Norðanfari - 25.08.1879, Blaðsíða 2

- 82
styrkur úr landssjóði til að stöðva sandfok
á pjóðjörðunum í Skaptafellssýslu.
imtsráðsfuudur vesturamtsins var
haldinn 17. júni. |>ar var sampykkt, að
mæla með, að Benidikt Oddsson í Gjarð-
ey fengi styrk úr landssjóði til að læra
leirkerasmíðí. Ólafur jarðyrkjumaður Bjarn-
arson ferðist um Barðastrandar og Stranda
sýslu og segi til í jarðahótum gegn 400 kr.
styrk úr landssjóði. Torfi Bjarnason í
Ólafsdal vill koma á fót hjá sjer kennslu í
jarðyrkju og húfræði með styrk af almanna
fje, 1000 kr. til undirbúnings og 300 kr.
meðgjöf með hverjum pilti um 2. ára tíma.
Amtsráðið ályktaði að styrkja petta fyrirtæki
af alefii. Verðlaun veitti amtsráðið úr
húnaðarsjóði amtsins Gfuðna hreppstj. Jóns-
syni á Dunkurbakka, 100 kr., og Jóni
Jónssyni í Dældakoti, Snorra Jónsyni í
Teigi og Jóni Einarssyni á Hólum 25 kr.
hverjum.
Synodus, eða hin árlega prestastefna,
var haldinn í Rvik 4. júlí að viðstöddum
15 prestum og próföstum. Eptir vanda hafð-
ist fundur pessi ekki annað að, en að hann
skipti styrktarfje handa uppgjafaprestum og
prestaekkjum, eptir tillögum stiptsyfirvalda.
Prestsekknasjóðurinn er nú orðinn 14000 kr.
J>órarinn prófastur í Görðum kom meðpær
tillögur: 1, að aukið væri vald og verka-
hringur synoduss, og var hann ásamtsjera
Helga Hálfdánarsyni og sjera Hallgrími
Sveinssyni kosinn í nefnd til að semja par
um álit sitt; 2, að prentuð verði eyðublöð
fyrir allar aðalskýrslur, er prestar eiga að
gefa, og var pað sampykkt.
Útdráttur
úr skýrslu Sveins 4)úfræ61ngs fyrir
sumarið 1878.
(Niðurl., sjá næsta tbl. á undan).
Afrakið er víðast hvar borið út fyrir
túngarðinn,, eða í göturnar, eða pað er bor-
ið saman í hauga og peir svo hrenndir til
kaldra kola. Á einstöku stað er pað pó
horið á túnin aptur. J>að veitti ekkert af
að hafa tvær forargryfjur á hverjum bæ,
aðra við fjósið og hina nálægt eldhúsinu.
Menn mega gæta að pví, að pess konar for-
aráburður er einmitt sá hezti áburður, sem
hægt er að fá á pýfi og harðlend tún. All-
víða liafa menn pað hjer til siðs að veita
vatni, ef hægt er að fá pað, heim ágryfjur
eða á millum púfna í túninu, og hræra par
í sundur pann áhurð, sem borinn er á tún-
ið; síðan er pessum lög annaðhvort veitt
út yfir, eða honum er ausið um kring ef
ekki er annað hægt. fessi aðferð reynist
hjer hezt, par sem hægt er að koma henni
við, eins og skiljanlegt er, pví með pessum
hætti verður áburðurinn hezt uppleystur,
og getur undir eins orðið að notum fyrir
jurtirnar. |>að er einkum nauðsynlegt að
hafa pessa aðferð við áburðinn hjer norðan-
lands, par sem purkar ganga svo opt á
vorin, svo áburðurinn liggur tiðum ofan á
án pess að ganga niður í, og kemur pá að
litlum eða engum notum. — Yið Edinborg
i Skotlandi hafa menn hrúkað pá aðferð, að
uppleysa áburðinn sem bezt í vatni og geyma
hann í stórum ilátum. Erá pessum íiátum
ganga svo margar pipur á ýmsa vegu neðan
jarðar, og koma upp á ýmsum stöðum á
engjunum aptur. Á vorin er svo lögnum
spýtt með dæluslöngum út yfir engjarnar.
