Norðanfari - 13.07.1880, Blaðsíða 2

— 94 —
pað getur hún elíki fyr talist, en hjer er
bæði sáð og uppskorið, fyrr en hjeðan byrjar
veltaa á peningunum eða peningsvirðinu og
endar hjer mcð pví, er hann hefir að sjer
dregið. J>á er verzlunin orðin innlend, pá
er hún orðin oss veitandi, pegar allur sáarð-
ur er hún hefir í lor með sjer lendir í land-
inu sjálfu, í vösum pjóðarinnar, en fyrri
ekld. En hvernig á að fara að pessu, hverj-
ir eru vcgirnir? Vjer skulum setja oss lijer
eitt lítið dæmi til glöggvunar.
Setjum svo að ein sýsla gangi í fjclag
með að setja 20—30 púsund pund ullar í
vorzlun, myndi hlutafjelag með 100 pd. í
hlut, engum minni, ef minni skipting ætti
sjer stað, hlyti hún að vera innbyrðis; pess-
ari ull í heild sinni parf fjelagið vissan dag
að vera búið að koma í góðurn umbúðum á
pá höfn er strandsiglingaskipið kcmur pegar
leið pess liggur til Skotlands og fá ullina
flutta með pví á tiltelma höfn á Sliotlandi,
Englandi eða Danmörku. Vjer ætlumst til
að par sje áður svo undirbúið, að fjelagið
eigi par vissann kaupandá eða kaupendur,
uin pað purfa að vera gjörðir samningar fyr-
ir fram, en að fá peim samningum fram-
gengt miuidi veita auðvelt í gegnum landa
vora á Englandi og Skotlandi,^yo sem mag.
Eirík Magnússon í Cambridge, Guðbrand,
Jón Hjaltalín o. íl., er allir munu löndum
sínum af heíluin liug velviljaðír. |>ar eig-
um vjer pá kaupandan vísann og pann er
fúslega leiðbcínir oss í öllu er með parf.
Nú ér ætlun vor, áð bezt færi að fjeíagið
Ijeti vörunni fylgja mann úr sínum flokki,
er hún áliti ekki óhæfann, reyndar mun ekki
á góðu völ fyrst í stað, pó má fá pá meðal
vor, sem pekkja rjett hlutföll milli vigtar og
peningaverðs, hjer og par, t. a. m. ef ullar
pundið eptir vorri vigt kostaði 1 kr., livað
eriskt pd. kostaði pá í enskum peningum að
sama hlutfalli, og eins eru svo færir í mál-
inu að geta bjargað sjer í pví allra nauðsyn-
legasta. Setjum nú að pessi 20—30 pús.
pd. seldust pví verði er almennt væri par,
um pað tímabil, pví sjer maður ekki neitt
til fyrirstöðu. Jæja, ullin selzt og fyrir hana
koma anpað tveggja peningar eður áreiðan-
leg ávísun á eitthvert pað verzlunarhús í
Engl., J>ýzkal. eða Danmörk er samningar
gjörðust um, vitaskuld par, ar sendiinaður
fjelagsins áliti sjer hagkvæmast að kaupa
nauðsynjavöruna, svo sem kornvöru og ef til
vill fl., maður verður að gjöra ráð fyrir að
petta gæti tekist með skynsamlegri fyrir-
byggju. Nú hefir sendimaður fjelagsins selt
ullina og keypt aptur pær vörur, er fjelagið
liefir ákveðið, hvert pað er kornvara, kol,
viður, peningar, eður hverju nafni pað nú
uefnist. þá er eptir að komu pví heim til
vor, og lilýtur erindreki fjelagsins að koma
pví keypta upp hingað með strandsiglinga-
skipinu, eður leigja til pess seglskip, og verð-
ur liann í pví tilliti að aka seglum eptir vindi,
hafa pað eptir pví sem fjelaginu er hentast
og hollast, og á pví heíir hver heilvita mað-
ur lijer um bil rjett skynbragð. |>egar
pessi að keypta vara er komin heim til fje-
lagsins og sendimaður hefir fram lagt reikn-
ingskap sinnar ráðsmennsku', sjer fjel. hver
ábatinn er, að frádregnum öllum kostnaði,
verði hann pá nokkur, lendir hann beinlínis
í höndum pess, en ekki útlendra. Með pess-
ari aðferð virðist oss mætti gjöra tilraun, oss
sýnist rjettast að ráðast ekki í neitt stór-
kostlegt eða margbrotið fyrst, meðan við er-
um bæði ragir og ókunnir verzlun, heldur
byrja með minna, en reyna pví betur að
drýgja sporið, ráðast ekki í stærra en sv-o, að
ef ekki tækist sem heppilegast í fyrstu, að
maður hefði prek í andlegu og efnalegu til-
liti að byrja á nýjum leik. jaað er og skoð-
un vor, að hollara væri að fjelagið ljeti jafn-
an pann er pað trúir fara með vörunum, pað
liefir pað tvennt í för með sjer, að sendi-
maður getur og á æfinlega að framleggja
glöggvan reikning svo íjelagið í hvert skipti
sjái hvernig sakir standa, og annað hitt, að
með pví myndast meðal vor smátt og smátt
verzlunarmenn, er fyrir vana og æfingu verða
fullfærir um að reka verzlun vora við aðrar
pjóðir.
