Norðanfari - 05.06.1880, Blaðsíða 2

-76-
sldpti og veðurfræðina. Ródwell getur þess
að prófessor Fiske — hinn ágæti íslandsvin-
ur — hafi skrifað sjer og sagt í pví brjefi
að Cyrus Field hafi ritað, að pað mundi vera
ha'gt að stofna fjelag til pess að leggja tele-
graff yfir Island ef ríkin í Norðurhluta Ev-
rópu vilja skuldhinda sig til að borga nokk-
uð á hverju ári fyrir telegrömm um veður-
lag og vinda. þessi orð Cyrus Fields liafa
töiuvert að segja, pví að hann varð fyrstur
til að gangast fyrir pví og leggja telegraff
rnilli írlands og Newfoundlands fyrir fullum
20 árurn síðan, og er hann nú forseti fjelags
pess, er á práðinn milli Bretlands og Norð-
ur-Ameríku. Ródwell prófessor getur pess
um leið í Times að ísland sje á góðum fram-
faravegi, telur lrnnn til pess byggingu vit-
ans á Reykjanesi, brúagjörðir o. íi. Hann
segir og að Norður-Ameríkumenn muni fús-
lega taka pátt í kostnaðinum við telegraffinn.
J>essu máli hefir og verið hreift hjer í Dan-
mörku. Yeðurfræðingurinn Hoffmeyer hefir
gefið út franskt rit um petta mál. Hann
sýnir mest fram á, hve ómissandi pað sje
fyrir aliar sjóferðir um norðurhluta Atlants-
hafs, að liafa telegraffstöðvar á íslandi og Fær-
eyjum til pess betur að geta vitað fyrir veð-
ur og vindstöðu.
J>ann 30. f. m. brann mikill hluti af
verksmiðjum Holmbláðs, hjer í bæ, olíu-
mylla og kcrtasteypu-liús brann til kaldra
kola o. fl. og er skaðinn svo mikill, að nem-
ur nokkrum liundruð púsundum króna. Til
allrar hamingju v§ru verkamennirnir gengnir
burtu til miðdegisverðar, pegar eldurinn kom
upp, svo að engan sakaði, en fjöldi fólks
missir atvinnu sína.
U m
Iiiö íslenzka íiókmeimtaíjelag.
Hið íslenzka bókmenntafjelag, sem stofn-
,að var 1816 má nú heita gamalt fjelag, en
par sem fyrirkomulag fjelagsins hefir haldist
að mestu óbreytt um penna langa tírna, pá
hefir bæði hin stjórnlega staða lands vors og
annar hagur íslendinga tekið miklum breyt-
ingum, og pví er ekki að undra, pó sumt
sem vel átti við pegar fjelagið myndaðist og
lengi vel fram eptir, pað eigi nú miður við
og purfi pví að endurskoðast og lagast eptir
kröfum peirra tíma, sem nú eru. þetta liafa
menn pegar lengi fundið og óskað slíkra breyt-
inga, en flestir. munu hafa litið svo á pað mál,
að meðan hinn ágæti forseti og stjórnari
hafnardeildarinnar, Jón Sigurðsson væri á lífi,
pá ætti bezt við að fresta stórvægum breyt-
ingum; liann haíði stjórnað peirri deild með
frábærum dugnaði og skörungskap og pví
var pað bæði eðlilegt og afsakanjegt, pó rnenn
gagnvart honum sýndu pessa tilhliðrun og
yndu við pað að ljelagið hjeldist enn pá í
hiuu gamla horíi, sem hann hafði svo mikl-
ar mætur á. En úr pví hann er fallinn frá,
pá er ekki lengur áhorfsmál að gjöra gang-
skör að peim breytingum á fyrirkomulagi
íjelagsins, sem nauðsynlegar pykja. Fjelagið
er til íýrir iandsmenn og landíð' í heild sinni,
og væri pví æskilegt, að som flestir vildu
íhuga petta málefni og bera fram tillögur sín-
ar par að lútandi eptir beztu vitund og án
manngreinarálits.
