Norðanfari - 25.08.1879, Síða 1
18. ár,
Hin Möðin.
Yjer höfum í hyggju, að minnast smá-
sáman á helzta efni í öðrum íslenzkum
hlöðum. Hið fyrsta blað, sem vjer þannig
viljijm mimpist á, er:
„í>j4ðolfur“ XXXI, 19 12/7 79. þar
er meðal annars grein frá Agli „Egilson“ gegn
„ísafold“, er sagði að kalkbrennslan gengi
seinlega og ísl. kalkið væri eigi gott. Hrind-
ir E. pví ámæli, og sýnir og sannar, að
eptir ástæðum geti eigi kalkvinnan greiðara
gengið, og að margfalt hetra sje að kaupa
isl. kalk en útlent kalk: útl. kalktunna sje
að eins 6 skeppur, ísl. 8 skp.; útlent kalk
megi að eins hlanda til helminga, ísl. kalk
að 3/4, og sje ]:>ó feitara og trúrra.
Nr. 20. 19/7 79- þar er: 1. Kvörtun
ritstjóra yfir pví, að „ísafold“ hefir fengið
með sjer hið nýja þingblað („Alpingisfrjett-
ir“), en eigi „J>jóðólfur“. Kveðst pó kaupa
100 exempl. af hlaði pessu ti! að gefa út-
sölumönnum „ f>jóðólfs“. — 2. Góð grein
um kvennaskóla eptir ritstjóra, er að vísu
tekur Rvíkur kvennaskóla fram yfir hina
norðlenzku. Hann getur ekki verið kunn-
ugur kvennaskóla Eyfirðinga. Maður, er
verið hefir kvennaskóla-prófdómandi hæði
1 Rvik og hjer nyrðra, segir oss, að hinar
norðlenzku námsmeyjar hafi jafnvel verið
betur að sjer en pær í Rvík. — 3. Allgóð
grein um Möðruvallaskólann; höfundurinn
að vísu all-lítilpægur hvað kennslugreinir
snertir: telur að eins íslenzku, dönsku.
ensku, náttúruvísindi, sögu, landafræði og
e i n f a 1 d a n reikning. f>að má pó ekki
minna vera, en að einföld mælingafræði sje
kennd; svo ætti og að kenna frakknesku
(og pýzku ?), söng. uppdrátt og fimleika.
Nr. 21. 27/7 79. J>ar er meðal annars
grein um verzlunina,' almenna devfðoghug-
leysi kaupmanna að bjóða í sjávarvöruna.
Sunnlenzkur fiskur sje í litlu áliti á Spáni,
enda sje par gnægð af óseldum fiski (300,000
skp.?). 15000? skp. af saltfiski liggi við
Faxaflóa með beztu verkun, pó fáist að eins
40 kr. fyrir skp. Verzlunarfundur nýlega
haldinn af kaupmönnum og bændum. Bænd-
ur vildu fá 45 kr. fyrir saltfiskinn, og töluðu
um að geyma hann til seinni tíma. Kaup-
menn rjeðu peim frá peirri fyrirætlan;
kváðust mundu gefa 45 kr. ef 50 kr. fengist
fyrir skp. á Spáni. — Meðal nýrri rita talar
ritstjöri um Kirkjutíðindin, II, 1., sjerílagi
ritgjörð um ríki og kirkju eptir síra £>. B.,
og fer um pá ritgjörð pessum andríku
orðum: — „Ekki fellum vjer oss allstaðar
við skoðanir höfundarins, og allra sízt hugs-
anir hans um samband ríkis og kirkju, sem
vjer ætlum að standi reglulega á höfði.
Meðal annars segir hann, að pað sem menn
meini með pví að aðskilja ríki og kirkju sje
pað, að „pjóðfjelagið sje ekki bundið við
neina trú“. Nei! heldur er meiningin hití,
sem höfundurinn nefndi á fyrri blaðsíðunni,
og neitar að sje meiningin: „rjettur aðskiln-
aður á pví andlega og veraldlega valdi“.
