Norðanfari - 31.07.1879, Blaðsíða 2

74 —
linis með vinnu, en ekki með hugsunum
nje orðum pó reyndar að orðin sjeu til alls
fyrst. Oss hefir nú dottið í hug að ekki
mundi fjærri lagi og ekki ofvaxið kröptum
einvirkjans, (þvi liann viljum vjer leggja til
grundvallar eður hans krapta) að vinna 6
dagsverk að jarðabótum árlega, annaðhvort
allt að vorinu, eða bæði haust og vor, og
gjöra svo hverjum ábúanda að skyldu, að
vinna eður láta vinna á jörðunni 6 dagsv.
fyrir hvern er hann hefir verkfærann að
sjálfum sjer með töldum yfir að ráða, pað
eður pað ár; verkfæra menn til jarðabóta
virðist oss megi telja, hvern pann sem hefir
heilsu til að ganga að almennri vinnu, t.
a. m. túnvinnu og heyvinnu, og ef við ald-
ur sltal miða pá sje pað 18 ára og 62 ára
aldur, ef heilsa að öðrum kosti leyfir. |>að
munu þykja öfgar að láta embættismenn
vora vera undir sama númeri, því í lengstu
lög vilja menn sneiða hjá að i pyngja peim,
en oss virðist annan veg í pessu efni. oss
virðist pó peir gengju ekld sjálfirað vinnu,
væru peir færir um að halda verkfærann
mann i sinn stað til að vinna 6 dagsverk
að jarðabótum, svo pá mætti í pessu efni
telja sem verkfæra, pví undir pessa jarða-
bóta skyldukvöð viljum vjer helzt koma sem
flestum að unnt væri, peim sem hafa at-
vinnu, eða. uppeldi sjer og sínum til fram-
færis að meira, eður minna leyti af jörð-
inni, og pað eru, með fæstum orðum sagt,
allir peir er hafa einhvern lóðarblett yfir
að ráða umfram pann er hús peirra stend-
ur á. þar sem húsmennn við hafast til
sveita, ættu peir aðveraundir sömu skyldu,
að meira eður minna leyti, hafi peír á ann-
að borð heilsu til að vinna sjer brauð, t.
a. m. vínna pað hálfa við einvirkjann par
sem peir eiga heima pað eða pað ár. Kon-
ur virðist ættí að hafa undagpegnar alveg.
svo t. d. ekkja eður kona er heldur bú
ætti ekki að svara skylduvinnu nema fyr-
ir tölu verkfærra karla er hún hefir yfir að
ráða, reyndar er pað meir siðferðisleg til-
finning, sem hjer ræður skoðun vorri, en
hitt, að ekki sje mörg kona svo efnum far-
in að hún hefði ráð með að taka pátt í
jarðabóta skylduverka. J>að er og skoðun
vor að jafnan væri höfð samvinna við jarða-
bætup par sem pví mögulega yrði viðkom-
ið, o£ hreppunum jafnan skipt í smá deild-
ir, pannig að búar peir er næstir sitja
hvorir öðrum skulu jafnan saman vinna,
Setjum svo, að nú búi 6 einvirkjar hver í
grennd við annan, er pá álit vort að peir
ættu að vinna allir á einum stað eitt dags-
verlc og framhalda svo unz 6 dagsv. væri
unnin hjá hverjum fyrir sig, petta álítum
vjer hagkvæmara, skemmtilegra og áhuga-
meira en hver bögglaðist einn sins liðs, pví
pá mundi líka hver einn vilja sjá svo um,
að ekki yrði minna að unnið hjá sjer en
hinum; vitaskuld er pað, að umsjón og til-
lit pyrfti mikið með pessu og nefndir vald-
ar ekki færri en ein í hverjum prem, fjór-
um deildum, er skyldu stýra framkvæmdum
að moíra eður minna leyti, og ráðleggja
hverjum einum, hvernig jarðabótum skyldi
hagað, pað og pað skipti, pó skyldi pess
jafnan gætt, að taka vel til greina tillögur
hvers búanda á hans eiginn ábýli.
