Norðanfari - 24.05.1879, Blaðsíða 3

dnga á sýslufundi langt heiman að og við
misjafna að búð, um há vetur, fyrir litla
sem enga borgun?), oddviti legði svo fyrir
sýslunefndina athugasemdir sínar við hvern
einstakan reikning, með árituðum svörum
hverrar hreppsnefndar, úrskurðaði svo sýslu-
nefndin samkvæmt þessu alla jafnaðar reikn-
inga hreppanna. Jpótt pessi að ferð ekki geíi
fullkomna tryggingu um nákvæma endur-
skoðun, þá held jeg samt, ef sýslunel'ndin
kýs skynsamlega endurskoðunarmenn, að pað
sje meiri trygging en við endurskoðun sem
sýslunefndarmenn aðvífandi gjöra áfundisín-
um, enda mun pað vera almennast og pykja
affara bezt, par sem líkt stendur á, að kosn-
ir eru sjerstaklegir endurskoðunarmenn ogað
úrskurðarvaldið svo úrskurðar reikningana,
samkvæmt athugasemdum endurskoðunarm.,
og svörum reikningshaldara, svo minnir mig
að Gránufjelag hafi pað með sína reikninga,
svo mun vera með alla landsreikninga, al-
pingi kýs endurskoðunarmenn, en endurskoð-
ar ekki sjálft.
Skagafjarðarsýsla á sjálfsagt hól skilið
fyrir umsjón sína á vegabótum. J>að mál er
eins og önnur samgöngumál mikið áríðandi
og hcfir pví miður líklega ofvíða verið oflít-
ill gaumur gefin, en nú er vonandi að- pað
lagist eptir pví sem Norðanf. í nefndri gr.
skýrir frá.
|>á pótti mjer einnig mikilsvert að lesa
um ráðstafanir viðvíkjandi búnaðarmálum,
vont er að við hjer eystra látum lítið taka
til okkar í pessu efni; pó hef jeg heyrt að
reynt verði að fá Svein búfræðing hingað í
sumar til að ferðast um, ef hann pá fæst frá
Staðarbyggðarmýrunum nyrðra, líka hygg jeg
að eitthvað verði nú alvarlegt gjört í pví, að
fá pví framgengt, að Hallormsstaður verði
búnaðarskóla setur, að minnsta kosti pegar pað
brauð verður næst laust, en pað brauð hefir
nú, eins og kunnugt er, fengið áttræður
presta öldungur.
Höfðingjarnir helgann frið,
liafi og eigist gott eítt við,
alvarlegana eg um pað bið
ei sjer láti spilla,
ágirnd lieimsins illa.
Nú er komið fyrir aimennings álit gjörð-
arskjal nefndar peirrar, er sett var að kon-
ungsboði í Reykjavik næstliðið sumar, til
pess að semja um brauða- og kirknamálið;
hafa pví nokkrir bændur, mælst til pess, að
jeg segði meiningu mina, par ekki líkar# til-
högunin, og þykir mjer hryggilegt hvað dla
seðri stjórn landsins tekst að gjöra pjóðinni
! vil. Hún er pó hvorki svo vanpakklát.
vitlaus, nje ósanngjörn, að ekki sje hægt að
gjöra henni til hæfis. ef viturlega og rjett-
víslega er að farið. En pað er ekki rjetti
vegurinn að rífa allt niður þar til ekkert
er eptir, og byggja síðan upp aptur, sumt
uppá ógeðfeldari hátt. Jeg ætia eð benda
fram á nokkur atriði, ekki til að eflaþræt-
ur eður ala pær, heldur vitrum mönnumtil
ihugunar.
Alpýðu þykir prestum lagt of mikið úr
landsjóði, og hefði legið ljósara fyrir, að
weta ekki eins hátt sum brauð og nefndin
hefir gjört J>að virðist nægilegt að meta
þau frá 10 til 15 hundr. kr. J>að er frem-
ur fyrir vana en nauðsyn, að meta brauðin
svo afar misjafnt, þar pað er meir komið
undir mannkostum og skyldurækni embætt-
ismannsins í köllun sinni, hvort liann er
verðugur fyrir gott embætti eður eigi, held-
ur eu að miða pað við aldurseinkenni em-
bættisframfærslunnar; líka þykir ótiltæki-
legt að færa npp auka verkin. þar pau póttu
fullhátt metin við síðasta brauðamat 1878.
