Norðanfari - 17.08.1880, Blaðsíða 1

lí). íir.
PRMWAM.
Tííuari t I’ ólíin enntaf'j el agsin s.
(Sjá «Norðanfara» nr. 47—48).
(Níðnrl.). Uin æfiágrip Jóns biskups Árna-
sonar getnm vjer orðið fáorðir. Vjer vildnm
óska að liöfundi hefði tekizt betur að skrá-
setja ]iað, en honutn heíir tekizt; pví oss
pykir par kenna óvanalega óljóss ritháttar, og
■ gaman pætti oss að heyra alpýðu skilning á
sumu sem par stendur, en — allt er lijer
gjört fyrir alpýðumenntun. Finnst engum
nema oss pessi málsgrein tvíræð: «|>að gat
ekki lijá pví farið, að — — — Jón Árna-
son lifði ekki í góðu samlyndi við hina
verzlegu höfðingja?» Sambandið sýnir liver
skilningurinn á að vera; en málsgrein, sem
tekur frarn einfalda hugsun, á sjálf að vera
sín eigin skýring. Hvað pýða pessi orð:
«Varð pá pcgar ágreiningur milli peirra Jóns
biskups og Níelsar varalögmanns Kjærs ann-
ars vegar, og Sigríðar ekkjufrú hins vegar?»
J>að sem par fer á eptir á bls. 52, er undar-
lega sundurlaust og stuttaralegt: «Ofaná-
lagið á kirkjuna, sem liafði kostað Brynjólf
biskup 2200 rd. (hvað liafði kostað hann 2200
rd.) var gjört 700 rd., og pantaði Jón bisk-
up samsumars við til aðgjörðar kirkjunni».
Hvað kemur pað ofanálagsmálinu við? J>ó
er næsta málsgrein enn lakari; «Var jörðin
Teigur í Fljótshlíð, 62 hndr. 75 álniraðdýr-
leika eptir fornu mati, afhent biskupi uppí
ofanálagið fyrir 480 rd. specie, en biskup
póttist vita að V3 af Teigi væri eign kirkj-
unnar par. Meðan á pessu stóð (hverju?),
kornst Jón Arnason yfir reikningsbók Brynj-
ólfs biskups,» — og byrjar nú nýttmál, sem
ekkert á skilt við Teigsmálið, en Teigsmálið
sjálft dettur alveg úr sögunni. Nú kernur
pað til máls, að Jón biskup fann reiknings-
bók Brynjólfs biskups: «J>óttist Jón Árna-
son af henni sjá, að mikið skorti á iunstæðu
Skálholtsstóls og ýms brjef og bækur að
auk», — livað á petta mál að pýða? «en
undarlega mikið fje reyndist pað eptir
pessu» — liverju? — sem Brynjólfur bisk-
up lmfði afhent eptirmannf sínum». J>etta
eru að eins fá dæmi af mörgum er tilmætti
færa, og ætlum vjer eigi ofsagt, aðsúalpýða,
cr skilur petta æfiágrip og helir menntandi
gagn af pví, sje langt frá pví að vera skiln-
ingsdauf. ];>að sem engurn dylst er pað, að
Jón biskup lætur eptirgangsleysi og kvittun-
ar-fljótfærni Jóns meistara Vídalíns bitna á
ekkju lians, og hefir af henni fje, er liún eigi
skuldaði skólanum að rjettu. Byrir pessu
æfiágripi fer stuttur formáli, sem er svo sem
eins og yfirlit yfir biskupasögu vora í liin-
um nýa sið. Telur liöfundurað biskuparvor-
ir liafi jafnan haldið tauin landsbúa gegn hinu
útlenda og verzlega valdi. Bágt eigum vjcr
að játa pessu. Ekki íáum vjer betur sjeð, en
að biskupar vorir hafi jafnast reynt að drag-
ast sem næst konungi til pess að efla ein-
veldið lijer á landi og heizt í peim tilgangi
að hafa sjálfir tögl og hagldir í höndum við
hið verzlega vald á íslandi; en pví, að bisk-
upar hafi gjört pað til að efla hag, frelsi og
Akureyri, 17. ágúst 1SS0.
sjálfsforræði landsmanna, ætlum vjer að ó-
hætt sjo að pverneita. Um ætfjarðarást bisk-
upa vorra ætlum vjer að sem fæst sje bezt
talað.