Að vorri byggju ætti að helga vorinu
pessa jarðabóta skyldu vínnu, auðvitað væri
gott að byrja sem fyrst, par sem pví yrði
við komið, en tiðarfar bannar ematt að
byrja snemma, og verður í pví tilliti að aka
seglum eptir víndi, en pað virðist pó mega
binda við vissan dag, hvenær jarðabótum
skuli lokið vor hvert, eða hvenær í síðasta
lagi megi byrja og síðasta lagi vera buið,
og er ekki fjærri lagi að tiltaka tímabilið
frá Urbanusmessu til Jónsmessu, pó ættu
jarðabótanefndir og hreppsnefndir að hafa
vald til að ákveða og gjöra um pað sam-
pykktir fyrir sina sveit hvert tíma bil peim
pætti hentast.
Yjer búumst alls eigi við, að pessar
tillögur vorar fái góðar undirtektir, vjer
játum fúslega, að pær eru lauslega og fljót
hugsaðar og purfa umbóta, en petta er nú
vor sannfæring og vjer leyfum oss að spyrja;
er pað ekki almenn viðurkenning, að al-
mennar jarðabætur purfi og eigi að kom-
ast á, og komast á sem fyrst almenningi til
heilla og blessunar. Jú, spursmáls laust
er pað. En hvernig á að koma á almenn-
um jarðabótum nema með almennum sam-
tökum, almennum lögum með sem minnst-
um undanpágum að mögulegt væri, er
gengju í gildi sama ár og dag um allt
land? þegar rjett er að gáð er engum í-
pyngt hjer meir en öðrum, og enginn und-
anpeginn, hjer er beinlínis almenn heill og
almennt gagn lagt til grundvallar, hjer
verða allir aðnjótandi hinna sömu gæða, pví
allir vinna, pó einn vilji draga sig í hlje,
dugir pað ekki, pó einn pverskallist má
hann búast við að sæta lögsókn og sekt-
um, pví svo ættu jarðabótalögin að ákveða,
samnings fyrir komulag er óhafandi, að
koma pessu á með tímanum gengur seint
og illa og vísast aldrei. það er ekki mein-
íng vor að menn leggðu stund á aðrar jarða-
bætur en pær almennustu, púfnasljettun,
vatnsveitingar, vörzlu- og maturta-garða-
byggíng, en ekki að fara að gjöra neinar
kostnaðarsamar nýbreytinga tilraunir, sízt
fyrst um sinn, pessar hjer nefndu jarða-
bætur hafa með mörg hundruð ára reynslu
sýnt og sannað að pær færa nokkurn ávöxt,
já mikinn ög góðann ávöxt en hvað eru
pær á veg komnar? Sára lítið. Og hve-
nær komast pær á veg svo vel sje, sje pessi
vor tillaga óhafandi að aðalefni til? Svari
nú peir er betur vita. Kæmust á og yrði
vel framfylgt lögumí pessa stefnu al-
mennum lögum undanpágulausum jarða-
bótalögum, pá sýndum vjer trúna í verk-
unum, pá bærum vjer ávöxtu samhljóða betr-
uðu hugarfari, pá hlýddum vjer ekki ein-
ungis með orði og tungu heldur með verki
og sannleika pessu alföðursins alsherjar boð-
orði: „Gjörið yður jörðina undir-
gefna“. — Æskilegt væri að sem flestir
menn vildu láta skoðanir sínar í Ijósi þessu
málí viðvikjandi.
2+3.
Útdráttur
úr skýrslu Sveins búfræöings fyrir
suinarið 1878.
Samkvæmt tilskipun amtsráðsins yfir
Norður- og Austuramtinu hefi jeg petta
umliðna sumar ferðast um í Skagafjarðar-
|>ingeyjar- og Eyjafjarðarsýslum og í pað
heila veitt leiðbeiningu á 84 bæjum nefnil.
á 33 í Eyjafirði, 36 í jpingeyjar- og 15 í
Skagafjarðarsýslu. Eins og venjulega hefi
jeg á öllum pessum bæjum sagt meira og
minna fyrir með vatnsveitmgar, túnarækt
og meðferð á áburði, og á sumum bæjum
líka ýmislegt fleira svo sem garðarækt, með-
ferð á smjöri og osti o. s. frv.
í sambandi við petta ferðalag mitt hjer
norðanlands var mjer falið pað á hendur,
að standa fyrir framskurðinum á Staðar-
byggðarmýrum og var jeg stöðugt við þetta
verk frá pví í byrjun júnimánaðar til 3.
júlí. Yoru þar fengnir menn í vinnu eptir
sem föng voru á og höfðum við frá 10—40
manns allan pennan tíma, svo að fyrir
sláttinn var búið að vinna um 500 dags-
verk. þareð vinnutíminn var of kostbær
um sjálfan sláttinn, varlítið gjörtað skurða-
gjörð, en í byrjun september var aptur
byrjað og pá haldið áfram meðan veður leyfði.