Höf. gengur út frá peirri skoðun. að kirkjan
hætti að vera til og hver einstakur maður
verði guðleysingi, ef konungur og landsstjórn
sleppi takinu, og kristinna manna fjelagi sje
leyft að annast sín málefni sjálft. Til pess
Akureyri, 25. ágúst 1879.
að svara pessu parf í sannleika postullega
polinmæði, enda leiðum vjer pað hjá oss að
sinni. Prestum hjer á landi er nýtt um varn-
inginn, „að pólitísera11 um kirkjumál og
andlegt frelsi, enda sjest pess skjótt vottur,
pegar peim málum skal hreifa; jafnvel
sumir vorir beztu og vitrustu menn koma
par fram, að oss virðist. líkara unglingum
en fulltíðamönnum, og pverneita allri til-
slökun til frjálsari siða í trúar- og kirkjn-
málum — ef ekki af annari ástæðu, pá af
peirri, að „tíminn sje ekki kominn“ (!)
Nær er tíminn kominn, vorir elskulegu
bræður, að brjóta af oss forn heimsku-fjötur
og vakna til guðsbarna frelsis? Nær er
tími kominn til að byrja á pví, að losa
kirkju frá konungsvaldi og fá umráð hennar
i hendur henni sjálfri, pað er söfnuðunum?
Nær er tíminn kominn til að leysa menn
frá sóknarbandi og öðrum persónulegum
höptum, sem frá fornum harðstjórnar- og
myrkratímum hafa skert rjett manna og
æru. og pvingað og svæft samvizkur manna?
í Ameríku er kirkjulíf fjörugast í heimi,
par hafa kirkjur tvöfaldast að tölu, efnum
og sðknarmönnum síðast liðin 20 ár. En
hver> stjörnar par kirkjunum? Svar: ekki
ríkið. beldur söfnuðirnir sjálfir. Með-
an rikiskirkjur standa, verða prestar ætíð
apturhaldsmenn og að eins til hálfrar upp-
byggingar“.
„ísafold11 YI, 19.9/7 79. J>ar ermeðal
annars brjef um Reykjavík frá „Draug“ til
ritstjóra. Talar hann fyrst um apturför
Rvíkur: vefnaðarskóli og klæðavefsmiðja sje
löngu niður lagt og gleymt; par á mót sje
upp komnir margir veitingastaðir, er varla sje
gistandi á; ekkert hús til gleðifunda; vatns-
ból bæjarins sje illa hirt; engin straumbað-
stofa, ekkertbaðhús i Laugum, enginn land-
festarhæll í skipalegunni, engin hafnhryggja
(Bulværk), er pó mundi spara afar-kostn-
að; slík bryggja sje á Djúpavogi (og á ísa-
firði bætum vjer við). Ómagahús og leti-
garð vanti i Rvík, vindmylnan mali sjaldan,
og emhættismanna gæti lítið i öllu verklegu.
Nr. 20. 18/7. 79. Um h'nsfjelög jarð-
eigenda, eptir Árna Thorsteinsson. Talar
um kúafækkun: sje nú alls 17000, í byrjun
pessarar aldar rúm 18000, en í byrjun 18.
áldar 28000. þetta sje niðurdrep landbún-
aðarins. Jarðarhundruðin. 86,755. megi virða
8,675,500 kr.; par af 62000 hndr.einstakra
manna eign, 8400 pjóðeign, 15000 kirkju-
eign, 1000 ýmsra stofnana, sumt prætulönd.
Líklega hjer um bil 16000 í sjálfsábúð, en
70000 sem ábúendur ekki eiga. Jarðeig-
endur sje ánægðir ef peir fá afgjald jarð-
arinnar eins og um er samið, talci pví með
pökkum, að ábúandi gjöri jarðabætur, en
launi pað engu. „Jarðareigandi ætti að end-
urgjalda ábúandanum jarðabótina að pví
leyti, sem hún eykur jörðina með viðvarandi
verðhækkun“. Amerikufarar hafi farið með
900000 kr. úr landi, pví fje hefði betur
verið varið til jarðabóta hjá oss. — 2. póst-
hrjefatal og sendinga 1877, eptir Indriða
Einarsson. Brjef 39323, blaðabögglar 5568,
böggulsendingar 4423, frimerkt brjef 35819,
ófrimerkt 1574, verðsendingar og peninga
brjef 1930. Brjef til Rvikur 12921, til Ak-
ureyrar 3428, til ísafjarðar 2180, til Stykk- -
— 81 —
Nr. 41—42.