Af pví áburðurinn er svo vel uppleystur
og jörðin vel ræktuð hins vegar, pá pýtur
grasið upp á skömmum tíma; pað er svo
slegið og fiutt á burt. J>ar næst er hinum
pynnta áburði aptur spýtt út yfir engið, og
með pessari aðferð tekst mönnum að auka
svo grasvöxtinn, að maður slær völlinn 5—6
sinnum á sumri. Jeg get pessarar aðferðar
einungis til að sýna, hvað pessi meðferð á
áburðinum er nytsöm, en ekki til pess, að
reyna að telja nokkurn á pað, að hera sig
pannig að með að reyna að veita lögnum í
pípum neðanjarðar út yfir túnið, pví til pess
er ekki hugsandi hjá okkur.
Maturtagarða rækt er ekki nærfellt eins
vel stunduð og vera mætti, einkum í J>ing-
eyjarsýslu. Hjer 1 Eyjafirði er pað pó held-
ur dálítið meira. Allvíða hafa menn barið
pví við, að garðarækt geti ekki heppnazt á
pessum eða hinum bæ, pvi pað hafi verið
reynt, pað eða pað ár, af pessum eða hinum,
en hafi misheppnazt. Jeg held, að misskiln-
ingur manna á garðræktinni hjer norðanlands
geri sitt til að petta getur ekki blessazt.
í>að lítur út fyrir, að pað sje almennt álit
manna hjer, að engin jurt sje hafandi í
görðum nema kartöflur. Rófur, næpur og
kál er óvíða ræktað, og hvergi að neinum
mun, og er pað pó skammsýni, að vilja
endilega rækta pað sem svo opt vill mis-
heppnast, en skeyta ekki um hitt, sem er
áreiðanlegt að geta vaxið. Rófur og kál
getur með góðri meðferð heppnazt að rækta
hjer um hil á hverju sumri. Mönnum pykja
ekki næpurnar góðar og vilja ekki jeta kálið.
Veðurlagið er hjer of stopult og kalt fyr-
ir kartöflur, og bregðast pær pessvegna
opt og tíðum pegar hezt á að hófa, en ef
rófuræktin misheppnast, er pað optast nær
mönnum að kenna. Menn bera víðast hvar
of lítið í garðana af áburði, og svo eru
garðstæðin tiðum óhentuglega valin. |>að,
sem opt gerir að garðstæðin eru óhentug í
fyrstu, og verða pað framvegis alla daga, er
pað, að menn hafa pað víða til siðs, að byggja
garðana í einhverju holti eða moldarmó
utantúns, og stinga fyrst upp allan jarðveg-
inn stungu-djúpt, og af pví efni er girðingin
hyggð utan um garðinn; pannig verður ekkert
eptir nema hinn magri og óf'rjóvi jarðvegur
sem er undir, og sem erfiður væri að rækta
upp og gera að túni, hvað pá til að bera
kál og rófur, sem purfa langt feitari og
írjóvsamari jörð. J>að er mjög víða tilfellið
hjer eins og syðra, að menn hafa yfirgefið
pá garða, sem hafa verið ræktaðir áður,
vegna pess, að peir hafa smámsaman gengið
af sjer og gefið minna og minna. Jpetta
hefir enda líka verið tilfellið með garða,
sem hafa staðið við laugar og par sem
jarðvegurinn hefir verið heitur, og hefir par
jafnan sprottið vel í fyrstu. Orsökin til
pess, að garðarnir hafa pannig farið versn-
andi ár frá ári er einungis sú, að menn
hafa útpint pá pangað til að peir hafa ekki
getað miðlað meiru. Menn hafa árlega
tekið meira frá peim en menn hafa endur-
goldið peim aptur.
Sumstaðar, hafa menn komið sjer hjer
upp nýjum verkfærum eptir útlendu sniði,
svo sem hjólbörum, vögnum og ýmsum
smærri verkíærum. Líka hafa sumstaðar
verið fengin verkfæri utanlands f'rá, t. a. m.
plógar, herfi og framskurðarverkfæri. Jeg
hefi líka á einum bæ sjeð íslenzk aktygi, sem
voru alveg eins og norsk aktygi en einungis
búin til hjer, og voru pau furðanlega vel
gerð, par sem menn höfðu ekki annað að
styðjast við en teikningar til eptirsjónar.
