Norðanfari - 22.07.1880, Qupperneq 1

19. ár,
Nr. 47—48.
VORDAVPAIU.
Ciuiiiiliiugs Ormstungu saga.
- í einu hinu mesta hókfræðis tímariti
í>jóðverja er meðal annars farið pessum orð-
um um útgáfu Jóns rektors J>orkelssonar af
Gunnlaugs sðgu.
—--------«Gunnlaugs saga er vanalega sú
fyrsta saga, sem nemendur fornnorrænna bók-
mennta lesa í lieild sinni, og til pess er hún
líka einkar vel löguð sökum stuttleika og efn-
isfegurðar; hún er pví pegar til í nokkrum
útgáfum, sem ætlaðar eru nemendum. En
jafnhliða peim er samt pessari litlu útgáfu
eptir hinn alkunna íslenzka fræðimann eng-
an veginn ofaukið, pví lnin er sú fyrsta, sem
með stranglega málfræðislegri aðferð og gagn-
ort að vanda lætur allt pað í tje, sem með
parf, par með tímatal og nafnaregistur. —
— — Vjer vildum óska að fleiri samkyns út-
gáfur af sögum kænm á eptir pessari, sem
bæði er ódýr og fullnægir póöllum kröfum.»
Tíwarit Bókmcnntaijclagsins.
Deild liins íslenzka Bókmenntafjelags í
Eeykjavík hefir, eins og kunnugt er, eptir
fljótt teknu ráði byrjað að gofa út vísinda-
legt og alpýðlegt tímarit, og pykir oss eiga
við að renna pegar augum yfir fyrsta kafla
pess, sem kominn er, og segja álitvort um
hann. |>að er ástæða til að hafa eptirlit með
pessu riti eins og öðru, ,sem Bókmenntafje-
lagið gefur út, pví fremur sem fjelagið fær á-
litlegan styrk úr landssjóði í pví skyni, að
pað haldi uppi sóma íslenzkra bókmennta bæði
innanlands og utan. Ejelagsstjórninni er par
með sýnt mikið traust, og pað virðist, hvað
sem öðru líður, að hafa aukið henni sjálfs-
traust. |>að er að eins eptir að vita hvort
aðrir útífrá geta veriö eins ánægðir með hana
eins og hún er með sjálfa sig.
Tímaritið tjáir sig vera fram komið «af
innri og ytri hvötum», ef trúa má formál-
anum, sem oss reyndar virðist innrihvata-
lítill. — þessum formála vildum vjer að
slcppt hefði verið. — J>að er eins og höf-
undurinn vakni svo sem um aldamótin síð-
ast og sje að berjast við pær stýrurí augum,
parna par sem ljósið «verkar sterkast næst
sjer», að hann geti með engu móti komið
auga á, að nokknrt rit hafi nokkurn tíma
verið til á íslandi, sem petta eigi að líkjast,
nema gömlu Fjelagsritin, pví — «enginn
hefir vegna kostnaðarins ráðist í petta fyrir-
tæki»*. Höf. heldur að «pað væri eigi rjett-
látt að segja að menntamenn lands vors fyrr
og síðar allajafna liafi sofið (en málið!); ó,
nei! I>að er ciginlega ekki annað en tómur
kjánaskapur að gjöra ráð fyrir, að slíkar
hneyxlanir fíflskaparins komi ekki. En hitt
er satt, að sumir er tala um Ijós, smenntun
og uppfræðingu alpýðu», tala upp úr svefni.
*) Hefir forseti Bókmenntafjelagsins og
ritnefnd pessa tímarits aldrei heyrt
getið um Ný Fjelagsrit?
Akureyrí, 22. júlí 1880.
Hverju líkist pað fremur en svefnrofa-hjali,
að vera að skrifa formála fyrir öðru eins riti
og petta á að vera, en setja nauðsyn pess
hvergi í sögulegt sambaad við tilgreindar
parfir tímans, eða við lík rit, er á undanpví
hafa farið eða eru pví samtíða, nema livað
pess er getið eins og út á pekju, að stefnan
eigi áð vera lík stcfnu gömlu Fjelagsritanna.
Hver pekkir pau rit nú? Hver er peirra
stefna, er sje svo sem einkenni peirra einna,
en eigi annara tímarita vorra, svo sem nýju
Fjelagsritanna? Vjer getum eigi farið svo
að tala, að oss pyki pað eigi kenna einhverra
hjákátlegra drýginda að fara að bjóða almenn-
ingi tímarit, er fylgja skuli anda og stefnu
pess tímarits, er almenningur veit ekkert um.
En eitt er pó hvað hjáleitast í pessum til-
eygða formála, að pað er tvívegis tekið fram,
að á menntun sje oss nú fyrir alvöru pörf,
er vjer höfum fengið vora eigin löggjöf, en
pess er látið ógetið, að tímaritið skuli fara
með nokkrar ritgjörðir um lög vor og land-
stjórn. ]>etta er sá fátækasti og lakasthugs-
aði og ritaði formáli sem farið hefir fyrir
nokkurri bók, er Bókmenntafjelagið heíirgef-
ið út síðan pað var stofnað*.
