Norðanfari - 22.07.1880, Blaðsíða 2
— 98 —
við að jeg sje nú búinn að ,taka i'tt á
pað, sem jeg átti eptir inni í haust.
Kaupm.: Já, já! Hvað ætlið pjer að fánúna,
góðurinn minn?
B.: Jeg ætla nú að fá sína ögninaaf hvcrju,
mat, kaffi og hrennivíni.
K.: Jeg held pað verði minna um pað, að
pjer getið fengið mat núna, jeg á ekki
eina skeppu til af neins konar mat, en
hitt getið pjer íengið.
B.: |>að var nú verri sagan, pví heldur vildi
jeg pó vera án liins og geta fengið mat-
inn, pví jeg kemst af með hyslti mitt
pó jeg hefði eigi kaffi eða brennivín, en
matarlans keinst jeg ekki af með pað;
en pað tjáir víst ekki að tala um pað,
pað ðr orðið svona síðan verzlunarstað-
irnir fjölguðu, pað cr eins og enginn hafi
neitt og allt af vantar pað nauðsynlcg-
asta, pað er ]»að eina sem pessum smá-
skeljakaupmönnum keinur saman um,að
fiytja nægan óparfa og munað, pví par !
hafa peir helzt hitann úr með að næla
sjer iun skildingsvirði, en lífsbjörgin |
mætir nú afgangi, sem við er að húast,
pví par af er ininni gróðavonin.
K.: Kennið sjálfum yður um pað blessaðir,
vjer kaupmenn flytjum pó eigi munað-
arvöruna handa öðruin en yður, sem
sjaldan er pó svo mikil, að hún geti upp
fyllt munaðarparfir yðar, ekki man jeg
fyrir mitt leyti til pess, að jeg haii heð-
ið noklcurn mann að kaupa neinn óparfa
af mjer, en hitt man jeg vel að margir
hafa beðið mig um að selja sjer hann,
og látið allaumkunarlega hafi jeg eigi
haft næga muriaðarvöru.
B.: Jeg neita pví ekki, að pað sje noklcuð
satt í pessu, og líka veit jeg pað, að pað
er ekki munaðarvaran sjálf, sem gjörir
mönnum svo örðugt fyrir heldur hið upp-
sprengda verð, sem pið kaupmenn hald-
ið henni ætíð í, sem von er, pið verðið
að fá einhversstaðar frá allann liinn mikla
kostnað, sem pið að pörfu og ópörfu hafið
á verzlun ykkar.
K.: Segið heldur að vjer kaupmenn purfum
að hafa einhver ráð til pess að geta borg-
að yður hændum vöru yðar, sem yður
pykir aldrei í nógu háu verði, svo vjer
ekki förum á liöfuðið, pví ef pjer hænd-
ur, gætuð einhvern tírna gjört yður á-
nægða með lægra verð á íslenzku vör-
unni, gætum vjer kaupmenn selt yður
útlendu vöruna með lægra verði og pað
■væri báðum betra, pví pessi uppspreng-
ing á vörum hefir margt illt og skað-
legt í för með sjer á báðar og jafnvel
allar síður.
B.: J>ið ættuð öldungis að liætta að flytja
alla munaðarvöru, pví hún er eyðandi
eitur í efnum okkar bænda.
K. : J>að er hverju orði sannara, en pví sæk-
ið pjer svo mjög eptir eitri pessu, fyrst
pjer sjáið að pað er yður svo skaðlegt
eða hvernig haldið- pjer, að hljóðið yrði
í yður bændum ef vjer kaupmenn hætt-
um allt í einu að flytja alla munaðar-
vöru, sem er pó beinlínis sá ormur, er
sýgur allan kjarna og dáð úr efnahag
yðar íslenzku bændanna. Hvað er pað
annað en munaðarvaran, sem hefir nú
komið flestum bændum á íslandi í pá
skuldaklemmu í kaupstöðunum, sem gjör-
ir pá marga hverja að nokkurs konar
bandingjum verzlananna.
B.: J>ví fer nú betur að pjer krítið liðugt
núna um skuldirnar og margur er nú
skuldlaus i kanpstöðum.
