Norðanfari - 06.08.1880, Síða 3

§• 6.
Ef Gránufjelagið eklci nð haustinu
til borgar skuld sína til herra F.
Holme, svo að haim geti gjört sig á-
nægðan, einsog tilgreint er í §. 2.
þá er honum strax heimilt að heimta
kyrrsetningu á öllum eignum fje-
lagsins. Kyrrsetningunni verður
framfylgt nieð málshöfðun við sjó-
og verzlunarrjettinn, sem fyrsta og
síðasta dómstðl, gegn kaupstjóra fje-
lagsins hjer í bænum og hirtist
stefnan honum á heimili lians, eða
sje hann eigi á peim tíma í bænum,
J)á þar sein heimili hans var lijer síð-
ast, með vanalegum stefnufresti, sem
hverjum öðrum bæarmanni.
J»egar domur er fallinn má einnig
birta hann á áðurgreindan hátt; en svo
framarlega Gránufjelagið pá eigi að
6 mánuðum liðnum eptir að stjórn
þess eða kaupstjóri liefir fengið vit-
neskju um uppsö'gn lánsins, liefir
getað fullnægt lierra F. Holme, hefir
hann fulla heimild til að láta hið út-
lagða selja við opinbert uppboð, sem
haldið verður á kaupskaparhöll Kaup-
mayinahafnar og fá sína borgun af
uppboðsfje pví sem innkemur. Sama
rjett hefir lierra F. Holme einnig ef
hanii sjálfur eða fullmektugur hans,
hvenær á ári sem er, kynni að heimta
upplýsingar um hag fjelagsins, og
hagur pess pá, eptir áliti hans eigi
væri viðunandi.
§• 7.
Samningur pessi leggur eigi lierra F.
Holme aðrar skyldur á herðar, en í kaupum
og sölum fjelagsins vegna, að gjöra allt eptir
sínu bezta áliti og sannfæriilgu í hag Ije-
lagsins.
Skjal pctta skal piiiglcsið allstaðar
par, sein fjclagið lieflr fasteignir og
borgar pað kostnað pann , sem par af leiðir.
jpannig gjört vegna Gránufjelags og út-
gefið í tvennulagi.
p. t. Kaupmannaliöfn, 14. maí 1879.
Tryggvi Gunnarsson,
Ivaupstjóri Gránufjelagsins.
Tit vitundar:
Chr. Johansen. 0. Hytten.
Skjal petta sampykkist af undirritaðri
stjórn Gránufjelags.
Arnljótur Ólafsson. Einar Ásmundsson.
Davíð Guðmundsson.
lijett útlagt eptir pví í veðbrjefabókina
innfærða skjali.
S. Thorarensen.
* *
*
pað sem prentað er með gisnu og feitu
letri, er einkennt af mjer til athugunar fyrir
fjelagsmenn og samanburðar fyrir lesend-
ur Norðanfara á ágreiningsatriðum rit-
stjóra Korðlings og mín um hinn rjetta lest-
ur samningsins.
Eggert Laxdal.
Lýsing Skálholtsstaðar,
að fornu og nýju.
Eptir Bjarna Guðmundsson ættfræðing.
(Kiðurl.). pegar jeg var búinn að fara
yfir nefndar slæjuengjar, og hagana með
öðrum kunnugum og greindum manni, álit-
um við að pær yrðu harðast upp slegpar af
20 góðum sláttumönnum í meðal ári. Enn
lá undir staðinn í fornöld, prjú beztu engja*
stykld, af peim góðu og nafnfrægu Auðs-
holtsengjum, fyrir austan Hvítá, á Litlu-
Laxárbökkum, sjest par vel fyrir heygarði
peim, sem sá heyskapur var í fluttur, og
geymt par fram á vetur að áín hjelzt, og
svo var heyið dregíð á is heirn i Skálkolt,
og er minnst á pað í Esp. Árbókum, og
eru nú pessar engjaskákar, seldar undan
staðnum með öðru fleiru. En lilunnindi
Skálholtsstaðar voru meiri en hjer er getið,
átti hann frían skóg til fyrrum að sækja
upp í Útlilíðarskóg, sem nú er undan geng-
in, utan einir 15 hestar 4 ári. Einnig er
góð laxveiði í Hvítá ef stunduð væri, og
svo Brúará, bæði í dráttar- og lagnet, sem
um er getið að opt hafi góður styrkur ver-
ið á fyrri tíðum i fiskileysisárum, sjá Esp.
