Norðanfari - 08.04.1880, Blaðsíða 1

MANFARK.
19. ár.
„Hver sem ekki er með mjer,
bann er á móti mjer; og hver
sem ekki samansafnar með mjer,
hann sundurdreifir“.
Lúk. XI. 23.
fað ber eigi ósjaldan við, þá er stofna
skal einhver ný fyrirtæki, að mjög eru mis-
jafnar meiningar manna, því «svo er margt
sinnið sem maðurinn er». Meiningamunur
pessi kemur pó einkum fram, þegar þau ný-
mæli koma fyrir sem fjárframlögur hafa í för
með sjer, og má pvi virðast sem ástæður og
varfærni þeirra manna, er mest og bezt berj-
ast móti málefninu, sje af nokkurs konar
fyrirhyggju eða umhyggju fyrir velferð al-
mennings, enda eru þeir opt að mörgu leyti
skynsamir menn, og því líklegir til að skoða
vel kosti og lesti þess er um er rætt. En
þegar betur er aðgætt, verður einatt hið sama
upp á teningnum, þó um þau fyrirtæki sje
að ræða, sem stofnuð eru, ekki einungis án
alls fjestyrks, heldur til beinlínis eða óbein-
línis hagnaðar fyrir, hvort heldur einstakar
sveitir eða allt þjöðfjelagið. |>ess eru eigi
allfá dæmi, að þeir sem vilja koma einhverju
góðu til leiðar, mega leguja mikið í sölurnar,
fyrir málefni sitt; og opt og einatt mega þeir
búast við, að verða fyrir spotti og spjehlátr-
um óhlutvandra manna, sem leitast við að
færa flest til verri vegar, en mótspyrnur þess-
ar, sem fyr eða síðar falla um koll, eru lít-
ils virði móti því, þegar þeir sem álitnir eru
heiðvirðir og vænir menn, gjöra allt sem í
þeirra valdi stendur, með orðum og eptir-
dæmi, að eyðileggja góð máíefni. Afalmenn-
um málum er hreift hefir verið liin síðari
árin, er eitt með öðru b i n d i n d i s m á 1 i ð, og
vil jeg fara um það nokkrum orðum.
Nú í seinni tíð hafa ýmsar tilraunir ver-
ið gjörðar til að stemma stigu fyrir víndrykkj-
una; tilraunir þessar hafa allar meira og
minna misheppnast, en þó verður því ekki
neitað að hin síðari árin hafa vínkaup og vín-
drykkja, stórum fárið minnkandi í hjeraði
þessu, sem ætla má að sje afleiðingar hinna
Akurcyri, 8. apríl 1880.
mörgu bindindistilrauna og kenninga bind-
indisroanna, bæði í ræðum og ritum, eigi
síður en hins háa tolls, sem farið hefir smá-
vaxandi á vinföngunum. Árið 1873 gjörði
kaupstjóri Gránufjelagsins, Tryggvi Gunnars-
son þá uppástungu, að svo framarlega sem
allur þorri manna vildi hætta vinkaupum, og
einkum þó ef menn vildu ganga í algjört
bindindi, væri hann fús til að hætta öllum
fiutningi á vínföngum til verzlana fjelagsins.
Umboðsmönnum fjelagsins var falið á hend-
ur að komast eptir vilja manna 1 þessu efni
og brýna fyrir þeim nytsemi þessa fyrirtæk-
is, en eins og nærri má geta, munuumboðs-
mennirnir hafa leyst starfa þenna af hendi,
eptir því sem hver var lundlaginn til, og á-
rangurinn því víða orðið lítill sem enginn.
|>essu til sönnunar vil jeg geta þess, að einn
af umboðsmönnum fjelagsins, sem þó vildi
sinna málinu en treystist ekki til að mæla
með því eins og nauðsynlegt var, fjekk mann,
er þá var orðinn bindindismaður, til að fara
yfir umdæmi það er hann var settur yfir,
sem voru 2 kirkjusóknir. Sendimaðurinn gjörði
sitt ýtrasta til að mæla fram með uppástung-
unni, og árangurinn varð sá: að af rúmum
30, flestum búandi, urðu 18 til að skrifa sig
í algjört bindindi, en enginn liinna vildi neitt
binda sig í þessu efni. J>ctta var-í febrúar-
mánuði. En hvernig fór ? |>egar fram á vor-
ið kom, voru allir þessir 18, að 2 undantekn-
um sem enn standa stöðugir, búnir að rjúfa
heit sitt og «fallnir til sinna fyrri synda».
Yíðar munu afdrifin hafa orðið þessu lík.
Hin síðustu árin, einkum síðan 1875,
hafa á ýmsum stöðum, í Eyjafjarðar- og |>ing-
eyjarsýslum myndast smá bindindisfjelög, mest
fyrir tilstilli einstakra manna. Ejelög þessi
hafa verið og eru enn allt of fámenn og því
ekki getað svarað tilgangi sínum; þó verður
því hinsvegar eklci neitað, að þau hafi haft
mikil og góð áhrif á víndrykkjuna, einkum
hjá liinum yngri. En fyrst jeg á annað borð
fór að minfiast á bindindi, get jeg elcki leitt
Nr. 21—22.
hjá mjer að drepa ögn á mótspyrnur þær, er
sum af fjelogum þessum hafa mætt.