K.: Skoðið bækur vorar kaupmanna og pá
gctið pjer sjeð háttalagið, og pá munuð
pjer sjá hvað mest á pátt í skuldunum,
hvort pað er ekki munaðarvaran og mest-
megnis kafíi og sykur.
B.: Jeg veit nú ekki betur en kaffið sje nu
orðin nauðsynjavara hjá almenningi á
pessum tímum.
K.: }>að er skynsamleg nauðsynjavara!! J>að
er ekki lítil nauðsyn fyrir sveitabóndann
að kaupa svo tugum punda skipti af kaffi
og deijiha pví í sig og sína á milli pess,
sem hann borðar völcvunarmat tvisvar og
prisvar á dag; parna náðuð pjer yður
niðri með kaffibrúkunina (!!)
B.: Yíst er pað nauðsyn, pví maður gæti
clcki haldið nokkurri vinnuhræðu ef
maður hætti öldungis við kaffi, pað pyk-
ir orðið sjálfsagt að gefa tvisvar og pris-
var kaffi árið um kring, annars er bónd-
inn hvorki kirkjugræfur eða húsliæfur.
K.: j>jei' eruð húnir að koma pví á petta, og
gjöra kaffið að skyldu, sem í rauninni er
pað alls eklci, pið eigið að gjalda hjúum
yðar og fæða pau sæmilega, en ekkivera
að sperrast við að demba í pau kaffi, sem
verður að vana og pykir opt lítið eða
ekkert til koma, og elcki er til neins
nema ala petta drep í landinu, sjálfum
yður til skaða og landinu til tjóns nú
og framvegis; fyrir petta háttalag yðar
standið pjer nú í skuldunum upp fyrir
liöfuð, getið livergi komiðfram, sem nýt-
ir drengir í alpjóðlegum og nauðsynleg-
um fyrirtækjum í stað pess að lifa frjálsu
og slculdlausu lífi, geta goldið hjúum yð-
ar og fætt pau betur. Eða haldið pjer
eigi að pað yrði affara betra fyrir land-
ið, að hjúin fengju ögn ríflegra kaup og
gætu eignast ögn á peim árunum, sem
pau eru duglégust að vinna, svo pau
pyrftu eklci að gipta sig að eins upp á
hálfnakta kroppana eins og siður er hjer,
heldur en láta pau drekka pann hluta út
í skaðsamlegu kaffi, sem pjer gætuð ella
goldið peim fram yfir liið vanalega; jeg
segi yður satt að pá yrðu færri, sem
giptu sig upp á sveitina sína, en nú eru
árlega.
B.: |>á sýnist nú kaffið vera orðinn skyldu-
slcattur ef vjer bændur ættum að fara að
gjalda hjúum vorum hærra kaup til að
hætta við kaffidrykkju.
K.: Nei, engan veginn! J>jer sýnið einungis
með pví, að pjer hafið vit og vilja til að
bæta úr peirri neyð, sem meira og minna
prengir að yður á allar liliðar, pví p&tta
er nú nærri pví pað versta, sem pjáir
yður hændur; pjer sýnið líka að pjcr
viljið hjúum yðar vel og undir eins fjc-
lagi yðar með pví að letja pau lieldur
en hvetja til að steypa sjer 1 sömu gryfj-
una, sem pjer sjálfir eruð nú að bröita í
og pjer purfið eklci að bæta svo miklu
við kaupgjald hjúa yðar, að nemi öllu
pví, sem pjer eyðið í kaffi, til pess pó
að skila fjelaginu peim betur undirbún-
um, svo pau heldur hefðu útlit til pess
að geta einhvern tíma orðið nýt í pví,
og par að auki bættuð pjer kjör yðar á
margann hátt og gjörðuð yður að frjáls-
um lýð.
B.: Fallega að frjálsum lýð! Hvenær skyld-
um við íslenzku hændurnir geta orðið
frjálsir menn?
