Norðanfari - 28.02.1877, Blaðsíða 2

>
— 30 —
En pað er einnig í fleiru tilliti, sem þessi
skattreglugjörð síra A. Ó. kemur all-undar-
lega fyrir, og skal jeg leyfa mjer að benda
á það sem mest stingur í augun. Skattur-
inn háekkar mest eða tekur stærst stökk á
miðstigum atvinnuágóðans (4—6000 kr.), en
fer aptur lækkandi á hinum efri stigum hans,
og stig eða hækkun skattsins hverfur með
öllu, pegar atvinnuágóði hefir náð 7000 kr.
Mun tilgangurinn vera sá, að ívilna hinum
æðstu embættismönnum landsins, svo sem
landshöfðingja og biskupi, því peir einir hafa
svona há laun. Enda er næsta ólíklegt, að
nokkur maður hjer á landi hafi 7000 kr. í
atvinnuágóða, eða meira, nema ef vera skyldi
einstakir kaupmenn, og fæ jeg eigi sjeð hver
ástæða er til að vilna peim í fremur öðrum.
Fleira mætti tiltína um pað, er síra A. Ó.
segir um atvinnuskattinn, en jeg held að
petta sem að framan er sagt, megi nægja
til að sýna, að hann hefir ekki bætt uppá-
stungur nefndarinnar í pessari grein.
J>á kemur eignaskatturinn eða tekjuskatt-
ur af eign, og er hann örverpið. í hreiðri
síra A. Ó., enda er hann langorðastur um
tjeðan skatt. Hann leggur að eins pann
sleggjudóm á, að jarðeigendur skuli greiða
50 aura af hverju hundraði sem peir eiga í
jörð (sbr. Horðl. II, 8.), líklega hvort sem
peir fá nokkurt eptirgjald eptir jörðina eða
ekkert (t. a. m. ef jörð er í eyði), en aðrir
eigendur (peningamenn, skulda- og hluta-
brjefa eigendur o. s. frv.) skulu gjalda 8°/0
af ágóða sínum, eða hreinum tekjum. Fyrir
pessum ályktunum sínum færir síra A. Ó.
ekki eina einustu ástæðu, en látum oss nú
skoða ályktanir hans betur ofan í kjölinn.
Jeg liefi áður í athugasemdum pessum sýnt
fram á, hve ójafnt pessi eignarskattur síra
A. Ó. (sem er hreinn og beinn tekj uskattur)
kemur riiður á jarðeigendur, par sem sumir
peirra purfa að láta lji af tekjum sínum í
hann, en aptur aðrir að eins Vl4* En slepp-
um nú pví, pví jeg veit að mjer muni verða
svarað pví, að petta muni nokkuð jafnast
við nýtt jarðamat, breytingar á leigumála
jarða o. s. frv. En berum nú saman penna
tekjuskatt af jarðeign og annari eign. Jeg
gjöri ráð fyrir, að 4 kr. gjaldist af hverju
jarðarhundraði, sem stendur, að meðaltali
um land allt, pví pað mun láta sönnu næst,
og hvað verður tekjuskattur jarðeigenda ept-
ir pví? Svar: 1272 %• Má jeg nú spyrja:
hverjar ástæður eru fyrir pví, að leggja
priðjungi hærri tekjuskatt á jarðeigendur,
en t. a. m. pá sem eiga ríltisskuldabrjef, eða
önnur pau skuldabrjef, sem full trygging er
fyrir? Og hverjar yrðu afleiðingarnar, ef
fjarðar. Eru hvergi hagar, svo jeg viti, á
öllum austurhlutanum innan frá miðlands-
bungu norður undir byggðir eða daladrög
innaf Bárðardal og Fnjóskadal.
A vesturhlutanum eru fáein hagadrög í
dældum meðfram kvíslum og lækjum, sem
falla í Jökulsárnar og Blöndu, eins og til
að mynda í Pollum norðaustur af Hofsjökli.
