Norðanfari - 13.06.1879, Blaðsíða 2

— 58 —
J»á skal jeg nú víkja máli að frumvörp-
unum um sóknartekjur prestanna. f>að er
vonancli að pingið verði eigi svo slysið, —
að jeg leyfi mjer að taka svo til orða, —
að komast að niðurstöðu meiri hlutans i því
atriði, að láta óbreytt ójafnaðarfyllstu gjöld-
in o: lambseldin og offrin, en taka hin til
breytingar og koma peim innundir niður
jöfnunarreglur breppanefnda —: bver silki-
húa prjónuð ofan á aðra; — bændur lausir
einungis við Ijettasta og rjettasta gjaldið*
og prestar á purfamannalista sveitanna.
Langtum nær góðri reglu er uppástunga
minni hlutans að mínu áliti; pó get jeg
engann veginn gjört mjer niðurjöfnunarregl-
una að góðu. Jeg held pjer pyki fjarstætt
nýmæli, að heyra hugsunmínaí pessu efni;
jeg vil, sem sje, að hver maður í söfnuðinum
sje jafnskyldur að gjalda presti sínum, pví
allir menn purfa jafnt fyrir sálu að sjá, hvort
rikur er eða fátækur, og ekkert finnst mjer
eðlilegra en hver maður inni pað af hendi
sjálfur, eða svo gott, húsfaðir fyrir heimil-
isfólk sitt.
Jeg skal nú annars við petta tækifæri
víkja að útgjalda álögum yfir höfuð. Eptir
sem jeg hefi skilið af fróðum mönnum að
varið sje „Sosialisme11 (jafnaðarfræði), finnst
mjer lög og landstjórn hnegjast meira og
meira að pessari alræmdu villu, með pví að
troða hverri gjaldagrein af annari innundir
niðurjöfnun „eptir efnum og ástandi“
aðfá þannig ýmsum mönnum vald, til þess
að taka af handa hófi frá þeim er haldn-
ir eru efnaðir, það sem hinum eptir rjettum
lagareglum bæri að greiða. — Öll útgjöld
landsmanna til hins opinbera skiptast í fjórar
aðalgreinir eins og forfeður vorir skiptu
tíundinni:
1. Til almennra þarfa (kongs) landsins.
2. Til prests.
3. Til kirkju.
4. Til fátækra.
Og nú kemur „kredda“ mín um hvert fyr-
ir sig. Jeg hef nú einhverntíma áður þá
er skattamálið var sællar minningar til um-
ræðu, sagt þjer álit mitt um fyrsta atriðið,
að jeg vildi nefnilega, miða það við atvinnu-
veg hvers manns er sjálfstæður er, það er:
jarðnæðisstærð bóndans, útgjörðar umráð
sjómannsins, „umsetning“ verzlunar- og
iðnaðarm., en þú, eins og flestir aðrir, varst
þessu mótfallinn, þótt jeg vildi gjöra þessa
beinu skatta sem allra ljettasta með því, að
tollur væri lagður á þær greinir verzlunar-
innar, sem hyggilegast væri að rýra. Mjer
. *) Jeg álít dagsverkið áður sjálfdæmtaf
með skattalögunum.
þá rós sem er, sprottin af hinum hreinasta
og háleitasta kærleika. Hún blómgast á
hinum blóðrjóðu vöngum míns inndæla barns,
þegar það lýkur augunum upp eptir hinn
styrkjandi dúr, og brosir framan í mig með
allri ástúð sinni“.
„Fögur er rósin, sem þú talar um, enn
fegurri rós er þó til“, sagði spekingurinn.
„Já, langtum fallegri11, sagði ein af
konunum. „Jeg hefi sjeð hana; háleitari
nje heilagri rós er engin ti), enn hún var
litverp eins og liljan; jeg sá hana á kinn-
um drottningarinnar; hún var berhöfðuð
án hinnar konunglegu kórónu, og gekk um
gólf á hinni löngu sorgarnótt með veslings
veika barnið sitt í fanginu; grátandi kysti
hún það og bað til Guðs fyrir því eins og
móðir má bezj biðja á tíma angistarinnar1*.
„Heilög og dásamleg að valdi er hin
hvíta rós sorgarinnar; enn þó er hún ekki
sú lyf er við á“ (sagði spekingurinn).
