Norðanfari - 31.07.1879, Blaðsíða 1

18. ár.
Nr. 37—38.
MIRDAM'ARI,
Um landbúnaðarlagamálið.
(Niðurl.). Við 97. grein frumvarpsins
felli jeg mig engan veginn, pareð hún ákveð-
ur ekki borgun fyrir minni húsauka enn til
þriðjungs, livað sem minna er, á eptir grein-
inni að falla til jarðarinnar horgunarlaust.
Mjer pykir nú fyrst og fremst að minna
megi gagn gjöra, enn að bæta við hús til
þriðjunga svo að gagni komi, það er að skílja,
ef húaukinn er gagnlegur, annars kostar er
auðvitað að hann er einkis virði fyrir jörðina.
og því ekki borgunarverður; en nú er hann
nauðsynlegur, en svarar ekki meir en 4., 5.
og 6. parti hússins og á þó ekki að takast
til greina til borgunar, það þykir mjer miður
sanngjarnt því vel kann svo að vera, að leigu-
liði hafi stækkað mörg hús jarðarinnar um
4., 5.\og 6. part rúmmáls, verður það þá
ærið mikil upphæð, sem það kostar og leigu-
liða tilfinnanleg að tapa; eptir mínum skiln-
ingi ætti það heldur ekki að fara svo, því
það er sjálfsagt að jarðareigandi á að hafa
jörðina í fullgildu standi, þegar hann legir
hana til fulls eptirgjalds, er því eðlilegt og
sjálfsagt að hann horgi alla nauðsynlega
húsauka, því af því þeir eru nauðsýnlegir, er
auðsætt að jörðina hefir vantað til að vera
í full leignfæru standi þegar leiguliðinn tók
haila. jpítð er mín fullkomin sannfæring að
hver eigandi eigi að hafa höfuðstól sinn, er
hann heimtar leigu af í full leigufæru standi,
að svo miklu leyti að þörf tímans krefst
algildis hans, er vextirnir stafa af ogleiguliði
eigi því að vera laus við allar þær hreytingar,
sem tíminn gjörir í þessu falli, sem hjer
ræðir um, utan á móti hæfilegri horgun,
þareð af breytingunum um húsaskipun leiðir
kostnað, sem meiðir efnalegan höfuðstól leigu-
liða og gjörir honum erfiðara að fylgja tím-
anum með sín eigin efui, sem er þó sjálf-
sögð skylda hvers éins, ef hann ekki vill vera
apturhaldsmaður og á eptir tímanum. Enda
er það meiri rjettarspilling enn rjettarbót, að
neita mönnum um hæfilega borgun fyrir end-
urbætur á jarðarhúsum, sem eru framyfir gott
viðhald þeirra; það er sannarleg apturfarar-
hugsun og ákvörðun, er miðar til að hepta með
öllu framfarahugsun manna, jörðunum til
viðreisnar í þessu til-liti, sem hjer ræðirum,
því einginn sem veit slíkt fyrirfram vill
fúslega starfa að þeim umbótum, er einungis
greiða andvirði í kostnaði og fyrirhöfn; það
er sannarlega að vinna fyrir gýg og óskiljan-
legt, því það er von um ávinning sem knýr
manninn til framkvæmda, en fyrirsjáanlegur
skaði heldur honum aptur, sem eðlilegt er.
jpetta er mín skoðun, því að jafnvel þó einn
af hinum háttvirtu lierrum, er samið hafa
frumvarpið, segist ekki hika við að segja, að
það sje skylda leiguliða að skila ábýlisjörð
sinni, með þeirri endurbót, er tíminn krefst,
hvað hús snertir, þá skilst mjer það ekki svo
því jörðin er annars manns höfuðstóll, sem
ekki var fullgildur í fyrstu, virtur við vöxtu
þá er eigandi heimtar, þareð leiguliða vantar
lífsnauðsyn sina, er jörðin á að hafa, liús
er hæfileg sjeu eptir landskyldum og algildi
hennar að skoða, því jeg skil ekki þær bylt-
Akureyri, 31. júlí 1879.