Önnur aðferð væri reynandi, en hana á-
lítum vjer ckki jafngóða, sem er sú , að fje-
lagið lánaði fyrst vörurnar erlendis, og sendi
síðan verðið, t. d. hefði pessi sömu 20—30
pús. pd. hjer kyr, færi til yfirvaldsins og
fengju hjá pví vottorð um að petta vöru-
magn skyldi vera til á pessum eða pessum
stað á vissum tíma. Auðvitað, fjelagið pyrfti
að gefa yfirvaldinu næga tryggingu (Garanti)
fyrir svo feldu vottorði, í fasteignum, sendi
'síðan mann til að selja vöruna fyrir fram, og
lána útlcnda og koma svo með liingað, pá
pyrfti sendimaður tvívegis í staðinn tyrir með
hinni aðferðinni ekki nema einu sinni, og
svo pyrfti pað að ganga koll af kolli að lána
erlendu vöruna fyrir frarn, að minnsta kosti
fyrst um sinn. Yjer skulum fúslega játa að
pessar tillögur vorar eru fljóthugsaðar og
vanta ástæður sjer til tryggari stuðnings, en
vjer ætlumst til að fræði- og mennta-menn-
irnir bendi oss alpýðumönnum á hina rjett-
ustu stefnu i pessu sem öðru. |>vi mun pó
enginn neita, að verzlun vor pyrfti að fær-
ast í betra horf, pyrfti að verða veitandi
(activ) í staðinn fyrir piggjandi (passiv).
J>ví verður ekki neitað, að pingið hefir
fyrr og síðar uuriiðA að pví að rýmka hSpt
pau og læðinga er pessi mörg liundruð ára
píggjandi verzlun heíir hneppt oss í, eii all-
ar löggjafir í pá átt liafa lotið að pví, að
rýmka um pessa piggjandi verzlun. Yjer
getum ekki munað til að nein lög hafi kom-
ið út, cr sjerstaklega hlynntu að algjört inn-
lendri verzlun. Setjum nú svo, að næsta
ping gæfi pessu málefni sjerstaklega gaum,
og gæfi út lög, er sjerstaklega hlynntu og
hjúkruðu að veitandi, alveg innlendri verzl-
un, t. d. með pví að afnema að mestu lesta-
gjald af peim skipum sem eingörrgu pjenuðu
í parfir svo felldrar verzlunar, minnkuðu toll
á að fluttum vðrum peirrar verzlunar, gæfu
kost á láni úr viðlaga sjóði landsins, móti
tryggu veði með vægri rentu slíkri verzlun
til eflingar, með mörgu fl. og fl., er par að
lýtur. J>að mundi gefa pjóðinni meiri kjark
og áíiuga að ráðast í eitthvað stærra og veru-
legra í pessa og fi. áttir. |>að er skaði hvað
pjóðin hefir enn sem komið er, lítið traust
á pingi sínu, pað vottar sig bezt pegar kjör-
fundir eru sóttir, pví verður ekki neitað, að
menntunar skortur og pekkingarleysi vort al-
pýðumanna er mikil skuld í pessu, en pað
er og álit vort að pingið sje að sumuleyti
ekki án saka í pessu tilliti. Eigi alpýðan að
hafa tráust á pinginu, verður hún að sjá og
finna, að eittlivað sje fyrir sig gjört. Al-
pýðan, sem allt af á að gjalda og gjalda af
sínum litlu efnum, sjer ekki pað sjer í lagi
gjört, pó laun embættismanna sjeu hækkuð,
eða pó stórfje sje lagt til skóla peirra, er út
klekja fjölda sprenglærðra embættismanna-
efna, hún hvorki finnur nje sjer mikið gjört
til pess að Ijetta tollum á sjer, nje mikið í
sölurnar lagt til að koma npp barna- og veru-
legum alpýðuskólum, nje verulega lilúð að
kjörum hemiar í andlegu eða verzlegu tilliti.
