Norðanfari - 25.08.1879, Blaðsíða 1

MMNFARI,
18. ár.
AkureyrL 25. ágúst 1879.
Nr. 41—42.
Hin Möðin.
Vjer höfum í hyggju, að minnast smá-
sáman á helzta efni í öðrum íslenzkum
hlöðum. Hið fyrsta blað, sem vjer þannig
vifjnm mini-ist á. er:
„þ.^ðolfur" XXXI, 19. 12/779. þar
er meðal annars grein frá Agli „Egilson" gegn
„ísafold", er sagði að kalkbrennslan gengi
seinlega og ísl. kalkið væri eigi gott. Hrind-
ir E. því ámæli, og sýnir og sannar, að
eptir ástæðum geti eigi kalkvinnan greiðara
gengið, og að margfa.lt betra sje að kaupa
ísl. kalk. en iitlent kalk: útl. kalktunna sje
að eins 6 skeppnr, isl. 8 skp.; útlent kalk
megi að eins blanda til helminga, ísl. kalk
að 3/4, og sje þó feitara og trúrra.
Nr. 20. 19/7 79. þar er: 1. Kvörtun
ritstjóra yfir því, að „ísafold" hefir fengið
með sjer hið nýja þingblað („Alþingisfrjett-
ir"), en eigi „þjóðólfur". Kveðst þó kaupa
100 exem.pl. af blaði þessu til að gefa út-
söiumönnum „þjóðólfs". — 2. Góð grein
um kvennaskóla eptir ritstjóra, er að vísu
tekur Rvíkur kvennaskóla fram yfir bina
norðlenzku. Hann getur ekki verið kunn-
ugur kvennaskóla Eyfirðinga. Maður, er
verið hefir kvennaskóla-prófdómandi bæði
í Rvík og hjer nyrðra. segir oss, að hinar
norðlenzku námsmeyjar hafi jafnvel verið
betur að sjer en þær í Rvík. — 3. Allgóð
grein um Möðruvallaskólann; höfundurinn
að vísu all-lítilþægur hvað kennslugreinir
snertir: telur að eins íslenzku. dönsku.
ensku, náttúruvísindi, sögu, landafræði og
einfaldan reikning. það má þó ekki
minna vera, en að einföld mælingafræði sje
kennd; svo ætti og að kenna frakknesku
(og þýzku?), söng. uppdrátt og fimleika.
Nr. 21. 27/7 79. þar er meðal annars
grein um verzlunina,' almenna devfð og hug-
leysi kaupmanna að bjóða í sjávarvöruna.
Sunnlenzkur fiskur sje í litlu áliti á Spáni,
enda sje þar gnægð af óseldum fiski (300,000
skp.?). 15000? skp. af saltfiski b'ggi við
Paxaflóa með beztu verkun, þó fáist að eins
40 kr. fyrir skp. Verzlunarfundur nýlega
haldinn af kaupmönnum og bændum. Bænd-
ur vildu fá 45 kr. fyrir saltfiskinn, og töluðu
um að geyma hann til seinni tíma. Kaup-
menn rjeðu þeim frá þeirri fyrirætlan;
kváðust mundu gefa 45 kr. ef 50 kr. fengist
fyrir skp. á Spáni. — Meðal nýrri rita talar"
ritstjóri um Kirkjutíðindin, II, 1., sjerilagi
ritgjörð um ríki og kirkju eptir sira þ. B.,
og fer um þá ritgjörð þessum andríku
orðum: — „Ekki fellum vjer oss allstaðar
við skoðanir höfundarins, og allra sízt hugs-
anir hans um samband ríkis og kirkju, sem
vjer ætlum að standi reglulega á höfði.
Meðal annars segir hann, að það sem menn
meini með því að aðskilja ríki og kirkju sje
það, að „þjóðfjelagið sje ekki bundið við
neina trú". Nei! heldur er meiningin hití,
sem höfundurinn nefndi á fyrri blaðsíðunni,
og neitar að sje meiningin: „rjettur aðskiln-
aður á því andlega og veraldlega valdi".