K.: J>egar pjer hættið eins og jeg hefi sagt
að binda yður sjálfir með margri óskyn-
samlegri breytni yðar; liættið nú að
drekka kaffi eins forhert og pjer hafið
gjört og sjáum svo hvernig fer!
B.: Mjer pykir að pjer ætla að fara að prje-
dilca stíft mót kaffinu, sem pið hafið pó
livað mestann hitann úr moð gróðann,
góðu hálsar!
K.: Jú! fallega pað; pað er elcki svo lítill
gróði í pví, að eiga nolckur púsund lcrón-
ur inni hjá bændum, náttúrlega rentu-
laust, pær eru eigi lítið arðberandi fyrir
bændur og kaupmenn kaffi skuldirnar
yðar bændanna!!
B.: Eitthvað sjáið pið ykkur í pví að lána
okkur pó blessaðir.
K.: J>að er líklegast! nei heldur er pað pessi
góði vani, sem gjörir pað að vjer kaup-
menn lánum hændum og stöndum svo
opt í óbotnandi skuldum við viðskipta-
vini vora erlendis og vöðum pannig eins
og pjer bændurnir í sama skuldasjónum.
B.: Jeg liefði annars gaman af að sjá pað, að
bændur gæti liaft samtök til að fara í
kaffibindindi.
K.: Jeg er ekki að tala um hreint bindindi,
heldur hitt, að tempra ofurlítið mesta ó-
hófið í kaffibrúkuninni, jeg ætlast ekki
til að pjer sjeuð allt í einu orðnir svo
umbreyttir íslenzku bændurnir að pjer
hafið samtök til að fara í algjört bind-
indi, en hins ætlast jeg til, að pjer sje-
uð eigi svo yfirkomnir í kaffifýsu, að pjer
eigi getið haft dálítið hóf í kaffidrykkjum.
B.: Grunur minn er sá, að pað dragist nokk-
ur ár, að petta hófsemdarbindindi í
kaffidrykkjum komist á í landi voru.
K.: Onei, pess verður eigi langt að bíða að
pjer neyðist til að hætta við svo mikla
kaffieyðslu, sem pjer hafið nú, pví með
sama áframhaldi, og frekju verðið pjer
allir saman hver með öðrum komnir á
liöfuðið í efnalegu tilliti að fáum árum
liðnum, og pá fer svo fyrir yður, sem
mörgum öðrum, að: «den som ikke vil
liöre maa föle».
Einn af íjöldanum.
Lýsing Skállioltsstaftar,
að fornu og nýju.
Eptir Bjarna Guðmundsson ættfræðing.
(Pramh.). í kirkjustjettinni fram í sálu-
liliði voru mörg legsteinabrot, gömul með
grafietnr á latinu og sum á íslenzku máli,
sem tekið hafði verið upp úr kirkjugarðin-
um frá fyrri tíð, og hafði verið minnisvarði
yfir ýinsum höfðingjum og börnum peirra,
Yfir pessum byskupa legstéinum eru hlerar
settir ofan yfir eptir gángi kirkjunnar, með
járnhringum í hornurn, sem upp eru teknir
nær einhver ferðamaður vill skoða pá, og
haglega frá gengið.
í Skálholti er nú tvibýli, sem verið
hefir ætíð síðan eptir næstu aldamót að frú
Valgerður ekkja Dr. Hannesar byskups íór
paðan, og var par 26 manns árið 1865, en
í sókninni eru 12 bæir eður að eins 20 bú-
endur. Bæjarhús par eru nö mörg, og flest
öll á fallanda fæti, utan tvö nýbyggð, aust-
ast í röðinni, nærst hól peim er skólinn stóð
á, fyrir framan kirkjugarð, sjest par vel fyr-
ir stórri tópt, nú allt grasivaxið; úr bænum
að austan sjest vel fyrir undirgangí, eður
jarðhúsi sem áður var, og fyrirfólk geklc
um á vetrardag helzt í óveðri. Bæjarhúsin
standa öll í röð og snúa í hásuður, hádegis
stað ; önnur húsaröð stendur framar á hlað-
inu, sem er skemrna, smiðja, hjallur og fl.
fyrir framan pessí hús er kálgarður til aust-