Norðanfari - 13.07.1880, Blaðsíða 1

19. ár.
Nr. 45-46.
VORMWARf,
Úr Skagafirði.
(Niðurl.). Breytilegar eru skoðanir vorar um
aðgjörðir alþingis vors, oss þykir pingið sum-
staðar nokkuð stórtækt í fjárveitingum og
sinna sumum of mikið, og er það vorkunn-
armál, eins og að framan er ávikið, par sem
jafnmargar íjárbænir fram koma, enda sum-
ar að voru áliti einungis til atlilægis, eins
og «gimsteinafjárbænin». Hvað væri betra
við hana að gjöra, til að gefa meðfaranda
þeirrar bænar úrlausn, en leigjahonum gim-
steinanámana í landinu með sanngjörnum
leigumála, og lofa honum svo sjálfum að
hafa fyrir að læra að vinna pá, en slengja
ekki upp á landssjóðinn að leggja fram' fje
til pess? Yjer Skagfirðingar erum fúsir á
að leigja honum, öll moldarflög, mela, hraun
og hóla, holt, gil, sanda, gljúfur, hamra og
grýttar strandir með vægustu leigu til að
leita að gimsteinum, eiga pá, vinna og varpa
í eigin sjóð, og unum pví betur en pingið
hefði veitt stórfje til slíks. J>að fór að ósk-
um vorum að pví varð eigi meira framgengt.
Eigi er pað, að vorri sannfæringu, heillavæn-
legt, að afnema vinsælustu og vissustu gjöld
og setja önur óviss í staðinn, að afnema lesta-
gjald, og láta vínfangatollinn koma í staðinn.
43 rorri hyggju hefir pesrf hái víntollur
tvennt í för með sjer, sem er: að eyði-
leggja liinn breiska bróður og rýra tekjur
landssjóðsins, pann nefnil., sem ekki getur
stjórnað tilhneigingum sínum. Hann kaup-
ir vínið meðan einn peningur hrökkur, og
nokkuð er fyrir að gefa, eyðileggur pannig
fjármuni sína og verður annara fjárpurfi, og
getur pví hvorki keypt til að svala porsta
girndarinnar, nje til að auðga landsjóðinn.
J>að fyrra er reyndar jafngott pó undan gangi,
en landssjóðurinn má ekki missa. |>ví munu
naumast svör að gefa, að nokkur sá maður
er nokkuð hugsar um velvegnan sína og
sinna, kaupi 1 pela hvað pá pott, af víni
framar, með pví verði sem nú er á pví, og
liver verður pá ágóði landsjóðsins með pví
að tapa lestagjaldinu og fá víntollinn í stað-
inn? Vægur tollur á allri munaðrvöru er
að voru áliti parfur landsjóðsins vegna, sjálf-
sagt mestur á víninu, en á engu hærri en
svo, að frágangssök sje eigi að kaupa fyrir
pá er hafa ráð og efni. Sjerhvað hefir sín
takmörk, og svo er hjer, skyldi nú svo fara,
sem betur færi, að vínkaup færu óðum pverr-
and, bæði vegna tollsins, tímanna parfa og
pess, að oss pokaði meir og meir á fram að
hærra stigi menntunar og siðgæðis, svo sú
tekjugrein, er vínkaupin hafa í för með sjer,
fyrir landssjóðinn hyrfi pví nær, ogsvolesta-
gjaldið af numið, hvar á pá að taka frápess-
ar horfnu tekjugreinir? Með pví líklega, að
Ieggja nýja tolla með lögum á almenning,
eður láta tekjugreinina falla, en af pví leiðir
pá enn, að minnka annaðhvort laun nokkurra
embættismanna eða pingið getur ekki veitt
áheyrn til lengdar jafnmiklum fjárbænum
sem að undanförnu. — J>ökk og lieiður sje
landshöfðingja vorum fyrir sínar skynsamlegu
tillögur móti afnámi lestagjaldsins.