Brúkun á stálspöðum og kvíslum er nú
farin að verða töluvert almenn hjer. —
Eitt verkfæri er hjer brúkað norðanlands
sem jeg hefi ekki sjeð annarstaðar, pað eru
heybripin. 1 peim flytja menn vota heyið
af blautum mýrum í staðinn tyrir að binda
votahand í reipi, og er pað ólíkt hetra.
|>essi hrip eru eins og kláfar í laginu, nema
hvað pau eru langt stærri og hafa hanka í
annari hliðfjölinni til að hengja kláfinn á
klakkinn. Sú hliðin, sem snýr frá hestinum,
er af tómum snærum, riðnum sem selanót,
og eru pessi snæri föst við botnrimina, að
neðan, en að ofan er pað fast við aðra rim,
sem er ekki föst við virkin á kláfnum. |>egar
láta skal hey í hripin, er pessi rim dregin
UPP yfir stuðlana að utan og inn yfir endana
að ofan; hvílir pá pessi rim með enda sína
á efri rimunum í göflunum á kláfunum, og
er pannig útspent. í göflunum eru ein-
ungis tvær rimar, nefnil. efst og neðst, og
svo liggur ein rim á ská millum pessara
tveggja. J>egar kláfarnir eru fullir af heyi
eru hestarnir teymdir á purkvölhnn, og pá
parf ekki annað en að kippa hinni lausu
rim upp af stuðlahöfðunum; A hliðin á
kláfnum opin, og er pað pá hægt verk að
tæma kláfinn án pess að purfa að taka hann
ofan. í botninum á kláfnum hefir maður
engar rimar, en einungis snæri pvers um.
Trjeviðirnir eru hafðir sem píðastir ogljett-
astir, en verða pó að vera sterkir, einkum
hliðin, sem snýr að hestinum, og par verður
að hafa meira trje en annarsstaðar. Hrip
pessi eru 42 pumh á lengd, 28 á breidd og
og 30 puml. á hæð.
Um uppruna liesta.
(Niðurl.) Hestar vorra tíma mynda eitt kyn
(Eqvus), en 5 eru tegundir peirra: hestur
(E. Caballus), asni, zebra, quagga, dauw.
Hinar prjár síðastnefndu tegundir lifa villt í
Afríku; pað eru lítil hross, ljós að lit, með
dökkum pverröndum. Zebra er stærstur peirra
og verður hann trauðla taminn; quagga er
minnstur, og er hægast að temja hann, enda
er hann stundum hafður til reiðar í heim-
kynni sínu. Dauw polir betur kulda en zehra
og quagga. — Asninn á heima í hinum heit-
ari löndum, hann hefir verið taminn og
notaður sem húsdýr frá alda öðli. Hann er
minni en meðal hestur, hefir punna mön,
stór eyru og rófu líka og á nauti. Stórar
hjarðir af villiösnum finnast í Asíu. Á sumr-
in hafast pær við hjá Úralfjöllum, en vetrar-
kuldinn rekur pær allt suður að Indlandi.
Yilliasnar kváðu vera bæði fljótari og sterkari
en villihestar og nærri pví eins stórir. Asnar
eru eigi eins skynugir og hestar, og verða
pví aldrei eins pægir mönnum, en fjarska
sterkir eru peir eptir stærð, polnir og purft-
arlitlir, enda er opt óvægilega og illa með
pá farið. Illa pola asnar kulda, og á Norður-
löndum verða peir litlir og hykkjulegir. —
Afkvæmi hryssu og asna nefnist m ú 1 d ý r,
og hefir pað erft kosti og lesti foreldranna
beggja; stórt er pað og sterkt sem hestar, en
purftarlítið og polið sem asnar, og mjög fót-
visst. Er pað pví haft til reiðar í fjalllönd-
löndum; en fjarska ópægt kvað pað vera og
mesti kenjagripur. Afkvæmi ösnu og grað-
hests heitir m ú 1 a s n i; hann er minni en
múldýrið og ósterkari. Bæði múldýrið og
múlasninn eru ófrjó, og fá eigi afkvæmi get-
ið, hvorki innbyrðis nje heldur með hestum
eða ösnum.
H e s t a r finnast nú villtir einungis í
Asíu (í Tattaralandi og í löndunum kringum
Aralvatnið). Áður fyrri hafa villihestar verið
dreifðir yfir mikinn hluta Evrópu, og jafnvel
átt heima á Norðurlöndum. Á sljettunum
(prairier) hæði í Suður- og Norður-Ameríku
er nú einnig fjöldi villihesta, en pað eru
| frávillingsstóð frá Evrópumönnum, pví hin-
ir upprunalegu hestar par voru, eptir pví
1 sem prófessor M ar sh heldur, útdauðir áð-
1 ur en Evrópumenn fundu Vesturheim. Hest-