Norðanfari - 07.08.1877, Qupperneq 1

Sendur kaupendum lijer á landi
kostnaðarlaust; yerð hverra 10
arka af cárg. 1 kr., einstök nr.
16 aura, sölulaun 7. hvert.
\OROA\FAÍII.
Augiýsfngar eru teknar i blað-
ið fyrir 8 aura hver lína. Við-
aukablöð eru prentuð á kostnað
hlutaðeigenda.
16. ár.
Bæður ýmsra inaniia og álit um
skattamálið.
(Eptir Búa hinn víðförla).
(Framh.). ]þar með viljum vjer hverfa
alveg frá eignaskattinum, — nema livað
snertir tollinn af ópörfum hestum er vjer
bendum á og er peirrar tegundar — og
víkja par næst að a t v í n n u s k a 11 i n u m
svo köllum vjer skatt pann, sem miðaður
er við m æ 1 i n g u pess atvinnuvegar, sem
maður hefir yfir að ráða, en mæling sú er
ákveðin og gjörð að pví sem næst verður
komist eptir pví livað miklaf tekjur megi
hafa af atvinnunni sje hún sæmilega stund-
uð; mæling jarða er huudraðátalið, sem er
eða á að vera miðað við pað sein jörðin
gefur af sjer, skynsamlega hrúkuð, að frá-
drégnnm kostnaði til að brúka hana. J>enn-
an skatt pekkjum vjer nú mikið vel, eigi
einungis af jarðartíundinni, heldur má jarð-
arafgjaldið sem leiguliði borgar til lands-
drottins skoða sem atvinnuskatt, pareð pað
er nær pví að vera miðað við atvinnuveg
en alls ekkert við eign eða virkilegar tekjur
búandans; skattur miðaður við jarðnæði eða
ábúðarskattur, sem nú er hafður að
umræðuefni, er pví engin ópekkileg gríla
par hann er alveg sama eðlis og liið hærsta
gjald bóndans, sem er landskuldin sje hann
leiguliði; en pótt hann sje að eðli sínu svona
pekkjanlegur, pá, lcemur haun, sem lands-
skattur, mjög óviðkurkvæmilega niður á
gjaldpegna svo sem áður er á vikið, nema
teknar sjeu til greina kringumstæður peirra,
og skulum vjer reyna að leiða mönnum fyr-
ír sjónir að svo eigi að vera, og að svo
megi vera.
Landið möð öllum pess afnotum, er
pjóðarinnar aðalatvinnuvegur, verksvæði, eða
verkefnis-uppspretta; fyrir pess tilveru er
pjóðin til; og handa pjóðinni er pað til;
enda á pjóðin pað; á pessari aðalatvinnu-
braut sinni, hefir pjóðin framleiðst, leiðist
enn og mun leiðast, gegnum ára- og alda-
raðir; en pessi braut er, endur fyrir löngu,
sundurhlutuð í smástiga, sem sje landinu er
Akureyrri, 7. ágúst 1877.
skipt í fjölda bújarða; mæling á pessum
smádeildum atvinnubrautarinnar er hundr-
aðatali jarðanna. þetta varð að gjöra, pví
pjóðinn er frá upphafi deild í fjölskyldur,
sem verða að hafa sitt afmarkað svæði,
stjórn og rjettindi útaf fyrir sig; nú, fyrst
landið er sameíginleg eign pjóðarinnar pá
er tilhlýðilegt og rjett að sá, sem hefir út-
mældan hluta pess o: jörð til afnota, greiði
til sameiginlegra lífsnauðsynja og parfa pjóð-
arinnar, gjald, sem miðað sje, að upphæð,
við stærð jarðarinnar o: pann atvinnuveg
sem hann hefir tekið og aðrir meðlimir pjóð-
fjelagsins komist eigi að á meðan. En
pjóðfjelagið parf fleira en peninga; með
pví pað samanstendur af mönnum, er líf
pess og tilvera undir pví komin, að einatt
alist upp menn innra hjá pví; pað er sú
innsta og fyrsta lífsuauðsýn pess. Einnig
liggur velferð pess og sómi við, að peir
meðlimir pess, er eigi geta unnið fyrir lífi
sínu, sakir heilsubrezft eða elli, fái lífsupp-
eldi i skjóli pess. þessvegna greiðir sá pjóð-
fjelaginu dýrmætast gjald, sem uppelur pví
nýa meðlimi; og par næst hinn, er veitir
forsjá og uppeldi hinum lmignandi meðlim-
um pess.
