Norðanfari - 15.08.1878, Blaðsíða 2

orðið prýðilegir prestar án pessa ? f>að
held jeg efalaust. Við höfum reynsluna
fyrir okkkur. Hafa ékki æði margir, sem
lærðu áður i heimaskóla, eigi helming, eigi
priðjung móti pví sem nú á að læra, og
margir af peim sem lærðu i Bessastaðaskóla,
miklu minna en nú á að kenna og nærri
pví ekkert til prestskapar, hafa eigi hýsna
margír af peim orðið góðir prestar og
skylduræknir og par að auki töluverðir
visindamenn af eigin námi? Jeg vona að
almenningur, sem peir hafa pjónað, játi að
svo hafi reynst. Jeg get ekki betur skilið
en að pað nægi vel til að geta orðið góður
prestur og talsverður visindamaður, að læra
v e 1 móðurmálið, dönsku, sænsku og pýzku
— ensku með, ef til vill — mannkynssögu,
landafræði, nauðsynlegan reikning og ágrip
af náttúrusögu, og svo pað, sem kennt er
i prestaskólanum, sem liklega verður bráð-
um bættur. Jeg býst við pið segið: á pá
að búa til nýjan undirbúningsskóla handa
pessum hálflærðu prestaefnum? Hei! pess
parf ekki. Margir lærdómsmenn geta kennt
heima petta sem pyrfti undir prestaskólann,
og nú kemur líklega gagnfræðaskóli á
Möðruvöllum og eins í Reykjavík. Ef pá
er gert að lögum hjer, að hver sem vel
hafi staðist próf í pessum skólum, megi
takast inn í prestaskóla, og skuli hann svo,
ef honum ferst par vel, mega fá eitthvert
af hinum minni brauðum, sem hann vildi
sækja um, og síðan önnur betri, ef honum
ferst vel í pjónustunni, pá fáið pið nóg
prestaefni á minni brauðin og allt eins góð
og fjölda peirra, sem nú á að kenna, eða
eru kennd öll ósköp. J>að eru auk heldur
til ólærðir bændur, sem gæti verið betri
prestar og yrði skylduræknari, en sumir
hálærðu prestarnir nú um stundir hafa
reynst.
J>ið segið: pað hæfir eigi að heimta
hjer minni lærdóm til prestskapar, en
annarstaðar er gert i rikinu og hjá öðrum
kristnum pjóðum. Hvað kemur pað okkur
við ? Landshagur, parfir og nytsemdir eiga
að ráða lögum okkar, en ekki hvað er í
hverri grein hjá öðrum pjóðum. J>að hefir
hlotizt margt illt af pví hjer á landi, að
apað hefir verið eptir útlendum lögum nærri
í öllu, eða pau rekin upp á okkur, og
margir útlendir hættir teknir hjer upp til
hins verra, en engra bóta. J>að er liklegt
að pessu fari nú að slota. Við erum nú
að rumskast og vakna við til meðvitundar
um eigin parfir og hagsmuni, svo menn fari
nú heldur að fá vit á pví, hvað hjer á við
af útlendum háttum, og hvað eigi — og
livað ráð sje að taka upp sjerstaklega fyrir
okkur, eptir lands- og pjóðar-hag — og
peir sem hangt hafa hingað til í útlendu
og ópjóðlegu sniði í flestum greinum, fara
nú að pagna.
J>ó við tökum pað nú margt i lög, er
við álítum að hjer eigi við, sem eigi er er-
lendis, pá er enginn efi á, að svo góður
konungur, sem við eigum, sampykkir pað
fúslega, pegar hann veit að hagur okkar og
pjóðargagn parf pess.
J>etta er nú tíningur úr pvi, sem mjer
hefir hugkvæmst um pessi efni, og skorti
mig hyggindi og tima til að finha og bera
fram nægar ástæður fyrir áliti mínu, enda
ætla jeg pað sje eigi allstaðar svo auðvelt,
pví pað eru sumt neyðar-úrræði, sem pörf,
landshagar og venja heimtar nú pegar.