„Nei, heimsins fegurstu rós sá jeg
virðist að það væri t. a. m. maklegt, að það
sem varið er úr landssjóði til menntunar
þjóðinni, væri honum aptur greitt af skræl-
ingjaliættí hennar, er lýsir sjer berast í ó-
mennsku aðferð þeirri, að selja burtu ó-
unna afurð landsins fyrir munað og hje-
góma, sjer til spillingar og ófrelsis.
Gjaldið til prestsins vil jeg svo leggist
á eptir manntali eins og jeg drap á áður,
að fyrir hvern fermdan mann beri að greiða
ákveðið gjald, t. a. m. 1 kr. eða 2 álnir og
hálfu minna fyrir .ófermd börn, og máske
ekkert fyrir þau yngstu að vissu aldurstak-
markí , hygg jeg þetta færi viða nokkuð
nærri gjöldum þeim, sem nú eru, og koma
þó nokkuð niöur eptir efnum. Kirkjugjaldið
finnst mjer eðlilegast að miðavið húsalcynni
þau er maður hefir við að búa. Að mínu
áliti gat eigi þingið 1877 hitt heppilegri
grundvöll fyrir kirkjugjaldi Reykvikinga en
húsaverðið. |>að er án efa í hlutarins eðli,
að eptir því sem maður umgengst daglega
vandaðri býbýli, eptir því krefur fegurðartil-
finningin vandaðra hús til guðsþjónustu og
þá líka, að eptir þvi sem maður ver fje til
liins daglega húsaskjóls, verji hann að sama
hlutfalli til hins hátíðlega, enda finnst mjer
ekkert gjald annað til hins opinbera af hús-
um hjer á landi vera rjett eða eðlilegt.
Áður lief jeg sagt þjer að jeg vildi að hús
hverrar jarðar væru metin tíl verðs á viss-
um tímabiluro, og einkum við sjerhver á-
búenda skipti, til umbóta hinni gömlu út-
tekta- og álagsreglu, 0g með þeim hætti gæti
fengist mælikvarði fyrir þessu gjaldi.
þá kemur að þeim fátæku, þar virðist
mjer niðurjöfnunarregla eptir „efnum og á-
standí“ eiga heima, sú kristil. skylda þein’a,
sem Guð blessar með nægu lifsuppeldi eða
auðlegð, að annast hina munaðai-lausu og
þá sem fyrrtir eru mögulegleikum til að
vinna eða sjá fýrir uppeldí sinna, hún út-
heimtir þetta, og þá er eigi væri öðru gjaldi
að jafna niður, en þvi er þannig þyrfti til
þess að bæta úr sannri þörf og neyð með-
bræðranna, ættu sveitarmenn að hlutast til
um það á einni samkomu, það er að skilja
þeir efnaðri, sem hjer þurfa að leggja fram
sinn skerf drjúgan á móts við þá fátæku,
eins og hitt er aptur hreint og beint á móti
boði ritningarinnar, að ala þá á annara
sveita, sem eigi vilja vinna; hreppsnefndir
ættu því eigi að taka til sinna valda nema,
þyrfti.
^egar öll gjöldin kæmu saman ætla
jeg að gjaldþol manna mundi nokkurnveg-
in hittast eptir því sem um er að gjöra, og
sanngjarnlegt er. Mjer finnst að hverjum
gjaldþegni sje i raun og veru jafnþungt að
frammi fyrir altari Drottins“, sagði hinn
guðhræddi og aldurhnigni Drottins þjónn.
„J>að var eins og geislar glitruðu i kringum
liana, eins og þegar himneskir sendiboðar
birtast i mannheimum. Hinar ungu meyjar
gengu til náðar-borðs Drottins og endur-
uýjuðu sáttmála skírnarinnar; og rósirnar
urðu rauðar og bliknuðu aptur á rosavöngum
þeirra. Ungmeyja stóð frammi fyrir altari
Guðs, og leit með hinu fullkomna hreinlæti
og kærleika sálar sinnar upp til hans; það
var ímynd hins hreinasta og æðsta kær-
leika“.
„Guði sje ]0f fyrir það“, sagði speking-
urinn. — ngnn pö hefir engin yðar enn
talað um heimsins fegurstu rós“.
í»á kom inn í herbergið barn, hinn litli
sonur drottningarinnar. Tárin hengu eins
og perlur í augum hans og á kinnum hans.