Höf. gengur út frá þeirri skoðun. að kirkjan
hætti að vera til og hver einstakur maður
verði guðleysingi, ef konungur og landsstjórn
sleppi takinu, og kristinna manna fjelagisje
leyft að annast sín málefni sjálft. Til þess
að svara þessu þarf í sannleika postullega
þolinmæði, enda leiðum vjer það hjá oss að
sinni. Prestum hjer á landi er nýttum varn-
inginn. „að pólitísera" um kirkjumál og
andlegt frelsi, enda sjest þess skjótt vottur,
þegar þeim málum skal hreifa; jafnvel
sumir vorir beztu og vitrustu menn koma
þar fram, að oss virðist. likara unglingum
en fulltiðamönnum, og þverneita allri til-
slökun til frjálsari siða í trúar- og kirkjri-
málum — ef ekki af annari ástæðu. þá af
þeirri, að „timinn sje ekki kominn" (!)
Nær er timinn kominn, vorir elskulegu
bræður, að brjðta af oss forn heimsku-fjötur
og vakna til guðsbarna frelsis? Nær er
tími kominn til að byrja á þvi, að losa
kirkju frá konungsvaldi og fáumráð hennar
í hendur henni sjálfri, það er söfnuðunum?
Nær er tíminn kominn til að leysa menn
frá sóknarbandi og öðrum persónulegum
höptum, sem frá fornum harðstjórnar- og
myrkratímum hafa skert rjett manna og
æru. og þvingað og svæft samvizkur manna?
í Ameríku er kirkjulif fjörugast í heimi,
þar hafa kirkjur tvöfaldast að tölu, efnum
og sóknarmönnum síðast liðin 20 ár. En
hver* stjórnar þar kirkjunum? Svar: ekki
ríkið, heldur söfnuðirnir sjálfir. Með-
an ríkiskirkjur standa, verða prestar ætið
apturhaldsmenn og að eins til hálfrar upp-
byggingar".
„ísafold" VI, 19.7,79. þar ermeðal
annars brjef um Reykjavik frá „Draug" til
ritstjóra. Talar hann fyrst um apturför
Rvíkur: vefnaðarskóli og klæðavefsmiðja sje
löngu niður lagt og gleymt; þar á mót sje
upp komnir margir veitingastaðir, er varla sje
gistandi á; ekkert hús til gleðifunda; vatns-
ból bæjarins sje illa hirt; engin straumbað-
stofa, ekkert baðhús í Laugum, enginn land-
festarhæll í skipalegunni, engin hafnbryggja
(Bulværk), er þó mundi spara afar-kostn-
að; slik bryggja sje á Djúpavogi (og á ísa-
firði bætum vjer við). Omagahús og leti-
garð vanti í Rvík, vindmylnan mali sjaldan,
og embættismanna gæti litið í öllu verklegu.
Nr. 20. 18/7. 79. Um Pnsfjelög jarð-
eigenda, eptir Árna Thorsteinsson. Talar
um kúafækkun: sje nú alls 17000, í byrjun
þessarar aldar rúm 18000, en í byrjun 18.
áldar 28000. þetta sje niðurdrep landbún-
aðarins. Jarðarhundruðin. 86,755. megi virða
8,675,500 kr.; þar af 62000 hndr.einstakra
manna eign, 8400 þjóðeign, 15000 kirkju-
eign, 1000 ýmsra stofnana, sumt þrætulönd.
