnanir, mefe embættismenn og annafe fleira,
er til þarf afe kosta, þafe kostar mikife, þó afe
laklega sje til þess lagt, og er þó ónýtt, lítið
annað en nafnife, og aukinn tilkostnafeur gerir
miklu meira en borga sig, efþafe, er til er kostr
afe, er gott og rjett í sjálfu sjer.
Ritað í nóvembermánufei 1874.
Vakandi.
SBETRA ER SEINT EN ALDREI“.
í sífeasta blafei Norfeanfara nr. 55—56,
sjezt þafe, afe Bagentar“ þjóta upp þar og hjer,
tveir og þrír f sýslu, rjetteinsog Bmý á mykju-
skán“, og allir sama eriudis, nefnilega tii afe
innskrifa fólk til Vesturíarar; hefir þetta þá
kosti í för mefe sjer, að líkindi eru til, afe mefe
því afe fleiri en einn, eru hjer um hituna, og
bver vill lfklega askara eld að einnl köku“
mefe afe bjófea sem bezt, afe þeir, er æskja fluttn-
ings geti fengið hann, mefe sem vægustum kost-
um að unnt er, alltjend á pappírnum, já vjer
segjum „6 pappírnum*, því afe tveggja und-
anfarinna ára óræk reynsla sannar, að bin
glæsilegu loforfe agenta vorra, hafa þar galafe
þann söng, er mörgum hefir vakife sæta von-
ardrauma, en vife frekari eptirtekt, hefur reynzt
mjög tortryggilegt tómabljófe. Öllum er hafa
lesið f. á. Norfeauf. mun kunnug ritgjörfe Páls
agents Magnússonar, um mefeferfe og aðbúnafe far-
þegja þeirra, er fóru mefe bestaskipinu BQween“
f hitt hife fyrra, og hvernig loforfe Lambertsens
þafe ár voru efnd, og þeir er þar voru og sáu
hvernig umsjón og útbúnafeur á farangri manna
og þeim sjálfum var á því skipi, innanum hesta
þvöguna, heyife, kolin o. fl., geta borife vitni
um, afe ekki var mikife ofhermt í ritgjörfe Pals;
ennfremur má menn reka minni til, hvernig fór
í sumar leife, hvernig menn þrátt fyrir öll lof-
orð Páls agents, máttu bífea hjer og þar, hús-
villtir og ráfealausir á þrifeja mánufe, án þess
afe fá nokkra skipsferfe; eyfea ekki einungis dýr-
mætasta tímanum alveg til einkis, heldur og
farareyri sínum, sjer til lífs vifeurhalds. þar á
ofan miðsa alveg innskriptargjald sitt, er sam-
tals skipti þúðundum ríkisdala, og sífean loks-
ins surair afe hverfa frá vesturförinni, snúa
heirn aptur til sveita- efea átthaga sinna, þar
er þeir þurftu afe beifeast húsaskjóls og afe-
hjúkrunar yfir veturinn, og mega vísast fram-
vegis búast vife afe hrekjast manna á milli,
hælis- efna og athvarfslausir, er þó áfeur höffeu
gófean samastafe og nægilegt sjer og sínum til
framfærzlu, en hinir afe leggja af stafe, fram á
útsæinn, til afe koma ( ókunnugt land, undir
veturinn, alveg ókunnir, fjelausir og mállausir;
um þetta þarf eigi afe eyfea fleiri orfeum, dæmin
eru deginum Ijósari. þafe er alls eigi tilgang-
ur vor mefe línum þessum, afe sverta mannorfe
Páls í augum alþýfeu; þafe voru aferar orsakir
og hans eigin veikindi, er ollu þessu óhappi
þegar yfirmenn Norsk-Ameríkönsku línunnar,
höffeu fregnafe í Kaupmannahöfn, afe Islending-
ar væri svo fátækir, afe þeir gætu ekki borgafe
fargjald, hikufeu Norfemenn vife afe efna orfe sínj,
nema þvi afe eins, afe þeir fengju 15,000 rd’.
borgafea fyrirfram af fargjaldi íslendinga. Saga
þessi korn á óhentugum tíma ( höndur Páls.
hann sjálfur lág þá þungt haldinn, og varfe því
afe láta afera gegna málum sín vegna, afhverju
leiddi, afe erindsreki var valinn til afe fara me'
málin til Noregs og leita um nýja samninga
vife línuna, og ef þafe gengi ekki, þá vife afer-
ar. Mafeur þessi var útbúinn mefe þeim skil—
ríkjum, er bezt voru föng á, og mefe vottorfei
blutafeeigandi yfirvalda, um afe fargjaldife væri í
geymslu þeirra og erindsrekinn sjálfur þekktur
afe dug og drengskap. þessi sami fjekk G.