Hann hjelt á stórri opinni bók; hún var
bundin inn í guðvef og á henni voru fallegar
silfurspennur.
greiða útgjöldin þótt hverju einstöku gjahh
væri reynt að jafna sem nákvæmast á meiiu
eins og þó flest þeirra væru fastákveðin epb
ir lögum, og þó hærri væru, og að ems
einu jafnað niður eptir „efnum og ástandi' 1
því hinar gjaldgreinirnar felast í orðm11
„efni og ástand“ , eða skapa það, að Pv*
leyti sem þær eru háar.
J>ú „heldur til góða“, þótt jeg gjörði
nú þennan útúr Júr frá efninu, þar setf
ræða var um gjöidin til prests og kirkjUi
og skal jeg nú víkja til þess aptur, og
að aukatekjufrumvarpi nefndarinnar, í PV1
finnst mjer breytingin á skirnartollinum
eina rjett og eðlilegt, en hinar ótilhlíðilðo'
ar, og reyndar hlægileg breytingin á hjón&'
vigslutollinum úr 6 álnum í 15 álnir. Je£
hjelt prestar tækju venjuloga eigi svo sjef-
lega nærri sjer, að gcfa saman hjón ^
þeim bæri með rjettu meira kaup fyrir
en þeir hafa; en — ástæða nefndarinn3r
sjezt eigi! — máske þeim eigi að taka^
verkið mildu betur fyrir þessar 15 áln. e0
fyrir 6 álnir, og hjóna sambúð -*að verða
fyrir það miklu betri hjer áeptir? f>á sk^
jeg trúa að til sje vinnandi !! Ferö1'
ingartollurinn finnst mjer eigi mega [hækk*
upp úr því sem er, því liann kemur eH1'
att þungt niður á fátæklingum, og eins oi
allir vita þyngst af allri aukaverka borgu0,
Af því sem jeg áður drap á, um kirkju'
gjald sjerðu, að jeg er of sjerstakrar sko3'
unar, til þess að vera ánægður með fm01'
varp nefndarinnar í þvi máli, en hjer eí
eigi rúm nje tími til að fjölyrða um Pa,
einkum þykir injer bráðust þörf á þeh'11
breytingu, að skyldu vinna að kirkjum sJe
af tekin, því hún hefir opt hroðalegan 0
jöfnuð í för með sjer, enda rífka dáln1
tekjur sumra kirkna eptir frumvarpinu, sí°
þær ættu heldur að geta kostað sig að
með því nokkrar þeirra eiga líka álitlo^
sjóði.
|>á hefir mínni lduti nefndarinnarsa10
ið frumvarp „um stjórn safnaðarmála
skipun sóknanefnda“, og furðar mig mjöo
að öll nefndin skyldi eigi geta þýðst Pess!l
álítlegu tilraun til að vekja safnaðalif. ®in9
og jeg hefi áður sagt, er jeg mjög mótfa*
inn niðurjöfnunaraðferðinni, en þó er sjó(
sagt langtum heppilegra að sóknarnef°c|11'
hafi það starf heldur en hreppanefn^
livað sóknargjöld snertir. Eigi álít Je"
heldur svo nauðsynlegt eða heppilegt a
taka innheimtu gjaldanna alveg af preS.«
inum. Jég vil að hver gjaldþegn eigi 1
minnsta kost á að greiða presti sínum gja
ið beinlínis. |>að ætla jeg viðhaldi e ^
styðji að hlýlegu samlífi við prestinn, og

„Móðir!“ sagði drengurinn; „hlusta.j
á það, sem jeg hefi lesið“. Og bar° ,
settist hjá hvílu móður' sinnar, og iaS
\i
bókinni um hann, sem gaf líf sitt a va
dauðanum á krossinum til þess að fre ^
mennina, og það einnig þá, sem enn vU
ekki fæddir. „„Meiri kærleiki erekkD1
Og rósfagur bjarmi sveif *yfir kiflIJ j
drottningarinnar; það var eins og g\fai \ $
frá augum hennar, þvi að hún sá heiins
fegurstu rós lyptast upp úr blöðum bók
innar; hún sá mynd þeirrar rósar;
trje',
spratt upp af blóði Krists á krossins
þessa hina
„Jeg sje hana“, sagði hún. -
deyr sá, sem sjer hana,
urstu rós á jarðríki“.
(Eptir H. C. A.).