Norðanfari - 10.09.1880, Blaðsíða 3

— 117
landsins byrjuðu petta ár. Jeg held annars
að procentureikningar herra T. G. eins og
raunar öll grein hans, haii verið gjörður ekki
síður af vilja en viti. Jeg get að minnsta
kosti ekki komið honum heim við gráa samn-
iuginn og svo veit jeg að hefir farið fyrir
fleirum, pví eptir lionum eru liinar fyrstu
5 % aðeins ársprocentur, en allar hinar eru
jafnar, pó lánið standi ekki nema nokkra daga
eptir að vörusendingarnar byrja.
|>að getur verið satt að kaupstjóri geti
keypt vörur hvar, sem hann vill, enað hann
geti selt pæi* hvenær og hvar í útlöndum,
sem vill, án sampykkis herra Holme pví
neitar samningurinn algjörlega og að samn-
ingurinn hafi rjett í pví, hafa landsmenn ef
tii vill tilfinnanlega fengið að kenna á með
verðlagið á íslenzku vörunni, einkurn lýsinu,
pó peir viti pað ekki, pví ekki mun pað ó-
hugsandi að pað hækki ekki verð á íslenzkri
vöru, pegar hver farmurinn kemur eptirann-
an og allt er selt strax, hvernig sem ástend-
ur. Herra Holme tapar ekki við pað, pó lágt
sje selt strax, liann fær jafnar procentur og
peninga sína pess fyrri í sjóðinn og pá er hann
líka úr sinni helmings ábyrgð, en pó fjelag-
ið tapi nokkru við offljóta sölu, eða hún verði
til pess að prykkja verðinu niður á markaðin-
um, pað má herra Holme hjer um bil standa á
sama.
Mig furðar á pví pegar herra Tr. G. er
að gjöra sig gildan yfir prekvirkjum peim,
sem Gránufjelag á að hafa unnið, fram yfir
aðra kaupmenn, en sem pað annaðhvort eng-
an pátt hefir átt að, eða pá að eins pann, er
pað getur ekki átt neitt sjerstakt pakklæti
skilið fyrir. |>að munu fæstir pannig vita
til að pað sje Gránufjel., sem komið heíir á
síldarverkun eða niðursuðu. J>að mun flest-
um kunnugt að hjer norðculands er pað herra
Einar á Hraunum, sem byrjaður er á pví og
fjekk hann styrk af landsfje en ekki frá
Gránufjelagi að sigla til Noregs til að kynna
sjer pað. Máske að herra Tr. G. álíti
Gránufjelag hinn eiginlega umráðamann lands-
sjóðs? Að saltfisksverkun komst hjer á, veit
jeg ekki til að hafi fremur verið af tilhlutun
Gránufjel. en hinna annara verzlana. Bænd-
ur munu hafa átt mestan og beztan pátt að
pví sjálfir, auk hins óvanalega góða afla, sem
lijer var við fjörðinn 3 undanfarandi ár. |>ó
hinar verzlanirnar hafi fyrrmeir selt salttunn-
una á 6—8 kr. tunnuna, pá getur slíkt ekki
álitizt neinar öfgar, fyrst Gránufjelag seiur
salttunnuna enn 6—7 kr. og er pó sannar-
lega mikill munur á pví, eins og öllum gef-
ur að skilja, að geta flutt og selt heilaskips-
farma á ári, eða purfa svo árum skiptir til
pess að selja einar 100 tunnur eins og áður
var tilfellið; pá heyrðust samt aldrei um-
hvartanir um að saltið væri lítt nýtt eða
kalkblandað. |>að er pá að eins salan á lif-
andi peningi, sem herra Tr. G. getur fært
Gránufjelaginu til gildis af pví sem hann
telur upp, en sala á lifandi peningi hefir
komist á víðar en par sem Grfl. hefir átt
hlut að máli og mun livergi par vera peim
annmörkum bundin, að bændur sjeu neydd-
ir til að láta helming peninganna ganga inn
í verzlanir og fá aptur einhverja úttekt í
staðinn, hvort sem peir parfnast hennar
eða ekki.
