Norðanfari


Norðanfari - 13.04.1875, Blaðsíða 1

Norðanfari - 13.04.1875, Blaðsíða 1
Sendur ícaupendum hjet d landi k >.stnadarlau.st; verd drg, 30 ar/cit 3 krónur, einstök nr% 16 áuray sölulaun 7, hverU Auglýsingar eru teknur thlad- id fyrir 8 aura hver lina, Yidankablöd eru prentud d kostnad hlutadeigenda. 14. Alt. — Ljófcmæli þan, sem prentuí eru í 8. blati „þjóíiólfs* 27. ár bls. 31.—32., sera líklegast eru kvebin af þjóbskáldi voru, síra Matihíasi Jochumssyni, þykir oss einhver hin fögrustu og hjartnæmustu er vjer minnumst a& hafa heyrt e&a Ie8i& um síra Hallgrím sál. Pjetursson, og kveöii) sem í anda hans; vjer efumst því ekki um, ai> lesendum Norianfara, sje kærkom- ií> ai> sjá þau prentuÖ f blafci þessu; einnig tengjum vjer hjer vi&, lýsingu magisters Hálf- dáns Einarssonar, sem var skólameistari á Hól- Um í Hjaltadal, um síra Hallgrím sál., og prcnt- U& er í formálanum framan vi& sHallgríms- kver“, og dagsett 8 maí 1773, SA& ytra á- liti var hann stór og cigi li&lega vaxinn, dökk- ur á hár og brán, enginn raddma&ur, en hvers- dagslega skemmtinn og glaisinna, án vi&hafn- ar tiibreytnis, liiugur og or&heppinn í kve&skap, andríkur og or&hagur prjedikari, vel skiljandi dönsku, þyzku, latínu og sitt mó&urmál“. í fimmta árgangi BKlausturpóstsin»“ ári& 1821 bls 204, er þannig sagt frá legsteini síra Hallgríms sál. Pjeturssonar. sYfir þa& nalnfræga sálmaskáld Hallgrím prest Pjetursson er á næstli&nu hausti lag&ur, a& Saurbæ á Hvalfjar&arströnd, prý&ilega út- höggvinn líksteinn, af þjóíhagasmitnum Jakobi Snorrasyni á Húsafelli, úr þeirri ágætu steina- tegund, hverri fertasaga þeirra Eggerts og Bjarna Iýsir í § 133 ab finnist í Húsafells fjalli. Líksteinsins áhöggna letnr er þetta: Ljet stein þenna Lands-höf&ingi sárast sakna&ur — hverr sannr.í trú af a I ú & unni — ættmenn rista eptir sinn dag a& öldnum moldum háleits sálma-skálds HALLGRÍMS fræga Saurbæjar prests PJETURSSONAR. Lifir beggja min-ning í landi blessu&! . M Ð C C C XXI*. Ilallgrímur Pjetursson. (d 200. andláts afmœli íiaiis} 27. ukt. 1874). Atbui& sje jeg anda mínum nær, Aldir þó a& li&nar sjeu tvær, — inn í dimmt og hrörlegt hús eg tre&: hver er sá, er stynur þar á be&? Ma&kur og ei ma&ur sýnist sá, sár og kaun og benjar holdib þjá; blinda hvarma ba&a sollin tár, berst og þýtur yfir höf&i skjár. Hár er þjett og hrokkib, hvítt og svart, himinhvelft er enni&, stórt og bjart, hvöss og skýr og skarpleg kinn og brún, skrifab allt me& helgri dularrún. Hvflík ljó& Og hvílík bænarmáll hver er þessi a&fiamkomna sái? hvflíkt þiek og hvílík kröm og ney&l hvfiík trúar sókn í mi&jum dey&! Hver á þessi hvarmaljósin blind? hver er þessi Jesú píslarmynd? hver á þennan hása hrygglurúm? hver fær þennan dapra skapadóm? Hjer er dánaibe&ur dýr&legs manns, Ðavífs konungs þessa jökullands, þjó&mærings, er háan hró&ur fann, bctju Ijóss, er tfu þúsund vann. AKUREYRI 13 APRIL 1875. Hva& skal