Vjer efum ekki að flestir, nema ef til
vill, emhverjir Hafnarbræður, muni verðaoss
samióma, pegar vjer látum pað í ljósi sem
skoðun vora, að sjálfeagt sje að flytja hafnar-
deildina til íslands og að bókmenntaíjelagið
hah aosetur sitt eingöngu hjer á landi í hóf-
uðborg landsins og að framkvæmdum pess
verði í cinu sem öllu stjórnað frá peim stað;
vjer sjáum ekki betur en að allt rnæli með
pví en ekkert á móti. Fyrst og fremst sæm-
ir pað bezt, að pjóðleg bókmenntastofnun, sem
piggur styrk af landssjóði, eigi öll saman
heima í landinu sjálfu, og að landsmenn sjálf-
ir njóti peirrar atvinnu, sem afhenni hrýtur,
fremur en útlendir; í annan stað liyggjum
vjer eptir pví sem samgöngum nú er háttað
hjá oss, að bæði sje hægra og kostnaðarminna
að stjórna fjelaginu hjer en í Kaupmanna-
höfn. Enn fremur er hjer á landi lijá sjálf-
um oss, eins og von er, miklu meiri bólc-
menntalegur mannafli til að vinna fyrir fje-
lagið, og hvað pá af löndum vorum í K.höfn
snertir, sem færir eru um að vinna fjelaginu
gagn og sóma með ritum og bókaútgáfum, pá
geta peir eins starfað fyrir fjelagið, pó peir ekki
myndi neina sjerstaka deild af pví í fram-
andi landi. Einnig ber pess að gæta að
liafnardeildinni hafa hjeðan af landi verið
send mörg handrit og nær pað engri átt, ef
lmndritasafn petta skal ílendast í Danmörk.
Nóg er 'pangað komið áður; látum oss ekki
missa meira en vjer purfum.
|>ví ber og brýna nauðsyn til að breyta
stjórn fjelagsins og gjöra hana frjálslegri í
anda og jafnframt fá meiri tryggingu fyrir,
að hún sje að jafnaði skipuð liæfilegri mönn-
um en peim sem nú ráða mestu í báðum
deildum og sem flestir sýnast vera kosnir frá
einhverju oddborgaralegu sjónarmiði, sem ekki
á að eiga sjer stað. I Reykjavík lítur svo
ut sem embættismenn og ráðamenn fjelags-
ins sjeu valdir af einhverju minna fjelagi,
sem að vísu ekki er bókmenntafjelag. Áður
hafa forsetaembættin verið skipuð mönnum
sem voru andansmenn eða vísindalegir skör-
ungar, en nú mun vera orðin regla að ganga
fram lijá peim, en kjósa heldur pá, sem ekk-
ert liggur eptir í andlegu eða vísindalegu til-
liti, svo að sæmd pessi er að nokkru leyti
orðin eins og konungs króss, sem kemurfyr-
ir ekki neitt, |>að er sannarlega skrítið, ef
t. a. m. vísindamaður eins og Jón |>orkeIsson
skólastjóri er til einskis nýtur í slíku fjelagi
nema að borga tillag sitt, en hvergi sjáum
vjer hann kosinn, ekki einu sinni í ritstjórn
nýja Tímaritsins. Annars vitum vjer ekki
til að fj.elagið liafi grætt neitt á forsetaskipt-
unum, pví útgáfu á tveimur nafnlausum
pýðingum af alpýðukverum (Primers), getum i
vjer ekki talið sjerlega uppbyggilega, eða fje- j
laginu íullkomlega samboðna. J>eir sem hjer j
á landi eru linýsnir í pess konar fróðleik, vilja
hafa ýtarlegri fræðibækur. Frjettir frá Is-
landi hefir Reykjavíkurdeildin aftekið undir
sjórn hins núverandi forseta og Skírni hefir ,
átt að aftaka, sem hvorttveggja er illa ráð-
ið og í ópökk fjelagsmanna út um land, sem
mildð munu sakna hinna vel sömdu Islands-
frjetta, ekki síður en eptirkomendur vorir
munu sakna peirra, pví slík frjetta yfirlit eru
eptir á mjög svo fróðleg og nauðsynleg.