|>að virðist nægilegt, sem brauðin hækka við
nýtt brauðamat og samanfærslu peirra, ef
jöfnuð verða niður eptir rjettlæti, svo ef við
hætist að sveitarfjelagið borgi prestum fyr-
ir aukaverk allra hrepps-þurfamanna, sem jeg
ekki hefi á móti. Meiri gjaidauka mótmælir
pjóðin, ef lengra ætti að færa sig upp á
skaptið það getur ekki komið til mála, að
af má gjaldfrelsi tíundarfrjálsra jarða, sem
var innifalið í kongstiundinni, sem nú er
af tekin, sem hin gamla pinggjalds tilhög-
un. par pað á að heita að nafninu, að menn
standi á vegamótum pjóðfrelsins, pá má ekki
á ný, hvorki með ofurvaldi nje hæglætisof-
riki, praungva peim krossi á herðar mönn-
um, sem þeir eru ekki færir um að rjetta
sig upp undir, nema hniga flatir undir þung-
anum þegar minnst vonum varir. Prest-
um ætla jeg öllum mönnum fremur, að ana
ekki fram eptir spilltum aldarhætti, eður
fýsast eptir hverskyns stundar nautn, og
peir liti svo á basl þjóðarinnar og hyggi
til, að pess tignarlegri er tilvera mannsins,
pess betur sem hann ástundar rjettvísina,
par rjettvísin stendur ekki síður samhliða
kæríeikanum en friðurinn. J>að skulu prest-
ar reyna fyrir satt, sem stunda vel köllun
sína, að hver skildingur sempávantar hjer,
í samanburði við þá hálaunuðu, fá þeir sið-
ar með ávexti pegar uppskerutíminn kemnr.
Ekki ætti maður að preyta sig með óró-
seini hinnar ókomnu tíðar, en pó ætti að
hafa minnisstætt pað umhugsunar- og yfir-
grips mesta verk, sem fram hefir farið frá
landsins byggingu, sem var launahækkunin
1875, þegar eldgos brunaði að norðan og
austan, kláðinn að sunnan, og eptir skýrsl-
um merkra manna i fyrra vetur, var farið
að brydda á aflaleysínu og hungursnauð-
inni á Suðurlandi 1875, en nú mun sumum
pykja óþarfi að ýfa upp hin fúnu sárin,
par þessum landplágum er lokið, fyrir mildi
hinns almáttuga, sem gjörir skilnað milli
góðs og ílls. En enginn getur metið hvað
petta hefir prengt að kostum landsmanna,
og sömuleiðis stórkostlegir skaðar, sem
menn urðu fyrir á næstliðnu hausti, á skip-
um, heyjum og fjenaði, sem er helzti bjarg-
ræðisstofn landbúnaðarins. Og ætla jeg að
sýna fram á hvernig því ástandi er varið,
að eptir pvi sem greindustu menn hafafar-
ið næst um, að ineta arð af hverju sauð-
fjár hundraði, pá er ágóði af öllu fje i land-
inu 1872, 678,118 kr., að meðtöldu sjöunda
hverju hundraði sem á að vera tiundarfrítt
ef œenn telja rjett fram. Af pessu sjezt,
að arðurinn af sauðfjenaðinum, sem er að-
al hjargræði landsmanna, hrökkur ekki til
að gjalda embættísinönnunum og til allra
annura opinberra útgjalda, svo bændur liafa
ekki óskert sjer til lífsuppeldis, mjólkina úr
kunum, og hinn stopula sjávarafla, pví hest-
ana get jeg ekki talið sem arðberandi bú-
pening, peir eru að eins sem verkfæri i
hendi manns og pað optar kostnaðarsamt,
til pess að geta stundað búfjárræktina.
J>að er áður sýnt, iNorðlingi, að göld
til allra opinberra parfa sjeu 817,000 kr.,
auk kostnaðar til alls lífsframfæris, klæðn-
aðar og fyrirtækja. Aínot kúnna munu
vera um 16,000 kr.
J>að er aðgætandi að ísland er hvorki
sáð- nje uppskeruland, grasið er pað eina
sem sprettur, og pað opt af skornum skamti,
og nýting líka opt stopul; og kartöflurækt
prifst að eins á einstöku svæðum landsius.