þá sú hryggilega raun? hva&? er þetta furstans sigurlaun ? því er dimmt um þjó&höf&ingjans rann? því er engin hir& um slíkan niann? Hjer er gu&Iegt skáld er svo, vel söng, a& sólin skein f gegnum dau&ans göng; hjer er Ijós er lýsti aldir tvær; — Ijós, því ertu þessum manui fjær? Hjer er skáld me& Drottins dýr&arljó&, Djúp, svo djúp sem líf í heilli þjó&, blí&, svo blí& a& beljarhúmi& svart hvar sem stendur ver&ur engilbjart. Æska, elii, menn og mjúklynd fljó&, man nú enginn Hallgríms dýru ijó&? Ijó&, er græ&a lík sem ólík sár, )jó&, er þý&a frosin vo&a-tár. Frá þvf barni& bi&ur fyrsta sinn biýtt og rótt vi& sinnar mó&ur kinn, til þess gamall sofnar sí&stu stund, evala ijó& þau hverri hjartans und. Komið nú me& hjartnæm hrygg&artár, hreinsi& þessi líkþrár fúasár. — Nei, þess þarf ei; - heiinsius hjálp er sein; hann sá ydar, þjer of seint haus mein. Sjái& mann, er söng nm Kristí kvöl: köld sem jökull starir ásýud föl. — Stöndum fjæiri: allt^er or&ib hljótt, eilíft, heilagt, fast og kyrt og rótt. Signa& höfu& sorgar þyrna ber, sjá, nú kennist hann, sem dáiun er; optast fyrst á þessum þyrnikrans þekkir lólkt& tign síns bezta manns. Háa, blí&a, heita, djúpa sál, heill sje þjer vi& Gu&s þíus dýr&arbál. Hlýtt vi& þjer, er hani dau&aus gól, hefur Ijóinab Kristi andlits sól. Langt, me& Pjetri, sáztu kvala kvöld, Kaífasar höll var sjálfs þío öld ; sama ainbátt: hroka-hjátrú blind; hjáipin sama: Jesú gu&dótnsmynd. Heill þjer, gutsvin, beill me& böl og raun, Herrann ejalfur var þfn sigurlauu. Gulsmanus lif er sjaldan happ nje hrós, heldur tár og bló&ug þyrnirós. Trúarskáld, þjer titrar belg og klökk tveggja alda gróin ástarþökk: Ni&jar íslands munu minnast þín me&an sól á kaldan jökul skín. — Eitt af binum mestu áhugamálum þjó&- ar vurrar nú um stundir, er án efa skattamálib. 011um blýtur a& koma samau um, a& þa& þurfi brá&ra a&gjöi&a, og sennilegt er, aö úr öllum hjeru&um laudsins komi bænaskrár til hins fyrsta löggjafarþings vors i suniar um þetta mikilsvei&a mál. A hinn bóginn munu það vera fá al- þinglsmál, sem menn eru almenn.t f eins mikl- um vandræ&um me& a& semja ákve&uar til— lögur um, og mjög þykir oss hætt vi& því, a& margt og lengi þurfi um mál þetta a& tala, á&ur því ver&l rá&i& til lykta. Oss hefur borizt i heudur þænarskrá, sem f væudum cr a& citt — 39 — M kjördæmi Iandsins sendi til næsta alþingis, um breytingu á skattalögunum, og viljum vjer nú taka bænarskrá þessa upp í bla& vort, ef verið gæti a& önnur hjerub vildu hafa hana sjer til fyr- irmyndar eía hli&sjónar, en munum sííar fara um hana nokkrum or&um. BÆNASKR.