Akureyri, 13. júlí 1880.
Vjer slculum ekki leiða hjá oss að minn-
ast með fám orðum — par vjer höfum verið
að tala um vínkaupin — á bindindismála-
pvættu p,á, hróp og háreysti er nú kemur
nærfellt 1 hverju blaði: «bindindi, bindindi».
Blessaðir gangið pið í bindindi! J>að er ekki
ætlun vor nje sannfæring, að hafa á móti
pví. Nei, engan veginn, bindindi er spurs-
málslaust peim möunum ómissandi, sem ekki
geta farið svo með vín að peir sjeu ekki
sjálfum sjer og öðrum til einhverrar ásteyt-
ingar, pegar skynsemin og velsæmistilfinning-
in fá ekki ráðið, pá verður bindindi lúð lik-
vænlegasta, með öðrum orðum, bindindi tek-
ur við par sem skynsemin hættir. En af
pvi vjer höfum nálægt 30—40 ára reynzlu
fyrir oss um pað, að lindindisfjelög hafa
ekki náð neinum staðföstum prifum hjá oss,
og jafnan oltið um koll af sjálfu sjer, og
peir er fyrir peim hafa staðið og borið liærst
fram merkið fallið einatt fyrstir í valinn, og
svona gengið hvað ofan í samt, erum vjer
mjög von daufir um að bindindi verði svo
almenn að pau geti útrýmt ofdrykkjunni til
lilýtar. J>arna lendir líka við, ofdrykkju-
maðurinn fæst ef til vill ekki til að ganga í
pað, og livað er pá unnið í pá átt? Auð-
vitað er, að reisa parf sem fyrst að skeð get-
Mf öflugar skorður gegn^ofdrykkju, og gjöra
hana sem fyrst landræka. En eru engin ráð
til pessa utan bindindi ? — J>að er hjer um
bil sama, að koma á algjörðu bindindi í
heiminum og algjörðu syndleysi. — Jú,
vissulega eru par til ráð og vegir. J>að er
varla við góðu að búast, eða par fari vel
fram í pessu efni, par sem löggjöfin vernd-
ar ofdrykkjuna, eða ofdrykkjumanninn, par
sem hann í ölæði er gjörður rjett hærri en
hinn saklausi, hafi hann unnið eitthvert ill-
ræðis- eður ódáðp-verk, er honum linað í
liegning, haíi liann unnið glæpinn ölvaður.
Fyrir pesu má fá óræk dæmi ef á parf að
halda. Væri ekki nær að fá pessu breytt?
Væri ekki ieynandi að pingið semdi sem
fyrst sjerstök liegningarlög gegn ofdrykkju,
er einkum legði áherzlu á virðingar missir
og minnkun, og jafnvel sektir eptir mála-
vöxtum. |>að kynni pó að koma hik ásuma
að drekka sjálfum sjer og öðrum til hneyxl-
is og vanvirðu, ættu peir víst að verða fyrir
vikið gjörðir öðrum rjettlægri um lengri eða
skemmri tíma. Ætli pað rynni ekki á suma
tva:r grírnur pó peim pætti gott í staupinu,
að vilja heldur vera án pess en missa æru
sína, pó aldrei væri nema um 1 ár, fyrir að
hafa sýnt á sjer ölæði pó ekki væri nema
einu sinni? J>essi hegningarlög pyrfti að
vera pann veg úr garði gjörð, að setja hvern
til höfuðs öðrum, pví örðugt mundi veita að
setja eiðsvarna siðgæzlumenn um land allt í
hverju kauptúni og hverju fjelagi, sektir ætti
að við liggja ef yfir væri pagað, eða ein-
hverjum 1 hlíft. Hreppsnefndir ættu að hafa
vakandi auga á sóknanefndum, og sóknanefnd-
ir á lireppa, og svo pær hvor í sínu lagi á
fjelagsmönnum sínum; meðhjálparar settir
til höfuðs prestum, prestar peim, og svo upp
eptir, koll af kolli, upp að hinum æðstu
— 93 —
valdsmönnum vorum. |>að ætti að vera
skýrt og skorinort fram tekið í hvers em-
bættismanns erindisbrjefl, að hann mætti bú-
ast við virðingar- og embættis missirefhann
sæist nokkru sinni ölvaður. |>að ætti og að
vera fram tekið í eiðstaf peirra, að peir gjörðu
sjer allt mögulegt far um, að reisa rönd og
sporna við ofdrykkju og láta sektum varða,
ef peir pirmdi nokkrum við hegningu peirri,
er lögin ákveða um ofdrykkju. J>að ersann-
færing vor að pessi eða líkur vegur væri
reynandi, að minnsta kosti ætti að breyta
svo til, að enginn yrði rjett hærri fyrir öl-
æði sitt, heldur gjöra fyrir pað áherzlu á
sektir eða liegningu.