Lambertsen agenti BAllanlínunnar“ öll plögg og
fól honum í sínu umbofei, að vinna í verkabring
hins nefnil. Páls, er enginn mun þó geta álit-
ið nema yfirsjón, og bann alls ekki skiljast vel
við þetta umbofe sitt, en hvernig sera þafe að
öferu leyti befir verife lagafe, varfe sú raunin á, afe
Larabertsen samdi vife sína eigin Blínu“, hverk
hann hefir haft heimild til þess, fyrri enn a’
Norfemönnum frágengnum látum vjer ósag.
hitt er víst, afe mefe mefeölum Páls, framkvæmd
hann flutninga þetta sinn; en hvert sem var,
stendur alveg ásama; útfluttriingsmenn hlutu að
hafa sinn skafea óbættan, sökura afehalds- og á-
byrgfearleysis Bagentsins“. Auglýsingar og lof-
orfe agenta hafa hingað til meir efeur min
brugfeist og það til hins lakara; en á þettu
lengi afe ganga ? Á allur þessi agenta sægur,
sem nú þýtur npp, afe vera alveg afehalds- og
ábyrgfearlaus frá hálfu hins opinbera? Nei,
„betra er seint en aldrei“. I öferum löndum,
að minnsta kosti Danmörku og Noregi eru það
Iög, afc útfluttnings agentum, er gjört afe óhjá-
sneifeanlegri skyldu, afe setja margar þúsundir
data í veð, Bem ábyrgð fyrir pví, 4Í1 allt 8tu
útförum er heitife skuli verfea efnt, og þeir að
öllu skafelausir. Slík vefcbrjef eru sífean send
hlutafeeigandi yfirvöldum, en þessi gefa aptur
vottorfe sitt ura, að nefnd vefcbrjef sjeu komin í
þeirra hendur, og fyrri enn þetta er komife í
kring, fá agentar ekki afe standa fyrir útfluttn-
ingurn. Af þessu er þá aufcsært, afe þetta er
gjört til tryggingar fyrir úifara, svo afe ein-
hverju vísu sje aö ganga, ef agentar tæla efcur
gylla menn með fögrum loforfeum, er sífean
reynast svík. Lög þessi efea yfirvalda ráfestaf-
anir eru því alveg ómissandi, og þá eigi
sífeur að þeim sje rækilega fullnægt. í hverju
því landi, er útflutningar eiga sjer stafe, en hjer
er alls ekkert afcgjört, — svo vjer vitum — í
þessu efni, og sýnist þó nóg aforfcifc, til þesS
afe svo búife megi lengur sianda.
Hjer standa yfirvöldin, mennirnir, sem eiga
afe vernda rjett manna, afegjöríalaus, og horfa
á þá, er þeir eiga afc halda verndarskildi fyr-
ir, lagfea sárum svikastyngjum, hundrufeum sara-
an hvað ofan í annafe; allir agentar eru hjer
alveg ábyrgfearlausir, þeir geta lofafe hverju sem
þeim sýnist og efnl^sem þeim líkar, án þess að
nokkuð sje afe gjört. þeir geta bofeife svo og
svo lágt fargjald, til afe fá nrenn til afe skri1'
hjá sjer, hækkafe þafe sífcan eptir vild sinni,
allt snifeiö á knje sínu, án þess neitt verfei a.
fundife, og úifluttningsmenn sitja mefe svikin eins
og annafe Bhundsbit“, og enn lífil líkindi lil, þótt
agentar verfei á annarihvorri þúfu, afe betur farí
enn áfeur, því þegar þeir eiga afe faraafekeppa
liver vife annan, er hætt vifc, nfc einhver „kríti
lifeugt“. Svo búib má þó eigi standa lengur;
vjer skorum því á yflrvöldin, afe þau þegar
taki í strenginn og gangist fyrir því afe fundií
sjeu haldnir ( hverjum hreppi þar er fólk ætl-
ar sjer nú á næsta vori efca sumri til Vestur-
heims, til afe rannsaka hvar og mefe hvafea kjör-
um þeir haía ráfcifc sig efca ætla sjer afc ráfcast