Bitgjörð Gröndals er góð. |>ar kennir
fróðleiks og fjörs, og par sem beinst er að
efni í Prolegomena Guðbrandar fyrir
Sturlungu, hefir liinn lærði höfundur næsta
mikið til síns máls. En pað er fráleitlega
illa ráðið, að íslenzkt Bókmenntafjelag sje til
*) Svo að enginn bregði oss um ósannar
getsakir, setjum vjer hjer eitt dæmi eða
tvö: „Eins og eigi er von á pví, að
margir slikir skörungar komi fram með-
al jafnfámennrar pjóðar, og pjóð vor er,
svo eru pessir menn einnig færri,
en vjer nú vildum óska, og pví er
pað margt, sem enn pá er gott og
jafnvel nauðsynlegt að fræða lýð
vorn um, til pess að hann geti átt kost
á að taka framförum í menntun“. —
í engu öðru riti frá Bókmenntafjelaginu
finnst nokkuð, er líkist pessari botnleýsu.
„|>egar lengi hafa menntamenn vorir og
alþýða fundið pörf á slíku riti, álitið
æskilegt fyrir alpýðu“ (alpýðu álitið
æskilegt fyrir alpýðu!) að slikt rit yrði
gefið út, óskað pess, að einhver vildi
ráðast í að gefa pað u t“. Eín og
sama liugsun príprjedikuð í einni máls-
grein! Oss íslendingum er „miklu meiri
pörf“ nú á menntun, en meðan konung-
ur og pjónar hans , embættismennirnir,
rjeðu lögum vorum og lofum, er eitt
hið menntunarlausasta axarskapt, sem
vjer liöfum nökkurn tíma sjeð. Eins og
hverri pjóð sem er riði ekki jafnmikið á
pvi, á hverju stigi æfinnar sem er að
eiga sem beztan kost á að menntast.
Yfir liöfuð er einhver pýlandar-bragur
á öllum pessum vesaldar formála. Á
ennissvip er frumburðurinn eins óupp-
leitur, eins og hann er óhöfðinglegur og
ógeðslegur; en — hver veit nema Ey-
ólfur hressist?
pess haft, að taka mann peim persónulegum
kraptatökum, sem par eru lögð á Guðbrand.
Bókmenntafjelagið á honum mikið að palcka,
og pótt pað hefði ekkert átt honum að pakka,
hefði pað átt að gæta sín og dæma rit hans
með peirri tign, festu og einurð, er mennta-
fjelagi ber og sannleiki máls heimtar — pað
hefði verið honum nóg — en sleppa persónu-
legu löðrungahríðinni. Annars teljum vjer
pað skyldu fjelagsins að skerast í, að grein-
ir, skrásettar með dug og greind, komi um
Sturlungu, Reader, og aðrar bækur er út koma
og að kveður.
Ritgjörð Guðmundar prófasts Einarssonar
um túnarækt er greindarlega samin, enda
hefir hann langa reynzlu að moða úr fyrir
búhölda landsins. Eginlega fer hún beint í
sömu stefnu og allar hinar mörgu túnrækta-
ritgjörðir, er vjer höfum pegar á prenti.
Spurning: Er ekki kominn tíminn til að
fara aðrannsaka betur enhingað tilhefirver-
ið gjört jarðlög túna vorra, og pað skor- og
skriðkvikindalíf, er með peim fer ? bera ekki
ánumaðkar og regnormar á íslandi eins
og annarstaðar áburðinn niður með róturn
plantanna, og er ekki vert að komast fyrir
pað, livaða jarðvegur er pessúm mestu tað-
ætum, sem til eru, hentugastur ? Önnur
spurning: Ekkert orð kemur tíðar fyrir í
túnaræktarmáli búmanna vorra en orðið
«skjól»; einskis minnast peir tíðar; erupess-
ar nauðsynjar sem sje á pví, að fá grasi
skjól; en fátt er pað pó, sem peir fá grasinu
sjaldnar. Búhöldurinn starir á náttúruna ár
út og ár inn og sjer hana kenna úrskjólsins
mikla lærdóm við hvert afdrep; grasið sjer
liann að er par miklu fljótgrónara og að
minnsta kosti prefallt hærra (= prefallt
meira) en par sem elckert afdrep er. Nátt-
úran segir búhöldi pví sí og æ: Skýldu
grasi pínu og muntu prefalda, ferfalda, sex-
falda pað. Búhöldur hleður túngarð um 20
teiga tún og pá á skjólið að vera komið. Er
eigi kominn tími til pess að reyna hverju ork-
að verður til heyauka með pjettri skjólgarða-
hleðslu? Er eigi kominn tími til pess að
búhöldar fari að velta pví fyrir sjer livernig
grastekja margfölduð heima við bæ, bætir
fóðurpenings, gjörir óparft hið óholla leir-
mýra útliey, snýr engjum í hold- og mjólk-
ur-sæla sumarliaga, styttir lieyaimir, ef til
vill, allt að helmingi og veitir búmanni ár-
lega nægan tima til að koma vel og vand-
lega frá hendi útsumars störfum við bæ sinn
og peningshús m. fl., sem nú verður að
flaustra öllu af í óðagoti pegar síðasta út-
heysbagga er komið undir torfu. J>etta er
mikið mál og alls íhuga vert, og felum vjer
pað bændum til athuga með pessum fáu orð-
um að sinni.
(Niðurl. síðar).
Bóndinn og Kaupmaðurinn.
Bóndi: Nú er jcg kominn til pess að biðja
yður, kaupmaður góður, að lána mjer
upp á nokkrar krónur, pví jeg býst
97-