Vitaskuld er, að velferð hennar vakir fyrir
pinginu, og ýmislcgt hefir pað gjört er lýt-
ur að velfarnan hennar, en fyrir pví hefir
hún ekki fengið enn augun opin sem skyldi.
En alpýðan parf og á ekki að sitja og bíða,
með allar heillavænlegar framkvæmdir í sinn
eigin hag, par til alpingi hefir lagt pað með
lögum upp í hendurnar á henni. «K,ýrt er
heimburðar heyið,» eigi alpýðan að sitja og
bíða pangað til petta eða hitt er lagt upp í
liendur henni, má hún lengi sitja. Hún
lilýtur að sækja í sig dug og dáð, en deyja
ekki og lifa upp á konungsins náð. Alpýð-
an hefir frjálsar hendur til að byrja á pessu
eður hinu, og næg ráð og meðöl til að fram
halda pví undir góðri stjórn, að flestu, og
friðsömum og verndandi lögum. Hví mundi
pingið ekki styrkja og hlúa að pví að vjer
gjörðum oss jörðina undirgefna. Um
pað kom grein í Norðanfara næstl. sumar,
par eru leidd rök að pví, að slíkt er í hendi
alpýðu kostnaðarlaust, hafi hún að eins vilja
og nenningu, mundi ekki ping vort fljóttfall-
ast á að gefa út undanpágulaus jarðabóta lög,
sæi pað almennan áhuga fyrir pví málefni.
Hjer að framan er lítilega bent á veg,
til að koma á fót lijá oss nokkurs konar ung-
linga skólum, og sá vegur sýnist fær, ein-
ungis að alpýðan rjetti höinl frá síðu, í sín-
ar eigin andlegu parfir, pá mundi pingið
fljótt grípa í strenginn til framkvæmda sæi
pað viðleitni og áhuga alpýðu. Og nú síð-
ast hvað verzlunina á hrærir sjást og vegir,
til að koma henni í hendur landsmöunum
eingöngu, færi alpýðan að ryðja steini úr
götu pessu til eflingar mundi pinginu ekki
að vantreysta að ganga í lið með henni, og
svo yrði í öllu verulegu er að pjóðprifum og
menningu lýtur. Vjer purfum alpýðumenn-
irnir að fá augTm opín ög sjá, sjá skýrt og
greinilega að: a 1 m e n n a r j a r ð a b æ t u r, a 1-
menn menntun alpýðunnar, almenn
veitandi verzlun, eru prjár megin líf-
æðar, sem ómissandi eru til að færa nær-
ingu, fjör og frelsi inn í hinn liálf hordauða
pjóðlíkama vorn lslendinga.
Ritað í marzmán. 1880.
2+3.
Herra ritstjóri «Norðlings»!
|>jer hafið í 27.—28. tölubl. «Norðlings»
auglýst verðlag á nokkrum vörum pegar
«Ingeborg» kom til Akureyrar, til saman-
burðar við verðlag á Oddeyri, pegar «Rósa»
kom pangað. Jeg finn mig pví neyddan til
að lýsa pví yfir, að verðlag pað, er pjer haf-
ið sett er rangfært frá pví, er vörurnar
hafa verið seldar lijer við verzlunina, og par
jeg var viðstaddur á deildarfundi Gránufje-
lagsins pegar kaupstjóri las upp samanburð
pennan og jeg pá strax mótmælti pví í á-
heyrn yðar og alls fundarins að skráin væri
rjett, pá getur mjer ekki annað fundist, en
að pjer hafið borið vísvitandi ósannindi á borð
fyrir lesendur blaðsins, sem er pví ófyrir-
gefaulegra, sem pjer munuð ekki hafa haft
pá minnstu viðburði að leita liins rjettá í
pessu. í annan stað kom «Manna» til sömu
verzlana og «Ingeborg» 12 dögum áður en
«Rósa» fyrsta skip Gránufjelagsins kom til
Oddeyrar, og pá breyttust prísar á flestum
vörutegundunum við hlutaðeigandi verzlanir
mjög svipað og sagt er í skýrslunni að prís-
ar hafi verið á Oddeyri pegar «Rósa» kom
pangað. J>etta er fullkunnugt hjer nærsveit-
is, og par að auki skýrði jeg frá pví á fund-
inum í áheyrn yðar, svo mjer getur ekki
annað fundist en að pað hefði verið skylda