Aðalgallinn á pessu ágripi er pað, að
pað er svo stutt og fræðir ekkert að gagni
urn tíma nje aldarhátt, verklega nje andlega
stjórnarháttu, meða'n pessi reikningsglöggi og
meðallagi mannúðlegi biskup sat að stóli, og
liefði pó alpýðu verið kærast að verða sann-
frædd um pau atriði hvað helzt.
Vjer verðum að hefja mótmæli gegn öðr-
um eins smávegis uppfyllingi og brjefið er á
bls. 64. Hafi Bókmenntafjeiagið ekkertbetra
að prenta eptir spekinginn en petta? Eptir
alla menn , enda liina merkustu, liggja ó-
merkilegir seðlar að peim látnum. En eng-
um manni með viti dettur í hug að koma
pví fyrst á prent eptir merkan mann, sem
liann hefði sjálfur orðið fyrstur manna að
leggja bann fyrir að út kærni fyrir almenn-
ingsaugu. Slíkt er að draga dár að hinum
dánu. í pessu sem öðru er pað skylda Bók-
menntafjelagsins að fara að dæmum mennt-
aðra mauna. — J>essu s— að Bókmenntafje-
lagið fari að dæmum mefUntaðra manna með
ritstörf sín, — hefir J>jóðólfur illa gleymt,
er honum pykir útgáfa Hafnardeildarinnar á
Hlúrfis- og Ljósvetningascgu syngjanda lofs,
vegna pess að pað er vönduð og dýr text-
útgáfa, en ekki alpýðu útgáfa (sbr. 32.
ár bls. 51 «nýar bækur»). Ekki er pað vel
ljóst hvað Jjjóðólfur ætlast til að pessi orð
skuli pýða. Sögurnar sjálfar eru alpýðurit;
útgáfa peirra er vönduð og virðist svo sem
pað sje fyrsta atriðið, er gjörir pað, aðhún
verður eklci alpýðuútgáfa, hið annað
atriði, er pessu ollir, er pað, að hún er dýr,
og hið priðja virðist eiga vera pað, að hún
er textútgáfa; en textútgáfa er sú út-
gáfa af riti, er fleiri en eitt liandrit er til af,
sem gefur hinn áreiðanlegasta texta ritsins
eptir peim föngum, sern eru fyrir hendi peg-
ar ritið er gefið út, og eptir bezta skyni út-
gefanda, en sleppir pví neðanmáli o: ágrein-
ingi handritanna, sem verður að fara með
hinum svo nefndu Krítisku (=-- úrskurðar-)
útgáfum. Hví skyldi nú alpýða eigi borga
liærra — ef petta «hví» á hjer við — fyrir
vandaða útgáfu af pessum sögum, en fyrir ó-
vandaða útgáfu? pegar tveir kaupmenn bjóða
alpýðunni hans J>jóðólfs tveuns konarbrenni-
vín, annar spritt, blandað skólpinu úr Lækj-
arósnum, en hinn vel hreinsað og staðið
Kaupmannahafnarbrennivín, og hvor um sig
skyldi selja «artikulan» við verði eptir gæð-
um, — livora útgáfuna mundi þjóðólíur pá
livetja alpýðuna sína að kaupa? — Hvenær
ætlar alpýðuleiðtogum íslands að lærast að
fara með alpýðuna með peirri virðingu, er
henni hæfir og liún telur sjer boðiega? í-
myndar J>jóðólfur sjer, að alpýðu yorri pyki
sjer ekki boðlegri vönduð útgáfa af alpýðu-
riti en óvönduð? Heldur |>jóðólfur að al-
pýða vor viti ekki vel, að vönduð útgáfa af
sögum vorum er sú útgáfa er rýmir, úr máli
sem flestum villum að kostur er á að fá úr
pví rýmt pá er útgáfan kemur út? Hvenær
— 107 —
Nr. 51—53.