Af tilgreindum ástæðum leyfum vjer
oss pá að stinga upp á pví, að skattur sje
lagður á jarðir eptir reglu peirri ernúskal
greina : Af hundraðatali ábýlisins sjeu skatt
frí, jafnmörg hundru?, sem margt er i
heimili: börn innan fermingar, gamalmenni
yfir 60 ára, menn er sökum varanlegs heilsu-
brests geta eigi unnið sjer brauð; jafn
mörg hundruð pessu fólki skulu undanpegin
slcattgjaldi og par við bætt 1 hundraði fyrir
búsbónda og 1 fyrir húsmóður. Af hverju
pví liundraði jarðnæðisins, er afgengur tölu
peirri er nú var greint frá; skal greiða í
skatt víst auratal t. a. m. 75 aura. |>etta
gildi um leiguliða og um pá sjálfseignar-
bændur sem hafa jörð sína pantsetta fyrir
skuld og sje veðskuldabrjefi pinglýst. En
bændur peir sem eiga ábúðarjörð sína ó-
pantsetta, gjaldi fjórðungi hærra t. a. m. 1
krónu af hverju hundraði að frádregnum
Nr. 57—58.
skattfríjum hundruðum eptir sömu reglu og
fyr var greint. Eigi bóndi hluta jarðnæðis
ins, en leigi hinn hlutann að öðrum, sjeu
liin skattfríju hundruð dregín að sínum
helmingi frá hverjum hluta eignarinnar; og
hin sama regla sje við liöfð ef lduti jarðar
er pantsettur en ábúandi á hinn hlutan
ópantsettan.
Nú kemur oss eigi óvart pótt peir hvessi
á oss vopn sín, er festa meiri og meiri tryggð
við hinar gömlu hugmyndir, og segi petta
nýmæli heimsku eina og sjervizku. þeir
munu en sem fyrri segja að jarðamatið sje
og verði um aldur og æfi svo vitlaust hvað
miklu sem til pess sje kostað, að ótækt sje,
að miða meginn skattgjald hænda við pað;
peir munu segja að svona lagað gjald hitti
mjög illa efnahag manna. Eleiri mótbárur
skulum vjer eigi telja að sinni, en reyna
að draga úr pessum.
J>ví verður nú vissulega eigi neitað, að
jarðamatið er mjög rangt, en pó mun eigi
vera meiri munur á afnotum á 1 hundraði
í peirri jörð sem lægst er metin eptir gæð-
um, og hundraði í hinni sem hærst er metin,
lieldur enn er á afnotum lausafjárhundraða
eptir tegundum peirra eða landsplássum;
en par við mætti nú vera; enda er von
pað sje vitlaust pegar athugað er, í hverri
poku og ráðgátu landbúnaðurinn hefir fram-
farið að undan og allt tii pessa. Hvernig
hefir átt að nást mat á jörðum með nolckru
viti? á meðan allur fjöldi bænda gaf eigi
gætur að afnotum jarðar nje búpenings. og
pvi síður festi pað á band, svo hægt værí
að hafa yfirlit yfir fleiri ár, og enn sízt að
peir hafi gjört sjer grein fyrir tilkostnaði;
eðilr á meðan varla var maður til meðal
alpýðu, er liefði nokkra hugmynd um hag-
fræði eða búreikninga, sem vjer ætlum pó
ómissandi að jarðamatsmenn, í hið minnsta,
hafi góða pekkingu á. — Nú pykjumst vjer
hafa ástæður til, að treysta pví, að vaxandi
menntun, athugan og pekking á peim at-
riðum er nú voru nefnd, fái mönnum til
umráða framvegis, betri meðöl og tækifæri
Okurkarlarnir og erflngjar
peirra.