]pessi öræfi eru hinar viðlendustu auðn-
ir hjer á lándi hagalausar. J>að eru apal-
grýttar melabungur, hálsar og dældir, og
er par aurableyta í melum lengi fram á sum-
ar, pví leir er par nógur innan um smá-
grýtið og piðnar hjer seint peli úr. J>ví er
Sprengisandur opt ófær fram eptir öllu vori
og eins Eyfirðingavegur, nema á klökum og
parf pá jafnframt að vera hjarn á gaddi,
sem ótekinn er. Grjótlagið er hjer allstað-
ar, sem jeg pekki, blágrýti, brunahraun
hvergi, nema ef pað væri inn á Kili milli
jöklanna. Sama er grjótlag og landslag
vestan við Blöndu, norður af Langajökli og
svo norðvestur eptir aðalbungunni, par sem
er Stórisandur á SkagfirðingavegL
pessi skattur kæmist á? |>ær ætla jeg hljóti
að liggja hverjum hei'lvita manni í augum
uppi. Enginn vildi eiga nokkra púfu í jörð,
og hverjir peir sem fje hefðu aflögu handa
á milli, mundu verja pvi í skuldabrjef eða
hlutabrjef, sem mjög eru auðfengin á pess-
um tímum, svo sem kunnugt er. Og mjer
er nær að halda, -að pá færi að losna um
suma pá sem nú eiga jarðir, og peir mundu
ekki verða lengi að hugsa sig um að bregða
sjer til Yesturheims, og skilja jarðir sínar
eptir í auðn. Hver veit nema svo gæti far-
ið, pegar pessi skattur væri búinn að standa
nokkur ár, að punnskipað yrði í sumum
hjeruðum landsins af dugandi mönnum. En
sú huggunargrein er pó í pessu máli, að
flestir jarðeigendur mundu eigi verða lengi
á sjer, að velta skattinum yfir á leiguliðina,
sem enginn getur meinað peim, eins og jeg
hefi áður -bent á í pessum athugasemdum,
og pá hið fyrsta hafa leiguliðar hjer á landi
ástæðu til, að færa síra A. Ó. pakkarfórn,
fyrir alla írammistöðuna?!
(Framh. síðar).
Syeitafrjettir, syeitablöð.
Allir vita livaða gagn má hafa af tíma-
ritum, pegar pau fylgja vel tímanum bæði
að efni og göngu, eða pegar ritstjórum
peirra tekst hvortveggja, að láta efnið svara
pörfum tímans, og að senda blöðin út á
rjettum tíma. Tímaritin eru æðakerfi pjóð-
líkamans, par sem rennur um hann allan
liið sameiginlega lífsefni hans, menntunin.
J>ar getur hver sem vill og parf sent öðrum
hugsanir sínar, og par geta hinir mennt-
aðri eða betri hreinsað liugsamr hinna ó-
menntuðu eða lakari bræðra til sameigin-
legra nota fyrir alla. En til pess að tíma-
ritin geti gengt köllun sinni, parf líkami.nn
að vera á lireífingu, hann parf að hugsa,
tala, rita, starfa, aúinars spillist blóðið og
storknar í æðunum. J>egar pví tímarit vor
pykja, eða eru, fátæk af peim efnum, er
pjóðlíkaminn má eigí án vera, pá er pað
optast að kenna alpýðunní sjálfrí, en eigi
ritstjórn blaðanna. Alpýðan liggur pá á.
liði sínu, hún pegir pá og heldur að sjer
höndum, og ætlar hinurn einstöku blaða-
stjórum að halda henni vakandi, en hún
gáir pess ekki, að peim er pað ómögulegt
nema hún vilji sjálf hreifa huga og hönd í
sama tilgangi. Hið augljósasta merki pessa
skorts á hreifingu alpýðunnar til viðhalds
og eflingar tímaritum vorum er pað, að í
flest blöð vor vanta alveg frjettir úr sveitum;
Ef pver stefna er tekin vestur frá Kiða-
gili til Blönduvaðs á Skagfirðingavegi, pá
mun sú leið vera 12 til 13 mílur. En norð-
ur að henni frá aðalbungu á Sprengisandsvegi
munu vera hjer um bil 7 mílur, . en miklu
lengra vestur frá innan af há-Kjalhrauni.
Skemmst er frá norðurenda #ofsjökuls, eigi
yfir 3 mílur.
A svifinu norður af Kili, milli Hofsjök-
uls og Langajökuls, er jeg svo ókunnugur að
par get jeg engu lýst. Jeg hefi aðeins sjeð
pangað af Stórasandi, og er par of lágt til
að líta paðan yfir.
IV. Öræfin sunnan við miðlands-
j ö k 1 a.
Hjer er jeg mijdu ókunnugri víðast hvar
en norðan jökla. Yerður pví lýsing mín hjer
að eins stutt ágrip og mjög hætt við aðhún
verði eitthvað röng á sumum stöðum.
Suður öræfunum skipti jeg í 5 kafla:
1. Öræfi suðaustur af Vatnajökli.
2. Öræfi frá Lómagnúp til Skaptárfjalla.