hefir alpýða vor sýnt sig J>jóðólfi svo vit-
lausa, að liún geri enga grein á pví, hvort
hún kaupir óvandaðar bókmenntir eða vand-
aðar? Eru ekki vandaðar útgáfur sagna vorra
grundvöllur fyrir áreiðanlegri sögu lands vors?
Yill ekki alpýðan vita hið sannasta og áreið-
anlegasta um sögu feðra sinna? Kann hún
ekki hverjum peim pakkir, er leiðir hana í
sannleikann, en vanpakkir liinum, er villa
sjónir hennar á liinu sanna? I hverra al-
pýðu nafni er pað pá að j>jóðólfur hofir um-
boð að gjalda bókmenntafjelaginu ólof fyrir
vandaða textútgáfu á pessum sögum? j>að
má vera leitt líf fyrir menntaðan mann,
skáld, blaðstjóra og alpýðu leiðtoga að verða
að pæla móti sannfæringn og geði fyr-
ir slíkan dóna-sæg------— ef hann er til.
En leiðara pó, ef pjenustusemin er tekin upp
lijá sjálfum sjer að óbeðnu.
Fnmlaliöld í Skagatirftí.
Jón landritari Jónsson fyrverandi ann-
ar pingmaður Skagfirðinga átti undirbunings-
fund undir alpingiskosningu við Skagfirðinga
liinn 10. júlí á Sauðárkrók, á Grafarós liinn
12. s. m. og á Yíðimýri 14. s. m.
Mál pau er rædd voru á fundum pess-
um voru:
1. Stjórnarbótamálið. Eundarmenn voru al-
mennt á pví, að mál petta yrði tekið
fyrir á næsta pingi og stjórnarskráin
tekin til endurskoðunar; en aptur var
nokkur ágreiningur um pað, hvort stjórn-
arskráin skyldi tekin fyrir í lieild sinni,
eða að eins peir annmarkar liennar, sem
menn álitu, að pyrftu sem bráðrastar breyt-
ingar, var pað ætlun sumra fundarmanna
að varlegra væri fyrir pingið að taka
breytingar á stjórnarskránni smátt og
smátt fyrir, heldnr en allt í einu,
Gallar peir á stjórnarskránni, sem helzt
voru taldir að purfa lagfæringar voru:
a. 3, gr, Stjórnarskrárinnar nm ábyrgð ráð-
gjafa og landshöfðingja og svo ákvörðun-
in um stundarsakir, að hæsti rjottur
Dana í Kaupmannahöfn dæmi pau mál,
er alpingi íslendinga liöfðar á hendur
ráðgjafanum fyrir ábyrgð gegn stjórnar-
skránni,
b. Ákvörðunin í 25. gr,, að konungur á-
kveði einn útgjöldin til hinnar æðstu
innlendu stjórnar íslands Qg fulltrúa
stjórnarinnar á alpingi.
c. 10, gr., að konungur hefir ótakmarkað
neitunarvald á sjerhverju lagafrumvarpi,
er alpingi sampykkir,
d. Ákvöfðunin í 14. gr., að 6 af ping-
mönnum skuli vera konungkjörnir.
e. 5, gr., að pví leyti, sem ákveðið er, að
alpingi skuli aðeins lialdið annaðhvort ár.
Sumir fundarmanna álitu pó að svo stöddu
eigi nauðsyn bera til að breyta hinum
síðasttöldu tveim atriðum stjórnarskrár-
innar.
2, Kviðdómamálið: Eundarmenn voruápví,
að dómsvald hins danska hæstarjettar í