|>að er satt um oss íslendinga að við
erum smástigir á skeiði framfarauna, en
pökkum pó Guði að við höldum í horfi, peg-
ar maður ber saman ásigkomulag manna fyrri
hluta pessarar aldar, eptir sögnum merkra
manna, t. a. m. Stefáns, fyrrum alpingis-
manns á Steinstöðum, einhvers merkasta öld-
ungs vorra tíma, og Jóns frá Lögmannshlíð,
(sbr. «Norðl.» næstl. ár og fyrst af pessu),
er út eru komnar fyrir tilstuðlun Arnljóts
prests og alpingism. að Bægisá, fyrir hvað
hann á skyldar hinar beztu pakkir, sem fl.,
pegar maður ber saman kjör manna pá við
pað sem nú er, mun pnginn getaneitað með
rjettu, að ekki hati uíargt breytzt til batnað-
ar, en nú eru mörg ár síðan, svo pegar rjett
er að gáð erum við smástigir á framfara skeið-
inu. Mörgu er um að kenna, en hvað stoð-
ar að telja pað. Vjer segjum vjer höldum í
liorfi, og pað er satt, en betur má ef duga
skal. Vjer liljótum að sækja fastara róður-
inn ef fram skal ganga svo vel sje. |>jóð
vor parf að fá meira traust á sjálfri sjer,
meiri velsæmistilfmningu, meira kapp og á-
huga, að reyna að geta staðið, að pví sem
unnt er, bræðra pjóðum sínura jafnfætis,
meiri hug og dug til áræðis og framsóknar,
meiri og rjettari áhuga fyrir að græða, and-
lega og verzlega en hingað til. Hinir and-
legu fjársjoðir opnast fyrir menntunina en
hinir verzlegu fyrir verzlunina m. fl. Verzl-
un, já, verzlun! Verzlunin hjá oss er piggj-
andi, verzlunin hjá oss er kúgandi, verzlun-
in hjá oss er meira, að segja eyðileggjandi,
ef ekki drepandi, og í pví erum vjer sjálfir
ekki síður skuld en útlendir kaupmenn. Eigi
lijer fram úr að rakna dugir ekki að sitja
auðum höndum, berast með straumnum og
glápa agndofa og huglaus á, hvernig venjan
á verzluninni sýgur merg og dáð úr beinum
og brjóstum vorum. Ekki er betra að vakna
um seinan, enn er tími, en úr honum má
ekki verða ótími. Vjer hljótum, ef duga
skal, að gjöra verzlun vora veitandi, pað er að
segja reka hana sjálfir, og til pess eru vegir,
færir vegir. Vjcr skulum taka oss «ísa-
fold» í hönd og lesa með athygli verzlunar-
greinir er hún liefir meðferðis, frá f. á. og
pví er út er komið af pessu , til að sjá að
verzlun vor er eyðileggjandi, og eins, að veg-
ir eru færir til að koma henni í betra horf,
— pað sýna pöntunarfjelögin syðra —, koma
heniu í pað horf að hún verði innlend, en