Norðanfari - 23.11.1875, Blaðsíða 3

-95 —
Síðast í frumvarpi stjórnarinnar stóð svolátandi:
17. gT. Ef frumvarp til laga um að greiða skulí aðíiutningsgjald af
flutningsvörum peim, sem fluttar eru til Islands með póst-
gufuskipinu, frumvarp til laga, sem hafa inni að kalda á-
kvarðanir um laun íslenzkra embættismanna o. fl. og frum-
varp til laga um aðra skipun á læknahjerudiuium á Islandi
o. fi. ná lagagildi á árunum 1876 og 1877 verður að breyta
hlutaðeigandi gjaldagreinum í 2., 4., 10., 11., og 13. gr. og
sömuleiðis í 16. gr. samkvæmt fyrnefndum lögum.
Frumvarp pingsins endaði aptur á möti á svoliljóðandi:
18. gr. Ef 1. frumvarp til laga um laun (íslenzltra) embættismanna,
2. — — — aðra skipun læknahjeraðanna.
3. — yfirsetukonukvennalaga,
4., — laga um sóttvarnir.
5. — — — heíðurslaun handa Jóni Sigurðs-
syni, alþingismanni ísfirðinga,
6. ---- — — — hreyting á tilskipun um gjald á
hrv. og öðrum áfengum drykkjum,
7. ---- — — — að afnema alpingistollinn,
8. --- — — — stofnun læknaskóla o. fl.
nær lagagildi á fjárhagstímabilinu 1876—77, veitast hæði á
tekju og útgjalda dálkinum pær upphæðir, sem tjeð frum-
vörp gera ráð fyrir, og er svo á ætlast', að pegar hinar ráð-
gjörðu tekjur verða dregnar frá gjöldum peim, sem ofan
greind frumvörp hafa í för með sjer, muni tekjuafgangur-
inn allur saman á fjárhagstímahihnu (shr. 17. gr.) færast
niður um lijer nm hil 60,000 krónur.
9. Ef bæarfógeta embættið í Reykjavík verður á fjár-
liagstímabilinu skilið frá sýslumannsemhættinu í Gull-
hringu- og Kjósarsýslu, færist 10. gr. B. 1. upp um
1000 krónur á ári, alls 2000 krónur.
Vjer setjum lijer pá álit fjárlaganefndarinnar um hinn síðara
hluta frumvarpsins (7.—17. gr.) :
jþegar til útgjaldanna kemur, pá er, eins og við er að húast,
mínna að atlmga við reikningsfærsluna, pvi hin áætluðu útgjöld eru
yflr höfuð lík pvi sem þau Yerið hafa, og lik pví sem pau áður hafa
verið áætluð, og fylgja ávallt peirri höfuðstefnu, sem ákvoðin cr með
gildandi lögum, konungsúrskurðum og eldri fjárveitingum. Hjer er
pví lítið annað að yfirvega, en pað, hvort óporf eða ónauðsynleg út-
gjöld eru áætluð, og öðrum aptur slep.pt, sem pörf eða jafnvel óum-
fiýjanleg virðast, til pess að beina landi og pjóð áleiðis á vegi fram-
faranna.
p>:ið er pá í fyrsta lagi allmerkilegt, að H. H. konungúrinn í
hoðskap sínum til alpingis frá 24. mai p. á., sem í margan máta má
gleðihoðskapur lieita, tekur pað fram, að pað „að Vorri hyggju er
hið mesta velferðarmál landsins, að efla samgöngur í landinu“, pá er
pó ekkert fje áætlað í þessum tilgangi. Hvorki er einn eyrir heimt-
aður til vegabóta nje strandsiglinga, og það pó stjórnin erlendis síð-
an 1848, liafi, að segja má, komið Danmörku msstmegnis upp með
stórkostlegum vegahótum til lands og umfangsmiklum samgöngum
til sjáfar, að vjer ekkert tölum um vitahyggingar. hafnasmíði o. s. frv.