Eins og jeg hefi áður getið, eru bind
indisfjelögin orðín til fyrir áeggjun eínstakra
manna, er með orðum og eptirdæmi hafa
leitast við að fá sem flesta í fjelag sitt. En
eins og þeim er kunnugt, sem eitthvað hafa
Verið riðnir við slík fjelög, hafa þeir ekki haft
annað að launum, fyrir framgöngu sína, en
spott og álas þeirra sem hvorlci hafa vilja nje
viðleitni að slíta sig lausa undan veldi Bakk-
usar. þetta væri nú samt lítilsvirði, ef það
væri elcki að óttast nema frá liinum minni
máttar, það er að segja þeim monnum, er
lítils mega sín í mannlegu fjelagi. Enþessu
er ekki þannig varið, því í andskotaflokki
bindindismanna eru opt þeir menn er sízt
mætti ætla. Og hverjir eru það þá sem
stýra honum? J>að eru, því miður, einatt
þeir sem almennt eru álitnir hinir beztu menn
sveitanna, og sem því liafa mikil áhrif á
hegðun og framferði manna. það eru liin
geistlegu og verzlegu yfirvöld sveitanna með
nolckra af hinum betri bændum í eptirdragi.
Enginn taki samt orð mín svo, að þetta sje
almennt, þar sem bindindisfjelög eru stofnuð.
Nei, frá þessu eru nokkrar heiðarlegar und-
antekningar, því «margan á Guð sjer góðan».
En meðan þeir menn sem vera eiga leiðtog-
ar og sálusorgarar þjóðarinnar og ganga eiga
undan Öðrum með góðu eptirdæmi, meðan
hin verzlegu yfirvöld: sýslumenn, hreppstjór-
ar, oddvitar og hreppsnefndarmenn, • meðan
margir þessara manna eru eins og eiðsvarin
óskabörn Baklcusar, sem eklci vinna það fyrir
nokkuð að ganga undan merkjum hans, og
sem bæði í orði og verki reyna til að brjóta
á bak aptur hverja bindindistilraun, meðan
þessu fer fram, er eklci að búast við að bind-
indið nái nokkurri festu, sem þó er aðal-
skilyrðið fyrir að víndrykkjan, sem svo lengi
hefir gjört íslendingum skömm og skaða, «falli
um koll og verði að engu».
í>ó að nú þessir menn, sem nú voru
taldir, sjeu, að miklu leyti einhverjir hinir
Smiðja Krúpps í Essen,
úr ferðasögu Victor Tissots.
(Nær og Ejern Nr. 202).
(Niðurlag). „Hvað þungt er vana-
lega slíkt járnmilti“ ?
„30—37,000 Kilogröm*; en nú erum
við komnir að vatnsturninum. Biðið litið
eitt við, jeg ætla snöggvast að finna dyra-
vörðinn".
Klukkan var nálega 10; sá jeg þá
nokkuð af fólki, sem gekk aptur og fram
og bar stórar skálar með heitt kaffi. pað
er uppáhaldsdrykkur smiðanna í Essen og
heldur þeim líka bezt við i hinu þurra lopti,
seni þeir lifa í. þeir dreklca það þrisvar
ljórumsinnum á dag á vissum tímum. Fylgd-
armaður minn kom nú aptur og sagði, nú
gætum við gengið upp á turninn.
*) Kilogram = 2 pund rúm.
Vatnsturninn er áttstrend bygging 60
metres* á hæð; upp á honum er ílát, sem
tekur 150 tunnur. Vatnið, sem veitt er
að turninum eptir 6 Kilometres löngum
rennum, kemur fiá hinum stóru tjörnum,
sem tilbúnar eru af mönnum í hinum tæmdu
kolanámum. Vatnið er leitt upp í turninn
með gufudælum, og þegar það er komið upp
i ílátið stóra, rennur það sjálfkrafa í allar
áttir niður í verksmiðjuna. Jeg taldi 180
tröppur upp að skriðbyttunni á turninum.
Manni finnst eins og hann sje kominn upp
á vitaturn. Sjóndeildarhringurinn er þoku
hulinn eins og út á hafi. Hinar dökkleitu
skógivöxnu hliðar á Fichtenfjöllunum líta
eyðilega út, eins og ókunnugt land. Sljettan,
sem breiðir sig út dökk og dimmleit líkist
botni á stöðuvatni, sem snögglega hefir
þornað upp. Tilsýndar að líta, gætu menn
*) Meter «= 3 fet 11 línur. Kilometre
= 1000 metres.
— 43 —
tekið verksmíðjurnar sem til og frá rikur
upp úr, fyrir strönduð skip og hinar löngu
vagna runur, sem hröklast áfram eins og í
bylgjum, fyrir stóreflis höggorma.
En hið merkilegasta er ekki fjarlægt,
nje framundan, það er alltsaman rjett neð-
anvið fæturna á manni. J>að þarf ekki
annað, enn lúta áfram, til þess að getalitið
i einu út yfir hina miklu verksmiðju, sem
hið jpjóðverzka riki hefir ollið upp úr 1870>
eins og upp úr einhverjum vitishver. J>að
var ekki Verder hershöfðingi, sem Strass-
burg gafst upp fyrir, það var herra Krúpp,
og eins var það Krúpp, járnkonungurinn
og hinn mikli fallbyssufaðir, sem þröngvaði
París til að gefast upp. Hamrarnir hans
hafa slegið til hvern þann sigur, er Prússar
hafa unnið ■ og bergrisar lians liafa unnið
meira að sameiningu þýzkalands, en Bis-
mark sjálfur. Aðal Iiðsafli keisaraveldisins
er i Essen, en ekki Berlin. Hvenær sem
Frakkland fær sjer smiðjuna hans Krúpps