Líklega hjer um bil 16000 í sjálfsábúð, en
70000 sem ábúendur ekki eiga. Jarðeig-
endur sje ánægðir ef þeir fá afgjald jarð-
arinnar eins og um er samið, taki því með
þökkum, að ábúandi gjöri jarðabætur, en
launi það engu. „ Jarðareigandi ætti að end-
urgjalda ábúandanum jarðabótina að því
leyti, sem hún eykur jörðina með viðvarandi
verðhækkun". Ameríkufarar hafi farið með
900000 kr. úr landi, því fje hefði betur
verið varið til jarðabóta hjáoss. — 2. póst-
brjefatal og sendinga 1877, eptir Indriða
Einarsson. Brjef 39323, blaðabögglar 5568,
böggulsendingar 4423, frímerkt brjef 35819,
ófrimerkt 1574, verðsendingar og peninga
brjef 1930. Brjef til Rvíkur 12921, tilAk-
ureyrar 3428, til ísafjarðar 2180, til Stykk-
— 81 —
ishólms 1224. Af útlendum brjefum fer
meir en helmingur ekki lengra en til Rvík-
ur. Brjefaskriptir - beri vott um menntun
þjóða. Á Bretlandi komi 33 V2 brjef á
mann, í Sviss 24, í þýzkalandi 16V2, íHol-
landi lð1^, í Belgíu 13, í Danmörku 12, í
Austurríki 11. i Prakklandi 10, í Svíþióð 7,
i Noregi 6, á Spáni, Ungverjalandi, ítalíu
og Poi'túgal 3, 5 Grrikklandi 2, Rússlandi 1,
Serbíu 9/10, íslandi Vio^ Rúmeníu 5/10, Tyrk-
landi 2/10. Hraðfrjettir ótaldar. Minnist á
spjaldbrjef. sem eru opnir brjefseðlar; öðrum-
megin innihald, hinum megin kveðja; er
talað um á alþingi, að þau verði tekin upp
hjer á landi. þau eru miklu ódýrari, og
frímerkið kostar 5 aurum minna.
Nr. 20 26/7- 79- Þar er me^al annars
grein um annmarka á afgreiðslu póstgufu-
skipanna í Rvík; snertirþað málmestmegn-
is Rvikinga, og væri þörf að það kæmist í
betra horf.
„Skuld" III, 19. V7. 79. þar er: 1.
Endir á, löngum prestlegum hugleiðingum um
presta- og kirkjumál eptir M(agnús prest)
J(ónsson). Vill höfundurinn að prestum sje
gjört allt til hægri verka, söfnuðirnir hafi
allan vanda af umsjón kirkna; duglegur
meðhjálpari sje ætíð prestsins önnur hönd
við hvert tækifæri, og sje honum launað
sæmilega; öll börn skulu færð til kirkju til
skírnar, en önnur smábörn megi ekki í
kirkiu koma. þetta er kjarninn í botni
greinarinnar; felum vjer almenningi um að
dæma. — 2. Uppgötvun þorvarðar læknis
K.ierulffs um það, að rjúpan felli fjaðrir á
vorin og taki því litaskipti.
Nr. 20. 17/7. 79. Skýrsla um þórsness-
fund. þar var rætt um, að leggja niður Hall-
ormsstaðar brauð, en stofna þar búnaðar-
skóla; talað um að nota austfirzka búfræð-
inga; um þörf á frjálsari verzlunarlög-
um; um að breyta stjórnarskránni; að
lög. sem þrjú alþing samþykkia, fái gildi
þó konungur riti eigi undir; eigi megi gefa
út bráðabyrgðar-fjárlög; að konungkjörnir
þingmenn verði afteknir, dómsvald verði
óháð og kviðdómar verði upp teknir, algjört
prentfrelsi og fl. það köllum vjer drengi-
lega mælt. Betar að alþingi ljeti þessi mál
til sín taka og að þau næðu til skarar að
skríða.
Amtsráðsfundur suðuramtsins var
haldinn 11. júni. Kom þar fram til-
laga frá sýslumanni Borgfirðinga og Mýra-
manna um breyting á ferðum norðanpðsts
og vestanpðsts, er ganga skyldu á Akra-
nes, en gufubátur skyldi keyptur til ferða
milli Rvíkur og Akraness og til flutninga
um allan Faxaflða. Hjet amtsráðið fylgi sínu
við þetta mál*. Amtsráðið samþykkti og
að sækja skyldi um leigulaust lán úr lands-
sjóði til brúargjörðar á þjórsá og ölfusá,
og skyldi það endurgoldið á 35 árum úr
sýsluna þeim, er hlut eiga að máli. þá
mælti og amtsráðið með því að veittur yrði
*) Æskilegt væri, að hið norðlenzka amts-
ráð tæki s.jer dæmi þetta til fyrirmyndar,
og reyndi að styðja að gufubátskaupum Ey-
firðinga, vitabyggingunni á Siglunesi og öðr-
um almennum framkvæmdunj.