ingar tímans, að þær gjöri mönnum að
eðlilegri skyldu að skila tjeðum höfuðstól
mikið auknum og gjalda vöxtuna líka, en að
skila höfuðstólnum í góðu lagi eins og hann
var það skil jeg mikið vel og þær breytingar
skil jeg ekki heldur að timinn gjöri, að hús
jarða, er nægt hafa eptir mati, þurfi mikið
að stæ^ka yfir hver 15 ár, utan svo sje, að
jörðin hafi aukist mjög að gæðum er samsvari
liúsaukanum og er þá auðvitað að rjett er
landsdrottni að hækka landskuld hennar, að
sama hlutfalli og stendur hann þá vel við að
borga húsaukann að fullu og skyldugur sín
vegna til þess, svo jörðin verði í full-leigu-
færu standi, því fyrir betri jörð með betri
húsum, skal betra eptirgjald og er það eðlilegt
því þá liggur í jörðinni meiri höfuðstóll, er
jarðareigandi á að fá fulla vöxtu af, er hann
hefir kostað öllu til sjálfur, en hafi leiguliði
lcostað nokkru til jarðarinnar framyfir skyldu
sína til að koma jörðinni í gott lag, þá á
hann vöxtu af þeim höfuðstól eða fullt and-
virði hans, en eptir greininni vei'ður það ekki
svo, heldur jarðareigandi, ef hann hækkar
landskuld, en næsta leiguliða ef hann sezt
að sömu skilmálum og sá hafði er endur-
bætti og er það þó hvorugt eðlilega rjett og
þó jeg sje engi spámaður, mun það rætast
að þessi ákvörðun verður óvinsæl, enda er
hún prýðilega útbúin til þess.
108. grein frumvarpsins þykir mjer þurfa
breytingar um afrjettar toll, því hún ákveð-
ur ekkert, hversu hár hann skal vera, eða
hvernig á lagður, heldur vísar þar um til
gamallar venju og er því ekki hvað hann
snertir nein rjettarbót, og hefði þó átt að
vera það, því hann er og hefir verið rang-
látur, því þess veit jeg allmörg dæmi, að sá
sem eklci hefir átt nema hjer um bil 20
kindur, liefir goldið sama afrjettartoll og sá
er átt hefir 500, nefnilega báðir hafa goldið
lamb, liefir því sá, er minna átti goldið 24
sinnum hærri toll en hinn er meira átti og
sjá allir að það er ójafnræðisfull venja, sem
misbýður fátækum, sem hefir ekkert að styðj-
ast við utan vanan, þenna vitlausa vana, jeg
segi vitlausa, þvi vitlaus er hann, þar hann
er alveg á móti náttúrlegum mannrjettind-
um; því ekki er svo að skilja að afrjettar-
eigandi gefi þeim sem meira á neinar vina-
gjafir, þótt hann heimti ekki meira af hon-
um en hinum, heldur er það vaninn sem
gefur honum, því afrjettareigandi þorir ekki
að heimta meira, því hann hefir ekki eptir
venjunni leyfi til þess, og ekki heldur lög sem
tíðkast hafa meðal almennings þó þau kann-
ske hafi verið til, sem ólögfróðír menn vita
lítið eða ekkert af að segja. — Yel kann að
vera að margir líti öðruvísi á þetta mál enn
jeg, en af því jeg horfi svo á það að það þurfi
að lagast til batnaðar um afrjettartoll, vil jeg
hjer með gjöra uppástungu í þá átt og hún
er sú: að hreppsnefndum verði gjört að skyldu
að jafna þessum tolli niður á fjáreigendur
eptir fjármagni, sömu upphæð á hverja kind,
en afrjettareigandi heimili sjálfur tollinn að
fjáreigendum, eptir niðurjöfnuninni og njóti
styrks laganna til að ná honum, ef ekki vill
gjaldast góðmótlega.