J>að er sjálfsagt, jeg vil að allt sje sem
frjálsast í pessu sem öðru, pegar likindi
eru til pað geti að góðu orðið: trúarstjórn,
kirkju-umsjón, prestakosning og fleira. En
pví er svo margt til tálmunar enn af okk-
ar hendi og lagarjettarins, að mjög mörgu
parf að breyta og margt að !aga hjá okkur
— 82 —
til pess að pesskonar geti að góðu orðið.—
Nema frjálsa kirlcnaumsjón safnaða má vel
taka upp nú pegar með eptirliti annara,
söfnuðunum til góðs, og hún er hollur und-
irbúningur söfnuðunum, til að æfa sig í pvi,
að hugsa um og ráða í sem flestu sínum
kristindómsmálum, sjer til gagns og sóma.
Annist söfnuðir illa kirkju sína og hennar
sóma og hag, pá er pað bersýnilegur vottur
pess, að hann liirðir litið um trú sína og
er á meðan óhæfur til að ráða nokkru sjer
til góðs, um sin trúarefni. Trú án opin-
berrar og sómasamlegrar trúarpjónustu, er
án efa sofandi eða dauð, eins og sú, sem
eigi sýnir sig í manndyggð og kristilegu
framferði.
Jeg vona að margir peir, sem betur
skynja en jeg, taki til máls í blöðunum
hjer eptir um pessi áriðandi málefni, um
hag presta og kirkna hjer á landi framveg-
is, og haldi pví áfram til næsta pings, svo
pingmenn hafi úr fleiru að moða enn sínu
eigin áliti og frumvarpinu.
J>egar margir rita um sama mál, geta''
komið upp nokkrar góðar bendingar i pví,
sem vert er að gefa gaum.
B. a. — 12/4 78.
Hailllet, sorgarleikur eptir Shakspeare,
pýddur á íslensku af Matthíasi Jochums-
syni. Mun petta vera góð pýðing, sem aðr-
ar eptir skáld petta. En nokkuð er pað,
sem vjer viljum athuga, er oss finnst óhaf-
andi, t. d. orðin „Akt“ og „Sena“, sem eigi
pekkist af alpýðu, pví önnur orð eru til í
staðinn fyrir pau, er rótfestu hafa náð í
málinu frá peim tíma, er leikrit voru skráð.
í hinu fyrsta leikriti, er finnst í „Kvöld-
vökum“ H. Finnssonar, sem góðar pykja á
máli, einkum á. peim tíma, er_f>ær eru rit-
aðar, eru höfð orðin flokkur og at-
r i ð i, er táknað geta „Akt“ og „Sena“.
Síðar var í ieikrjtum Sigurðar Pjeturssonar
breytt flokk í pátt og atriði látið halda
sjer (sumir segja að ráðum Svb. Egilssonar,
og lengra parf eigi að vitna), enda pýðir
Konráð pessi útlendu „konst“-yrði á pann
hátt. Síðan hefir páttur og atriði
verið höfð i leikritum: Bónorðsförinni,
Yefaranum, Cfandreiðinni og sjálfur pýð-
andinn hefir pessi orð í TJtileguinönnun-
um, Maebeth og Manfreð, en í Nýárs-
nóttinni er höfð „s ý n i n g“. Allt petta
sýnir, að óparfi virðist að sleppa pessum
orðum, pótt pau virðist n ú eigi sem heppi-
legust, og færa í staðinn inn í málið útlend
„konst“-orð, og pað á pessum tímum, sem
verið er að hreinsa tunguna frá sora út-
lendra orða og smíða ný orð eptir eðli máls-
ins. Hvað myndu peir „Ármann á A.lpingi“
og „Fjölni“ segja, ef peir væru enn uppi?
J>að hefir verið fundið að pví, hve „Tyro
Juris“ Sv. Sölfasonar væri óvandaður að
máli, en hafði hann eigi gilda ástæðu til,
eptir orðum pýðara Hamlets, að halda sem
flestum útlendum „konst“-orðum í lagamáli
sínu, og pað á peim tímum, er sótt og dauði
íslenzkunnar vofði yfir. Yjer óskum, að
pessum nefndu orðum verði sleppt framvegis
í leikritum — en hinum gömlu lofað að
standa, — auk annara orða, er oss finnst
að nú sjeu að læðast inn í tungu vora.
Ritað 10. júní 1878.