Í um breytingu á s k a 11 a 1 ö g u n u ra. þa& er fyrir Iöngu vi&uikennt af æ&ri og lægri, a& skattalög vor þurfi endurbóta frá rót- um, en mönnum hefir koinib saman um a& fresla því máli þangab til alþingi fengi löggjafarvald. Nú þegar þa& er fengib, sjáum vjer ekki betur, en þingib hljóti a& byrja á því a& útvega Bafl þeirra hluta setn gjöra skal“ me& sem einföld- ustum og sanngjörnustum hætti, byrja á því að umsteypa skattalögunum. þegar vjer tölum um skattalög höfum vjer ekki einungis fyrir augum Sskattinn“, sem svo er nefndur, be'.dur öll þau gjöld til hins opinbera, sem lög& eru á vissa gjaldstofna; þa& eru allt saman skattar og hafa skattsins eiginlegleika, þó þa& sje ekki á jafn háu stigi, og þessir eiginlegleikar eru ójafna&ur, si&fer&is- spilling og ni&urdrep frjálslyndis, fjelagsskapar og framfara. Ójafna&urinn er augljós, ekki einungis hva& Sskaltinn“ snertir, e&a enda gjaftoll, offur, dagsverk og fl., sem engin mun mæia bót, en þa& segir sig Bjálft a& ójafna&ur er ó- a&skiljaiilegur frá öllum beinum sköttum þa& er a& skilja föstum gjöldum, sem lög& eru á ákve&na gjaldstofna, me&an þau 3 skilyr&i eru óuppfyllt: 1. a& sömu gjaldstofnategundir sjeu allsta&ar jafn gób og ar&söm eign. 2. a & hinn sanni efnahagur standi hjá öllum í jafn rjettu lilutfalli vi& gjaldstofn þann, sem þeir hafa f eignarhaldi; og 3. a& allir sjeu jafn hreinskilnir í framtali gjaldstofna sinna. Og þa& eru þó naumast líkur til a& þessi skil- yr&i verii uppfyllt, me&an ásigkomulag landsins og e&li manna er eins og þa& er. Si&fer&is- tilfinningu manna ieggur iöggjöfin í allt of mikia hæltu me& freistui þeirri, sem fram- talinu er samfara: það er freisting fyrir gjald- anda, a& vi&bafa óhreinskilui til a& Ijelta sjer dálítib þungbærar og ósanngjarnar álögur, þa& er freisting fyrir gjaldheimtanda til a& sýna tortryggni eins hinuin saklausu sem hinum brot- legu, því hann þekkir þá náttúrlega ekki úr, en þá ver&ur þa& aptur freisting fyrir gjaldend- ur til ab óþokkast vib gjaldheimtanda fyrir tortryggni og getsakir. A& minnsta kosti er þa& freisting fyrir menn yfir höfub til a& tor- tryggja hvorir a&ra, en sú tortryggni er skæ&- asta ni&urdrep frjálslyndis og fjelagsskapar. það er ofætlun mánnlegum breyskleika a& sigra all- ar þessar freistingar til hlýtar, euda fer ámælið ekki eptir maklegleikum, þa& er jafn óþolandí fyrir alla landsmenn. þa& er krafa þessa tfma, a& tilelnib til þess sje numið burt úr löggjöf- inni. „Ómöguiegt er a& freistiugar komi ekki, en vei þeim frá hverjum þær koma“ og vei þá þeirri löggjöf, sem byggir álögur á eigna fram- tali mannal Einnig eru beiriir skattar fram» förum til ni&urdreps, því þeir draga úr áræ&i manna og áhuga á a& bæta bag sinn. Vjer skulum sýna þa& me& dæmi: Ungur bóndi, efnalítill, sem ekki er í skatti , getur fengið býli sitt keypt fyrir þa& ver&, sem þa& rentar sig, og ver&íb getur banri fengib a& láni mót leigu, sem samsvarar jar&arafgjaldinu, þessu mundi bann sæta, til ab fá ciguarhald á býlinu, ef hauu ætti þá ckki víst a& fá á eptir sam-

x

Norðanfari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Norðanfari
https://timarit.is/publication/88

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.