— 73 —
|>ví fer fjarri að meining mín sje að
tollur þessi hælcki, frá því sem verið hefir,
heldur að hann jafnist eðlilega meðal gjald-
enda, svo hann komi rjettlátara niður og hinn
fátæki þurfi ekki að borga hann ósanngjarn-
lega móts við liinn ríka, heldur gjaldi liver
fyrir sitt fje, svo hinn fátæki hafi ekki, eins
og maður segir, tvær skammir óbættar, fyrst
að greiða afrjettartoll af engu í samanburði
við hinn ríkari og sem enn nú er verra, fá
sínar fáu kindur af afrjett miklu lakari fyrir
grúa hins, því fullkomin vissa er á því, að
520 kindur, reynast ver til hvers, sem vera
skal, heldur enn 40 sem ganga á sömu lands-
vídd utan landsvídd sje mjög rnikil, er marg-
víða á sjer ekki stað, en þetta síðara hlýtur
jafnan að vera svo, því efnahagur verður seint
sá sami hjá öllum, en tollar ættu að vera
hlutfallslega rjettir, annars eru þeir ránglátir
og óhafandi.
Athugasemdir þessar við framanskrifaðar
greinir frumvarpsins, hefi jeg ekki samið af
því jeg þykist öðrum færari að gjöra það,
heldur til að sýna hve margbreyttar skoðanir
manna eru um sama málefni, jeg hefi þessa,
hinn hina, svo ef þær birtast nógu margar
myndu þær styðja að góðum úrslitum mál-
anna, því ekki yrðu þær allar vitlausar í öllu
tilliti. Tilgangur minn með línur þessar var
sá, að eitthvað mætti nýta úr þeim til góðra
máialoka, hvort sem jeg næ honum eða
ekki.
Sigurður Ingimundarson.
(r.jörið yður jörðina undirgefna.
(Niðurl.). En nú er spursmálið, eptir
hvaða reglu og mælisnúru ætti að leggja
þessa skyldu kvöð, þenna hagkvæma skatt
á almenning? Að svara því spursmáli svo
vel sje, það er nú flísin sem við ris. Sum-
um virðist að jarðabóta skylduvinnuna ætti
að miða við jarðadýrleika, t. a. m. eptir því
sem jörðin er stór eða lítil ætti að vinna
á henni mikið og lítið, en oss virðist, með
því að leggja þá reglu tíl grundvallar, geti
komið fram öfug hlutföll; einvirki býr t.
a. m. á 30 hndr. jörð, nu skyldi vinna V*
dagsverk á hverju hndr., það yrði einyrkj-
anum ofvaxið, aptur býr anuar á 10 hndr.
og hefir með sjálfum sjer 3 verkfæra og
vinnur sama V» dagsverk á hndr., hversu
ójafnt er ekki þetta*? þessu til sönnun-
ar finnast mörg dæmi. Oss vii'ðist að þessa
byrði, sem hverja aðra, verði að leggja á
samkvæmt hvers eins kröptum, með
öðrum orðum: J>að verði að leggja vinnu-
krapt þjóðarinnar jafnt og einstaklingsins
til grundvallai', án tillits til hundraða hæð-
ar jarðanna, eða landsins yfir höfuð; oss
virðist að dagsverka tölu tiljarðabóta verði
að leggja á hvern og einn eptir 1 i ð s a f 1 a
hvers eins á tölu þeirra manna, er bann
hefir að sjálfum sjer með töldum, verkfærra
yfir að ráða, þá er lagt á vinnukrapt-
i n n, en jarðabæturnar framkvæmast bein-
*) Sama er að miða jarðabætur við stærð
jarða og útgjöld manna við vaxtarstærð.