Skírni viljum vjer einnig halda framvegis, en
að eins hafa hann styttri. Annað mál er
pað að oss virðist sjálfsagt að aftaka «Skýrsl-
ur og reikninga», pví pað eru nóg önnurráð
til pess að almenningur fái að vita hag fje-
lagsins en að gefa út um pað heila bók á
ári hverju með ærnum kostnaði, slíkt er ó-
praktiskt og úrelt. J>á heíir og verið sam-
pykkt í Reykjavíkurdeildinni að gefa út sýslu-
mannaæfir og Tímarit (Magazin) í líkingu við
lærdómslistatjelagsritin á 18. öld (eptir uppá-
stungu Dr. Gr. Thomsens) og verðum vjer að
lýsa vantrausti voru á pví fyrirtæki, meðan
ritstjórn pess er ekki betur slupuð, og pykj-
umst vjer góðu bættir ef ekki verður sumt í
Tímariti pessu, sem fremur miðar til að rýra
en að hefja álit fjelagsins. |>að er annars
svo að sjá, sem ísafold hafi eignast einhvern
part í bókmenntafjelaginu og getum vjer ept-
ir ádrætti millibils ritstjórans að tjeðu blaði
gjört oss von um, að fjelagið með ríkuglegum
styrk frá landssjóðnum gefi út útleggingar af
ýmsum smáritum t. a. m. Historia ecclesiastica
Finns biskups, íslandslýsingu Kaalunds, út-
gáfu af öllum lögpingisbókunum o. s. frv. og
segir milfibils ritstjórinn «að parfara sje að
gefa út pess konar rit, en að vera að búta
landsfje niður til að gefaút proskalítil (?)
rit, sagnlegs eður annars efnis, sem saminn
kunna að vera í beztu meiningu (o: af öðr-
um en Dr. Gr. Thomsen) en meira af vilja
en mætti» (ísaf. VI. 26.). Eigi jafn hlægi-
legum axarsköptum að verða framgengt og
peir að ráða sem slíkum axarsköptum veifa,
pá sjáum vjer ekki hvar hagur eða heiður
bókmenntafjelagsins á að lenda.
En á hvern hátt geta menn bezt komið
stjórn fjelagsins í betra horf, svo að fram-
kvæmdir pess komist á fastara og áreiðanlegra
fót? Til pess er einsætt ráð, að fjelagið hafi
sína eigiulegu stjórn í fulltrúanefnd, svo
vel vandaðri að kosningu sem föng eru til,
pví pess lconar stjórnarfyrirkomulag munu
flest samkyns fjelög liafa nú á dögum, enda
er pað hin bezta trygging mót öllu ráðríki og
hlutdrægni í stjórn fjelaganna, pví með nægi-
lega margmennu fulltrúaráði getur pað miklu
síður átt sjer stað að dreginn sje taumur ein-
stakra manna eða einstaks flokks, með úti-
lokun annara. Yjer ætlumst svo til að í ráði
pessu sjeu allt að 15 eða 20 mönnum, sem
ásarnt embættismönnum fjelagsins, forseta,
fjehirði og skrifara ráði öllum framkvæmd-
um fjelagsins og sjeu til fulltrúa, efkosturer
á, eingöngu valdir lærdómsmenn, sem hafa
sýnt pað í verkinu, að peir eru bærir að
dæma um rit, og færir um að gefa pau út.
Vjer sleppum bókaverði, pví sá embættismað-
ur ætti hjer eptir, pegar H.deildin er lieim
flutt, að verða óparfur, og bókasölumaður að
annast útsendingar, útsölu o. s. frv. en bóka-
geymsla fjelagsins vegiia mundi falla burt,
ef eign pess í bókum og handritum yrði inn-
limuð í söfn landsins. það er mikill óhag-
ur fyrir slíkt fjelag, pegar bókavörður hefir
annarlega sýslu á hendi, svo hann er hvergi
að finna pegar spurt er um bækur, eins og
nú á sjer stað par sem lögreglupjónn er bóka-
vörður Rvíkurdeildarinnar.
Á næsta alpingissumri, pegar mest mann-
val úr ýmsum hjeruðum landsins verður sam-
an komið í höfuðborg landsins, vonum vjer
að málefni petta verði tekið til yfirvegunar,
umræðu og úrskurðar. þ>ingið, sem í um-
boði kjósenda veitir fjelaginu svo álitlegan
árlegan styrk, á eptir eðli hlutarins að hafa
mest áhrif á, hvernig pví verður framvegis
ráðstafað.
»
0nnur sýning í Skagaflrðl.
(Niðurh). Björn Pjetursjjpn á Hoístöðum
minntist á verzlunarástand landsins, og
brýndi fyrir mönnum, að pað pyrfti bráðra
urnbóta við. Nú pegar gufuskipsferðir sjeu
komnar á i kringum landið sje bændum
innanhandar að fá vörur fluttar með peim
fyrir sanngjarna borgun, án pess að vern.
neyddir til að kaupa pær á vissum stað
með uppskrúfuðu verði. Til að nota slíka
vöruflutninga purfi peninga, er hvergi sje að
fá nema í kaupstöðunum, og pó pví að eins,