ishólms 1224. Af útlendum hrjefum fer
meir en helmingur ekki lengra en til Rvílc-
ur. Brjefaskriptir beri vott um menntun
pjóða. Á Bretlandi komi 3372 brjef á
mann, i Sviss 24, i þýzkalandi 16V2, í Hol-
landi 15V2, í Belgíu 13, í Danmörku 12. í
Austurriki 11. i Prakklandi 10, i Svipjóð 7,
i Noregi 6, á Spáni, Ungverjalandi, ítaliu
og Portúgal 3. i Grikklandi 2, Rússlandi 1,
Serbiu 9/'10- fslandi 6/10, Rúmeniu 5/10, Tyrk-
landi 2/10- Hraðfrjettir ótaldar. Minnist á
spjaldbrjef. sem eru opnir brjefseðlar; öðrum-
megin innihald, hinum megin kveðja; er
talað um á alpingi, að pau verði tekin upp
hjer á landi. |>au eru miklu ódýrari, og
frímerkið kostar 5 aurum minna.
Nr. 20 26/7 . 79. |>ar er meðal annars
grein um annmarka á afgreiðslu póstgufu-
skipanna í Rvík; snertirpað mál mestmegn-
is Rvikinga, og væri pörf að pað kæmist í
hetra horf.
„S k u 1 d“ III, 19. V7. 79. par er: 1.
Endir á löngum prestlegum hugleiðingum um
presta- og kirkjumál eptir M(agnús prest)
J(ónsson). Vill höfundurinn að prestum sje
gjört allt til hægri verka, söfnuðirnir hafi
allan vanda af umsjón kirkna; duglegur
meðhjálpari sje ætíð prestsins önnur hönd
við hvert tækifæri, og sje honum launað
sæmilega; öll börn skulu færð til kirkju til
skírnar, en önnur smábörn megi ekki í
kirkju koma. J>etta er kjarninn í botni
greinarinnar; felum vjer almenningi um að
dæma. — 2. Uppgötvun J>orvarðar læknis
Kjerulffs um pað, að rjúpan felli fjaðrir á
vorin og taki pví litaskipti.
Nr. 20. 17/7. 79. Skýrsla um J>órsness-
fund. J>ar var rætt um, að leggja niður Hall-
ormsstaðar brauð, en stofna par búnaðar-
skóla; talað um að nota austfirzka búfræð-
inga; urn pörf á frjálsari verzlunarlög-
um; um að breyta stjórnarskránni; að
lög. sem prjú alping sampykkja, fái gildi
pó konungur riti eigi undir; eigi megi gefa
út hráðahyrgðar-fjárlög; að konungkjörnir
pingmenn verði afteknir, dómsvald verði
óháð og kviðdómar verði upp teknir, algjört
prentfrelsi og fl. J>að köllum vjer drengi-
lega mælt. Betur að alpingi ljeti pessi mál
til sín taka og að pau næðu til skarar að
skríða.
Amtsrúðsfundur suðuramtsins var
baldinn 11. júní. Kom par fram til-
laga frá sýslumanni Borgfirðinga og Mýra-
manna um breyting á ferðum norðanpðsts
og vestanpósts, er ganga skyldu á Akra-
nes, en gufuhátur skyldi keyptur til ferða
milli Rvíkur og Akraness og til flutninga
um allan Faxaflóa. Hjet amtsráðið fylgi sínu
við petta mál*. Amtsráðið sampykkti og
að sækja skyldi um leigulaust lán úr lands-
sjóði til brúargjörðar á J>jórsá og Ölfusá,
og skyldi pað endurgoldið á 35 árum úr
sýslum peim, er hlut eiga að máli. J>á
mælti og amtsráðið með pví að veittur yrði
*) Æskilegt væri, að hið norðlenzka amts-
ráð tæki sjer dæmi petta til fyrirmyndar,
og reyndi að styðja að gufubátskaupum Ey-
firðinga, vitabyggingunni á Siglunesi og öðr-
um almennum framkvæmdura.