Hvað sem jarðfræðingarnir segja, eiga peir
eptir að sanna, að önnur uppskera prífist á
íslandi til hlýtar. J>að er ljós vottur, að
óvíða í Norðurálfu liafa skógar skrælnað
upp eins og á Islandi, par ekki eru eptir
utan litlar leyfar á stöku stað, sem segir
til pess, hvað jarðvegurinn er ófrjór og land-
ið kalt. — J>að bendir flest til pess, ef
menn vilja athuga pað, að alþýða er eklci
fær um að bera þyngri byrði. — J>að pyrftu
fleiri að hafa árbækurnar undir höndum
en nú á sjer stað, pví af þeim geta menn
sjeð livað langt hefir liðið milli harðinda að
undanförnu, sem menn hafa fellt skepnur
sínar, fyrir illt tiðarfar og ógætilega stjórn.
Við höfum enga vissu fyrir pví, að pað
komi upp forsjálari menn en forfeður vorir
hafa verið. J>að væri viðurhlutamikið og
viðurstyggilegt, liafi rignt svo heitum saur
i augu nokkurra landsmanna, að peir sjái
ekki fyrir formyrkvaninni, að pað má ekki
pætta fleiri strengi í aktaugir til að nísta
plógförunum dýpra inn í herðar á bændum
en búið er. J>eir ættu að hugleiða, að þeir
hneykslast aldrei á órjettinum, sem forsmá
hann. J>að er ekki sómi fyrir landið, eður
vottur til framfarastigs, nje heiðurs gnægð
fagnaðarins, að stjórnendurnir breiði svo
verk sín fram fyrir sjónir manna, að kjark-
menn, sem hafa efni til, skuli leggja alhug
á, ef peir geta selt sitt, að flýja í aðra
heimsálfu til óvissra kjara undan kúgunar-
plágunni, óviturlegri og óheppilegri stjórn,
en hinir sitja eptir, ráðleysingjar, óreglu-
menn og þeir sem eru annara byrði. J>að
pyrfti heldur að gaumgæfa, að menn eru
búnir að fá stjórnarskrána og fjárforræði,
og láta ekki ásannast, að asnanum hefði
hæft svipan og hestinum beizli.
Jeg vona, að allir sannir föðurlands-
og framfara-vinir taki vel upp pessi orð
mín, pví mjer þykir nauðsyn til bera, að
bera sig upp, en nauða ekki sífellt í heima-
húsum, sem mönnum er pó gjarnt, yfir ó-
bærilegum álögnm, þegar peir virða fyrir
sjer örbyrgð og ókljúfandi skuldir, sem
hlaðnar eru orðnar á bak flestra búenda,
við kaupmenn og fleiri, ásamt illþolandi
sveitarpyngslum víða. Tilgangur minn með
línum pessum er sá, að vekja áhuga þjóð-
hollra nianna, á að snúa pessu máli til
betra horfs en nú sjezt fyrir; — alpýðu
vantar annars 'eindreginn einingaranda til
pess að koma máluin sínum árjettan veg,—.
en ekki óvild eða öfund við höiðingjana,
eður til að æsa þjóðina upp á móti þeim,
eins og hefir verið drepið á í „ísafold11, og
er pað illa gjört, að leggja orð þjóðhollra
fóðurlaiulsvina út á pann hátt.
Jón Guðmundssou.
SVAR
til lierra kaupmanns Tuliniusar á Eskifirði
frá ritstjóra Norðanfara.
í III. 4. af «Skuld», er greinarkorn,
eptir kaupmann Tulinius, par sem hann skeyt-
ir skapi sínu einkum á mjer, fyrir greinir
sem jeg hefði tekið upp í Nf., hina fyrri
fyrir ítrekuð tilmæli höfundarins, sem mjer
er kunnugur, sem merkismaður að öllu leyti;
kaupmaðurinn getur rangt, er hann ímyndar
sjer að greinin úr Eyðalireppi hafi komið í
blaðið af pví jeg hafi viljað hefna míu á hon-
um fyrir pað, að hann ætlaði að hætta að
vera útsölumaður á Nf., jeg hefði átt öllu
lieldur að pakka honum fyrir hans löngu
tryggð og vinfengi við Nf., og hefi líka gjört
pað; grein pessi kom ekki fyr en í nr. 57—58,