(íjörðu svo vel, Norðanfari minn, og skil-
aðu til pýðara íslenzka „Almanaksins11 1878,
að mig langi til að vita hvernig á pví stend-
ur, að hann kallar J>orratungl, sem kemur
3. janúar, pví að jeg hefi allatíð heyrt, að
pað væri Jólatungl, hvort pað væri ungt
eða gamalt, sem væri á himni Knútsdag
(7. janúar). Auk pessa finnst mjer að petta
hans J>orratungl gjöri ómerkar pær gömlu
rímvísur, sem allt af hafa verið í gildi, og
svo hljóða:
„Á J>orra-tungli ætíð átt
ellefu burt að kasta,
næsta sunnudag nefna brátt
Níuviknafasta41.
„En ef hlaupár uppá ber,
eiga tólf burt falla,
Níuviknafasta fer
fólk pann næsta kalla“.
Af pessu leiðir, að Góutungl, Einmánaðar-
tungl og Sumartungl, finnast mjer koma of
snemma, og eins verður pá pýðingarlaus
rímvísan:
„Á Einmánaðartungli .tel
týndan allann háska,
priðja sunnudag, pað er vel,
pá skal halda Páska“.
Mig langar til að vita hvernig á pessu
stendur — og svo held jeg að fleiri fáfróðir
sjeu, — hvernig pað á að skiljast, pegar
vikið er frá rímreglunum. Yona jeg pví,
að hann (pýðari Almanaksins) gjöri mjer
petta skiljanlegt við fyrstu hentugleika.
Hornfirðingur.
Jðyrst pegar dagblöð komu út hjer á
landi, var í peim getið láts „heldra fólks“
og var pað góð og fögur regla, pannig að
minnast peirra manna, er á einhvern hátt
höfðu verið pjóð eða fósturjörð til gagns
eða sóma. Nú pegar fram liðu stundir og
dagblöð fjölguðu, fjölgaði og mannalátum
peirra, er blöðin nafngreindu, urðu pað pá
opt fleiri en heldri menn sem um vargetið,
já, jafnvel peirra manna, hverra nöfn ekki
hafa verið knnn öðrum en máski •nánusíu
náungum, auk pess sem sum blöð, og pað
jafnvel enn pann dág i dag bera pað oflof
á suma dauða menn er engri átt nær, pví
pað er eins mikil fávizka að ljúga lofi sem
lasti á dauða menn. Af pessu leiðir, að
menn geta ekki sjeð pað með neinni vissu í
blöðunum, á dauðralistanum, hverjir verið
hafi verulegir sóma- og framfaramenn, pareð
lofsorð um látna menn eru opt ýkt og ó-
áreiðanleg. Mjer finnst pví nauðsynlegt,
eins og fyrir hefir komið í „Norðanfara11,
að geta peirra lifandi manna, sem að ein-
hverju leyti skara fram úr almenningi að
dugnaði og framkvæmdum, og eru pví línur
pessar ritaðar hjer til pess að lýsa fram-
takssömum og duglegum bónda á Suður-
landi, sem mjer finnst pess verður, og má-
ske fleiri gæti tekið sjer til fyrirmyndar.
Leirá í Borgarfirði hefir frá fyrri tím-
um, verið setin mann fram af manni af
stórhöfðingjum, embættismönnum og sjálfs-
eigendum, par til nú fyrir 10 árum aðhinn
síðasti embættismaður bjó par; allt fyrir
pað bar jörðin peirra alls engar menjar,
pví fyrir pessum 10 árum var par alls
engar jarðabætur að sjá nema nokkra
hlykkjótta og hálfsokkna tungarðsspotta; pen-
ingshús flest illa stæð, baðstofa forn og
gölluð, torfkirkja mjög hrörleg og komin í
rústir að kalla, aðeins lítið geymsluhús úr
trje, var hið eina nývirki sem sást par eptir
hinn ofannefnda ábúanda. Yorið 1868, flutti
J> ó r ð u r bóndi J>orsteinsson að
Leirá, og vil jeg í fám orðum lýsa hjer
verkum peim, er hann hefir gjöra látið á
jörð pessari í síðast liðin 10 ár.
Hann hefir látið gjöra skurði til vatns-
veitínga, og vörzlu nálægt 2,400 faðma á
lengð, og purkað upp með peim engi milli
30 og 40 dagsláttur, er áður var óslæg og
ófær forarmýri. Yörzlugarð kringum túnið
120 faðma, tvíhlaðinn úr sniddu. Vegi eða