þarfara liefir þótt, pó ekki sje um pað neinar skýrslur, nema áætl-
un frá einum erlendum byggingarmeistara, að stinga upp á ærnu fje
til höfuðaðgjörðar á Reykjavíkur dómkirkju. ]>:ið lítur svo út, sem
stjórnin liafi gleymtbrjefi fjárhagstjórnarráðsins til dómsmálastjórn-
arinnar frá 19. sept. 1866 par sem segir, að ekki komi til mála, að
verja meira fje til aðgjörðar á kirkjunní, en svo sem 2,000 rd., sem
eptir skýringum stiptamtmannsins sje nægilegt, til pess að henni í
15—20 ár verði „hlíft“ við liöfuðaðgjörð, Eptir pessari áætlun, sem
nefndin ímyndar sier sje áreiðanleg, ætti dómkirkjan enn pá að geta
varist að minnsta kosti til 1882, og líggtir pá ekki á, að veita fje
til aðgjörðar að svo stöddu. Nefndin leiðir pví hjá sjer að pessu
sinni, að taka ýmislegt annað fram, pessu rnáli viðvíkjandí, sem sjálf-
sagt yrði að hafa hugfast, pegar pessi höfuðaðgjórð á Reykjavíkur
dómkirkju á sínum tíma kemur fyrir. Fkki getur nefndin heldur
sjeð neina pörf á að reikna eins riflega og stjórnin útgjöldin til
liegningarhússins í Reykjavík. Hún vonar pað öllu fremur, að sið-
ferðið í landinu sje svo, að ekki purfi að gjöra ráð fyrir eins mörg-
um föngum, eins og á er ætlað, og mælist pví til, að af þeim á-
kveðna kostnaði verði ekki veittur nema rúmur helmingur. Kost-
naðurinn til lagasafnsins er einnig látinn ganga út, sem óparfur1.
(Framhald síðar).
Uitt ásetning.
Er húið að reyna allt livað í voru valdi
stendur, til að afstýra heyskorti og hor-
dauða húpenings vors í liörðum vetrum?
J>að álítum vjer öldungis ekki. |>að að
visu liefir verið skipaður svokallaður lieyá-
setningur, af yfirvöldum vorum, og það hafa
verið kosnir eða útnefndir ásetningsmenn í
hreppuuum, peir hafa svo gengið um kring
og spurt eptir ásetningi, en fengið ýmislega
löguð svör sem þeim liefir pá ekki pótt til-
vinnandi að hóka. |>essar ferðir hafa stund-
um verið 1, stundum 2, á vetri. Ávöxtur-
inn af pessum „forvitnisferðum“, liefir pá
orðið sá, að ásetningsmennirnir hafa ekki
fengið neitt greinilegt að vita um fóður-
byrgðir, gjört sumum illt í sinni ef peir
liafa viljað hafa nokkur áhrif á ásetninginn,
en sjeð að flestir væru illa staddir ef hart
yrði, svo heíir allt farið eins og vant var,
slarkast af hafi góður vetur komið, en far-
ið allt saman á liöfuðið hafi liart orðið, og
lijá ásetningsm. líka! Af pessu liefir pá
margur dregið pá ályktun, að ásetningur
væri ekki nema til ills eins og skellt allri
skuldinni á pá. og pað þó peír hafi verið
eins meinlausir og lamh. En orsökin að
þessi velmeinta skipun yfirvaldanna hefir
ekki náð tilgangi sínum, er sú, að rnenn
hafa misskilið hana; ásetningsm. hafa ekki
tekið alveg rjetta stefnu, og sína aðferðina
vill liver láta hafa; nokkrir vílja láta ásetn-
m. hafa fullt vald til að ganga með kníf og
trog til að skera af heyjum þeirra, sem
ekki vilja hlíða skipun ásetningsm., pessa
aðferð álítum vjer ópolandi, pví hverjum á
að vera frjálst að hafa svo og svo margtaf
fjenaði sem hann álitur sjálfur hezt, og ef
pessu færi fram, yrði niðurstaðan sú, að á-
■ setningsm. yrðu skornir í. trogin, en ginis-
■ unum sleppt á hnjótana. Ásetningsm. eiga
ekki að hafa annað vald en ráðgefandi, og
safna skýrslum um fóðurbyrgðir og fjenað-
artölu. Nokkrir vilja ekki láta hjalpa peim
sem ekki hlýðg ásetningsm. og verða hey-
lausir, þá mundu þeir passa sig hetur, ef
þeir ættu hvergi von á lijálp. J>essa stefnu
álítum vjer óskynsamlega, að hjálpa ekki ef
mögulegt er, pað mundi líka leiðatil sveita-
vandræða enn meiri. Sumir viljaláta petta
vera afskiptalaust og hvern vera sem frjáls-
astan með sitt búskaparlag, en vjer álítum
pað heldur ekki gott, pað er ekkert ófrelsi
pó vjer göngurn í fjelög og setjum oss regl-
ur og lög til að hreyta eptir.
Nú viljum vjer pá skoða hvað valdið
hafi heyskorti og hordauða búpenings vors.