Fyrir fám árum andaðist i Stokkhólmi
alræmdur okurkarl, sem almennt var kall-
aður „maurinn11; verður pvi ekki neitað, að
petta var langtum of fallegt og óheppilega
valið nafn, handa slíkrí mannfýlu. Ttaunar
eru peir báðir, okurkarlinn og maurinn, við-
líka ákafir í pví, að draga að sjer hvað sem
peir fá klófesti á; báðir láta fyrr á sjer
traðka, enn peir sleppi bagganum sinum eða
missi sjónar af áformi sínu. ]það er mælt,
að ormi, sem villist inn í maurabú, líði svo
illa, að pað er orðið að máltæki; en skuldu-
nauti, sem kemst í klær á okurkarli, líður
víst ekki hóti betur, og af báðum peim verð-
ur bjórinn fleginn. En sá er pó munurinn,
að maurinn vinnur baki brotnu fyrir gjöi'-
vallt maurabúið til sameiginlegra heilla, en
okurkíirlinn eingöngu fyrir sjálfan sig; maur-
inn lætur sjer lynda ýmislegan úrgang, sem
fellur af blónium, trjám og skorkvikindum,
en okurkarlinn gleipir ekki aðeins gull
foræðra sinna, heldur og hjartablóð peirra
og mannorð. Hann hugsar einkanlega um
gullið, og pyki honum nokkuð varið í hjarta-
blóðið og- mannorðið, pá er pað aðeins vegna
pess, að hann getur notað pað sem veð, pó
honum auðvitað pyki pað einhver liin lök-
ustu veð.
„Maurinn“, sem hjer ræðir um, hafði
á æskuárum sínum fengist við að búa til
læknisdóma; en pó pessi atvinna væri all-
arðsöm, ljet hann sjer ekki par með lynda.
Hann var hár maðui' vexti og tenglulegur,
kringluleitur og fölur í andliti, með ljóst
liár og strýjulegt; hafði varla í pað kamb-
ur komið. í klæðaburði hafði hann við all-
an sparnað og sást jafnaðarlega ganga í
víðri kápu; hafði hún smám saman verið
bætt og brotið inn af henni eptir pví sem
hún slitnaði á börmunum, að hún að lok-
unum gat naumast hulið pessa riðandi hor-
grind. Hann mataðist fyrír 8 skildinga, já,
stundum 4 sk. á dag. Gufumatreiðslan, par
sem fá mátti máltíðina fyrir 12 sk., liefði
víst verið honum annar ’eins viðbjóður og
veitingaliúsið (Hotel) „Fenix“. Kona nokk-
ur, sem bjö í annari deild bæjarins, pjón-
— 113 —
aði lionum og gjörði sig ánægða með 10 rd.
um missirið í pjónustukaup. ]pví hún gjörði
sjer von um, að liann mundi ekki gleyma
sjer í arfleiðsluskránni, sem hann hafði gjört
ráð fyrir að semja; hún vissi ekki, að hann
hafði aldrei ætlað sjer að efna loforð sitt.
Síðustu árin bjó hann í herbergi einu í
húsi nokkru í „Stjórnargötunni"; gat hann
pá ekki komist út fyrir dyr og varð pegar
fæturnir biluðu, að hreyfa sig í gangstól;
loksins gat hann ekki stígið eitt spor. Kon-
an varð pá á morgnana að lijálpa honum
ofan á stól við borðið, sat hann par allan
liðlangan daginn, pangað til hún kom apt-
ur á kvöldin og studdi hann upp í rúmið.
Hafði hann pá optsinnis oltið út af ofan á
gólfið og legið par lengi með pögn og pol-
inmæði, einkum pegar hann sneri svo við,
að hann gat horft á borðskúfíuna sína.
Borðskúffa pessi var hliðið að hans Para-
dís, og dauðinn var hinn eini engill, sem
tókst að reka hann út paðan með ljánum
sínum. þetta varð og, eins og fyr er getið,
áður en hann var orðinn fullt fimmtugui’.
Hafði liann pá lifað á okri nálægt 20 ár-