Alls voru þar unnin petta umliðna sumar um
700 dagsverk. — þegar verkið var byrjað,
var fyrst byrjað á að byggja eina brú pvers
yfir mýrina niður frá bænum Syðra-Lauga-
landi, pareð mest lá á henni svo hún gæti
orðið notuð til umferðar fyrir verkafólk og
hesta. Hún var höfð 8 fet á breidd og 300
faðmar á lengd og var skurður grafinn á
hvora hlið til afrenslis fyrir vatn. par
næst var byrjað að grafa aðalskurð pann,
er purfti til að taka móti vatninu ofan úr
mýrunum; sá purfti að vera stór, pví hann
var ætlaður til að taka móti öllu pví vatni
sem maður hugsaði sér seinna meir að stýfla
yfir Staðarbyggðarmýrum. Hann var pess
vegna hafður 6 álna breiður en mjókkaði
nokkuð pegar lengra dróg uppeptir. Afpví
hallinn var svo lítill dugði ekki að hafa
hann meir en 2—3 fet á dýpt. Af honum
voru grafnir 1000 faðmar á lengd. Einnig
voru grafnir nokkrir skurðir pvers yfir mýr-
arnar og ofan í þennan aðalskurð og er
pess vegna í ár búið að grafa hjer til sam-
ans 2150 faðma af skurðum. Seinna hefir
maður í hyggju að ná bæði. Munkaþver-
áránni og Eyjafjarðaránni inn á mýrarnar
tíl að geta haft pær í hendi sinni til áveit-
inga þegar með þarf*.
Síðan jeg var á Laxamýri í fyrrasum-
ar hefir Sigurjón látið grafa nokkra skurði
langs og pvers yfir mýrina og hlaðanokkra
stýflugarða og hefir pað alls numið um 200
dagsverkum; petta var gjört mest í fyrra-
haust og nokkuð í vor. Síðan var stýflað
svo mikið vatn yfir sem kostur var á og
flaut ekki allstaðar vel yfir, en grasspretta
var pó töluvert betri en áður og mýrin
þurrari til sláttar**.
Sveinn á Hóli í Höfðahverfi hefir fyrir
10 árum síðan byggt stýflugarð kringum
blauta mýri sem allt af hafði verið óslæg
áður. Hún er 10—12 dagsláttur á stærð og
fjekkst ekkert annað vatn til að hleypa á
hana en halda kyrru snjóvatninu er safnað-
ist yfir hana á veturna. þetta vatn var
svo látið standa yfir henni pangað til öll
frost voru um garð gengin seint á vorinu.
Við petta hefir mýrin batnað svo mikið að
par sem hún var óslæg áður pá fást nú af
henni 50 hestar árlega. — Eg nefni þetta
sem eitt dæmi upp á pað hvað það hefir
mikil áhrif á grasvöxtinn ef maður getur gefið
jörðinni eitthvert skjól á móti vorkuldun-
um, en pað er auðskilið að pað mundi bæta
langt meira ef maður hefir lækja- eða ár-
vatn til áveitinga, í staðinn fyrir rigninga
eða snjóvatn, sem æfinlega hefir sára lítið
af frjófgunarefnum í sjer.
Allvíða hafa menn hjer vatnsveitingar
nyrðra og er pað pó á langt færri stöðum
stundað en gæti og ætti að vera. J>að eru
mest stýflu- eða flóðveitur sem hjer eru
brúkaðar. Á nokkrum stöðum eru hjer
líka notaðar seitluveitingar, en gefast ekki
almennt eins vel nema á túnum bæta pær
hjer allstaðar mikið einkum til að pvo út
*) Nú i vor er líka búið að koma pessu
í verk, með pví aðsgrafa 500 faðma langan
skurð úr Eyjafjarðará og 120 faðma lang-
an skurð úr Munkaþveraránni inn á engj-
arnar.
**) Síðast liðið haust og nú í vor hefir
verið haldið áfram og gjört mikið að. Á
einstöku stöðum hefir vatnið etið sig und-
ir stýflugarðana par sem rótlitið var áður
einkum meðan garðarnir voru eklci sígnir,
og purfa stýflugarðar pessvegna að vera þykk-
ari á slikum stöðum, eða svo verður að
taka spaðastungu undan garðinum og hlaða
par niðrí.