Árb. YIII Deild bls. 61. Enn verð jeg að
geta pess, að upp með holtinu í landnorður
írá staðnum, eru svo kallaðir „smiðjuhólar“
hafði par smiðjan staðið fyrrum, og hefir
fundist par mikið af sindri, margslags snúð-
uðu járni árið 1864. Enn er í Skálholts-
smiðju mjög gamall járnsteðjabolti, sem par
hefir verið langa tíð, og hafður til að reka
á járn, og er svo stór og pungur, að frísk-
ustu karlmenn liafa nóg með að bera fáa
faðma. Alla tið höfðu Skálholtsbiskupar
fyrrum skipastól sinn á Járngerðarstöðum í
G-rindavík og sjómannabuðir, sem ætíð voru
kölluð „Staðarhús", skip pessi voru, áttræð-
ingar, tíræðingar og jafnvel tólfræðingar,
var pað orðið að gamallri venju að allir
staðar landsetar skyldu róa á skipum pess-
um, voru pað helzt Hreppa-, Skeiða- og
Túngnamenn, og víðar úr Árness- ogítang-
árvailasýslum, par sem stólsjarðir voru, svo
ljetu biskupar, ráðsmenn á staðar útibúum
leggja til nefndra skipa, sem purfa pókti,
svo rjeru vinnumenn ^taðarius á skipum
pessum, og er enn nú á timum sú gamla
venja, að Tungna, Hreppa- og Skeiðamenn
róa í Grindavik, fremur en í öðrum veiði-
stöðum. Illugi smiður sem var lengi í Skál-
holti í tið peirra feðga Hr. Einns og Dr.
Hannesar biskupa, smíðaði skip pessi með
öðru fleiru í pá daga, sem staðnum til
heyrði, og var lengi nafnfrægur fyrir smið-
ar sínar, og bjó síðar á Drumboddsstöðum
hans son var Jörundur smiður faðir ]pórð-
ar smiðs á Laug og jpcmsteins smig3 á Bru-
navallakoti, hans synir voru prír mestu
smiðir og fleiri hjer ónefndir. í fornöld
höfðu biskupar yfir- og undir-brita á staðn-
um, og svo ráðsmenn yfir öllum staðarbúum,
voru prestar opt fyrrum ráðsmenn heima,
á staðnum, sjá Espólins Árb. IV Deild bls-
32__33 og bls. 54, par er nefndur Jón
prestur Bjarnason Skálholtsráðsmaður Anno
1550 og veitti pá beztu vörn á móti Jóni
biskupi Arasyni, en áður var hann kirkju-
prestur par 1541, síðar fjekk hann Breíða-
bólsstað i Eljótshlíð 1554—1575, og margir
aðrir prestar voru ráðsmenn, sem urn getur
í tjeðum Árbókum, oglvoru kallaðir „yfirbrit-
ar„ á seinni tímum; pessir kirkjuprestar
voru kapelánar biskupanna, sem lesa má í
Lærdömslistaijelagsritum XI bindi, í pró-
fasta- cg prestatali, Dr. Hannesar biskups
Einnssonar bls. 55—57 Alrnæli er um
klukkuna miklu í Skálholtskirkju, erkölluð
var „Líkabaung11, og mun efiaust sú sama
er mag : þórður hiskup forláksson ljet
steypa til Skálholtskirkju eptir konungs boði
ár 1684 er brúkuð hafði verið við helztu
tækifæri, prestavígslur og biskupajarðarfarir,
og liafði pá verið uppfest við slík tækifæri,
pví hún hafði verið pað stór, að engin hús-
I biti hjeldi henni uppi fyrir punga, ogbarin
með járnsleggjum pegar henni var hringt
og hljómurinn verið svo mikill að vel liafi
lieyrst í lignu veðri út á miðja Lyngdals-
heiði, sem er langur vegur út í Grímsnes.