3. Öræfi paðan til J>jórsár.
jeg meina eigi pær hinar algengu frjettir,
um tíðarfar, sjáfarfla, mannalát, pað er lítið
gagn, að pilja pessar frjettir úr hverri sveit,
nema peim fylgi pá aðrar meiri og merkari
frjettir, frjettir um ástand sveitabúa and-
legt og líkamlegt, ásigkomulag sveitanna,
kosti og lesti, og almennt álit um hvernig
auka megi kostina, og bæta breztina. Um
petta allt mætti mjög mikið skrifa úr hverri
sveit, og væru pær frjettir langtum parfari,
fyrir pjóðlíf vort, heldur en sumar frjettir
af fjarlægum löndum, er blöð vor verða að
nota til að fylla upp eiðurnar, eða pó held-
ur prætur einstakra manna, sem fáir virða
pess að lesa. J>essar frjettir úr sveitum
verð jeg að álíta hið parfasta framfarameð-
al, er blöð vor geta fært lesendum sínum,
ef pær eru vel valdar og vel ritaðar; af
peim lærum vjer bezt að pekkja hvorir
aðra og landið sjálft, en sú pekking er oss
alveg ómissandi, ef oss á að fara fram, og
vjer eigum að geta lifað andlegu fjelags-
lífi.
En til pess að frjettir úr sveitum gætu
orðið, eins og pær mættu verða, til verulegs
gagns, útheimtist, að menn sjeu til í liverri
sveit, er pær geti ritað, en peir menn purfa
ekki einungis nákvæman kunnugleik á pví
efni er rita skal um, heldur og æfingu og
menntun. Til undirbúnings pessum sveita-
frjettum og til æfingar greinasmiðum yfir
höfuð, eru pví sveitablöð ómissandi, p. e.
tímarit, sem einungis ganga milli vissra
manna í sveitum. I pessum tímaritum eiga
að vera allskonar málefni, er sveitina varða,
og allskonar uppástungur bæði sveitinni og
yfir liöfuð öllu landinu til gagns. jþó enn
sje lítið marlt að pessum sveitablöðum, pá
eru pau komin á fót í nokkrum sveitum hjer
norðanlands, svo sem í Mývatnssveit, Bárð-
ardaj Keykjadal, Fnjóskadal, Höfðahverfi
Og Eyjafirði. Enn sem komið er rita samt
eigi nema örfáir menn pessi blöð, pað er
eins og menn sjeu. svo feimnir að senda
frá sjer blaðagreinir, að peir vilji heldur
pögnina gömlu og pumbaraskapinn, en að
láta aðra sjá pað á blaði, er ef til vil má
eittlivað út á setja. Slík feimni er eiginleg
pjóð vorri, en pó hún óneitanlega sje vott-
ur um sómatilfinning, og geti pví verið góð
og ómissandi í sjálfu sjer, ef liún eigi fer
út yfir v.iss takmörk, pá verða allir að álíta
pað ósæmilega feimni, sem líkist andlegum
svefni, pegar skynsamir menn forða sjer
frá að tala og rita um nauðsynjamál fjelags
síns og pjóðar, vegna pess peir óttast að
setja megi út á orð og verk peirra.
Hin áminnstu sveitablöð gjöra pví tvö-
4. Óræfi milli J>jórsár og Hvitár (er suð-
ur fellur).
5. Öræfi frá Hvítá til Kaldadalsvegar.
1. Óræfi suðaustur af Vatnajökli eru
næsta lítil og sumstaðar par skammt frá
lionum til byggða-dala. J>ar eru austan við
jökulinn öldumyndaðir aurar gróðurlausir og
hallar suður. J>að heitir Kollumúlaheiði.
Suðurendi hennar heitir Kollumúli. Aust-
an við heiðina og múlann er Víðirdalur, há-
lent dalverpi alla leið norðan frá hæðarbung-
unnni milli J>rándarjölculs og Vatnajökuls,
og beygist sunnan til vestur hjá Kollumúla
að sunnan ofan að Jökulsárgljúfri. Austan
við Víðirdal efst, er lág melalda norðan til
milli hans og Geitlielladals- (Kambsdals)
botns. Hjer eru upptök Geithellaár rang-
lögð á landsuppdrættinum. Hún byrjar í
dalbotninum af lækjum sem rtínna par úr
fjöllunum í kring. Suður frá melöldunni er
hæðarfjall milli Víðirdals og Hofdalabotna,
sem liggja til vesturs. J>ar upj) á er Hofs-
jökull (hinn eystri). Suðaustur af dalnum
eru og há fjöll milli hans og dala innaf