J>að er álit margra að pað sje ekkert ann-
að en oflítil hey og ofmargar skepnur, en
það er ekki alveg rjett, reynslan hefir kennt
oss annað, það er opt meira að kenna van-
kunnáttu og vanhirðingu fjárhirðaranna, en
upphaflegum heyskorti eða illum ásetning,
vjer vitum t. a. m. að hjá sama bóndanum
á sömu jörðunni hefir skipt um með fjár-
manninum annaðhvort til heyhyrgða eða
heyskorts, pó aðrar kringumstæður hafi ver-
ið líkar, og að sumir bændur sem sjálfir
hirða fje sitt komast æfinlega vel af með
pað, í góðu lagi, pó þeir hafi ekki betri
kringumstæður en aðrir. þotta ættum vjer
að íhuga, og taka til greina, nfl. vjér verð-
um að stunda að læra fjárhirðinguna, vjer
verðurn að leita allra bragða með að glæða
vilja og áhuga liver hjá öðrum, við íjár-
ræktina, og pað verður að vera með ýmsu
móti, vjer verðum að liafa fjárskoðunarferð-
ir hver til anuars, vjer verðum að halda
smáfundi til að ræða um fjárrækt og fjár-
liirðingu, vjer verðum að halda fyrirlestra
viðvíkjandi fjárræktinni, vjer verðum að liafa
fjársýningar í smærri og stærri stýl og fleira
og fleira. Allt petta mundi verka mikla
framför og þekkingu, pá mundum vjer fara
að veita pví betur eptirtekt, hvort pað er
hagur eða óhagur að fara illa með fjenað
vorn, og hvort pað er hagur eða óliagur að
hafa nægilegt fóður lianda honurn á vetrum,
vjer getum enn ekld sýnt það svart á hvítu,
eða með áreiðanlegum skýrslum hvort hetra
er að hafa eíns og menn segja 20 ær í
góðu lagi, eða 30 í lakara lagi, vjer höfum
ekkert almennt yfirlit yfir ágóða húpenings
vors. það eru t. d. ekki margir sem vita,
hve reifið er pungt af sauðnum, eða hvað
pað getur orðið, eða hvað mikið kýrin eða
ærin mjólkar og hvað pað gæti stigið hátt,
eða hvers-vegna pessi skepna gefur meira
af sjer en liin, livort pað er fyrir viður-
gjörning eða kynferði eða hvorutveggja, og
þó stöku hóndi viti petta lijá sjálfum sjer,
veit hann ekki eða getur ekki fengið að vita
pað lijá öðrum, af pví svo fáir veita pessu
eptirtekt; en færi pað að verða, pá mund-
um vjer ekki hafa fleiri skepnur en vjer
hefðum nægilegt fóður fyrir, að minnsta
kosti yfir veturinn, en við pað er margt at-
hugandi, reynslan verður að kenna pað hverj-
um og einum, vjer purfum og getum vitað
hvað margar tunnur fást úr heyhestinum,
óg pað vitum vjer ef vjer mælum og skrif-
um daglega hve miklu er eytt af heyinu,
petta verður nokkuð misjafnt eptir pví sem
heyhesturinn er vænn á sumrin, pegar petta
er gjört árlega, sjer hóndinn live nær sem
hann vifl, live mikið húið er að gefa afheyi
og hve mikið er eptir — samt er ekki pörf
að mæla æfinlega í ílátum, fjárm. getur gjört
pað í fangi sínu þegar hann hefir vanið síg
á pað, livort heldur hann vill hafa J/4 eða
x/3 úr tunnu í „hneppi“ sínu —; svo er
töluverður munur á lieygæðum, svo sum-
staðar eru eíns góðir 3 baggar eins og 4 í
öðrum atað, petta purfa bæði fjármenn og
ásetningsm. að vita, en ekki fara eingöngu
eptir liestatölunni. En pó vjer hefðum nú
þessa aðferð, sem vjer efumst ekki um að
margir reyni, þá er ekki par með sagt að
allir verði „útvaldir“, og að ekki komi
„hneykslanir“, að allir verði svo sterkii' á
svellinu, að ekki purfi hjálpar við nje menn
komist í heyprot, hverju sem það verður að
kenna? þ>að er ekki spursmálið lxjer held-
ur livernig peirn yrði hjálpað sem hezt? og
hvað hefir reynslan kennt oss, að hezt hefir
1) |>ingið veitti pó helming pess, sem
stiórnin stakk uppá, eða 1,866 kr. 66 aura.