önnur frásögn er um að biskupar höfðu
sumar og vetur ferjubát við Skálholtshamar
á móts við Yðu, og hefir par ætið verið lög-
ferja, á nyrðri árbakka sjest vel fyrirhúsa-
tópt peirri er ferjumaður hafði við legið ura
sumartíman, pegar mest var um ferðir yfir
ána; aðra lögferju höíðu peir móts við
Auðsholt, er par purftu að ferja, austur á
fyrrtjeðar engjar; og priðju lögferju áBrú-
ará lijá Spóastöðum, sem leið peírra lá út
á Lyngdalsheiði, og svo suður á J>ingvöll
á alpingi hinu forna við Öxará, — peim
nafnfræga fornaldarstað íslendinga — sein-
verið hafði alla æfi, frá 939 1799 að lög-
pingið var flutt í höfuðstað nn Heykjavík,
með Skálholtsstól og skóla, sem Dokt,
Hannes biskup Finnssson kom til leiðar við
„stjórnarráðið11 í Khöfn, sem helzt leiddi af
Skaptáreldi 1785, hörðu árum, hallæri par
afleiðandi manndauða 1785, hvar hann fjekk
konungsstaðfestingu par upp á, en iðraði
pess pó siðar, sjá Espól. Árb. X Deild,
bls. 46—67. En Skálholts stólsjarðir voru
seldar sem lesa má í J. Jónsens Jarða.
matstali, og keypti Dokt. JLannes bískup
Skálholt, livar hann bjó til dauðadags (4
ágúst 1796) og erfði siðan jörðina, dóttír
hans húsfrú jpórunn kona Oonferensráðs
Bjarna amtmanns gamla í Reykjavík Thor-
steinssonar.
í Skálholti vhafa nú búið siðan ekkja
frú Yalgerður fórpaðan, Jón Jónssonbróð-
ir liennar á vesturpartinum, kom pangað
1816, pá 36 ára, og kona hans Halla Magn-
úsdóttir 39 ára, en á austurbæjarpartinum
Jónsson frá Bræðrátungu 54 ára (-j* 72ára
1832), kona lians Rannveig Jónsdóttir frá
Spóastöðum 50 ára. Eptir hann tók sonur
hans jörðina 1833, og var par til pess hann
hafði jarðaskipti við Erlend Eyólfsson á
Böðmóðsstöðum 1859 og konu hans Mar-
grjeti lngimuiulardóttur og búa par enn.
Næst eptir að herra Jón Jónssen fór frá
Skálholti að Stóraármóti kom aptur á vest-
urpartinn Ketill jþorgilsson frá Snæfoks-
töðum i Grímsnesi með konu sinni Ingi-
riði Einarsdóttur frá Briðjuholti i Hrepp
voru par til pess hann druknaði 1827 fram
í tungusporði, er hann var að bjarga fje
sínu undan árflóði. Aptur giptist Ingiríð-
ur Ólafi Helgasyni frá Grafarbakka, voru
saman yfir 30 ár til 1862 er hann drukkn-
aði líka á ferðareisu af Eyrarbakka, reið
drukkinn út í vatn, og býr ekkja hans enn
pá í Skálholtí 78 ára gömuí 1869, og par
nú búin að vera í 45 ár, og börn hennar
öll upp komin og gipt, nema yngsti sonur
er hun býr með Helgi Ólafsson.
Hjer er nú að framan talið pað helzta
um pennan fornaldarstað íslendinga, með
flestöllum pess hlunnindum og gæðum að
fornu og nýju og hef jeg viðast komið á
pessa staði og örnefni, sem hjer að framan
er getið og nákvæmlega skoðað, og saman-
borið eptir áðurnefndum bókum árið 1865,
og mætti miklu betur og meir viðauka ef
greindur og kunnugur maður væri mjer til
uppfræðingar nú á dögum, sem Jón Jóns-
son gamli silfursmiður, sem var langa æfi í
Laugarási i biskupanna tíð, og seinast
blindur karl í Skálholti yfir 20 ár og deyði
par árið 1856, 96 ára gamall og hafði sjeð
6 biskupa íslands er liann segir í kvæði
sínu. Skálholt var að fornu mati 60 hndr.
en uú eptir nýju jarðamatsbók 186 0 5 7 6/100.