J>að er skrítið að herra Tr. G. slculi vilja
draga að mjer, fyrir kaup á lifandi peningi í
sömu grein og hann er að hæla Gránufjelagi
fyrir pau. |>að hefði verið sök sjer ef hann
vissi að jeg á einhvern hátt liefði flekað
bændur á peim, en pað mun víst engum af
peim er seldu gjöra herra Tr. G. til geðs að
bera mjer. Jeg tók kindur upp í skuldir fyr-
ir áskorun manna, sem vildu standa í skilum,
en gátu pað ekki á annan hátt, jeg hvatti eng-
an til að borga með peim og pví síður neyddi
jeg nokkurn fátækling til pess með lögsókn,
en pað átti sjer einmitt stað við Gránufje-
lagið.
J>að má virðast býsna mikil dirfska af
herra Tr. G. að drótta pví að mjer að jeg
hafi sannleikann, almenningsálitið og gagn
ættjarðarinnar móti mjer. |>essháttar talshátt-
um geta allir veifað, en pað er varasamt að
vitna til sannleikans fyrir pann mann, erenn
pá stendur sem ósannindamaður að áburði peim
er hann vakti deilu pessa með. Að herra Tr.
G. hafði almenningsálitið með sjer í máli
pessu framar en jeg,./r hann á engan hátt
bær að segja, en pó svo kynni að vera enn pá
pá má hann pó búast við að einhvern tíma
rýkur dustið úr augum almennings og pá verð-
ur Tr. G. varla öfundsverður af áliti Gránu-
fjelagsmanna að minnsta kosti. Um gagn ætt-
jarðarinnar parf ekki að fara mörgum orðum,
grái samningurinn lýsir pví bezt.
Eggert Laxdal.
Hin leiigsta járnbrautarbrú í heiini.
|>essi risavaxna brú er nýlega lögð yfir
ána Tay á Skotlandi. Hún er byggð af sjer-
stöku fjelagi og kostaði hjer um bil 350,000
pund sterling, 6 mill. 300,000 kr. Undir-
stöðusteinninn var lagður í júlí 1871. Hún
an samanburð á vöruverði frá mismunandi
tímum, sem mikil prísbreyting hafði orðið á,
en pví virðist reynt að leyna sem allra mest
og að eins skýrt pannig frá, að vöruverðið
hafi verið svona við komu fyrstu skipa til
Akureyrar og Oddeyrar, svo liver ókunnug-
ur maður mun hljóta að halda eptir skýrsl-
unni, að pau hafi komið á líkum tíma. Gef-
ur nú ekki kaupstjóri grun urn með pessu,
pó ekkert væri annað, að Gránufjelagið standi
ekki á sem traustustum grundvelli, pegar pað
parf að grípa til annara eins stoða að styðja
sig við, og pað hefði ekki átt að furða hcrra
Tr. G. pó mjer gremdist árás pessi, pað mun
fleiri furða á pví að herra Tr. G., «sem læt-
ur hlaupa á reiðanum að segja satt pegar
hann er að spurður» skyldi pannig láta
lilaupa á reiðanum að segja ósatt alveg óað-
spurður.
Herra Tr. G. pykir pað við mig að jeg
skuli ekki hafa amast við peim verzlunum,
«sem jeg glögglega skilji að eru alveg út-
lendar». Kaupstjórinn verður að vera einn
um að gjöra pað, pær hafa aldrei áreitt verzl-
un pá, er jeg veiti forstöðu, svo jeg hafi
purft að bera hönd fyrir höfuð henni gegn
peim, eins og Gránufjelagi. Jeg fæ ekki held-
ur sjeð að pær sjeu neitt verri fyrir pað, pó
pær sigli ekki undir «fölsku flaggi» og gefi
sig ekki út fyrir annað en pær eru, nefnil.
verzlun, sem kaupir og selur, en reyna ekki
að draga á sig helgihjúp föðurlandsástar og
«verulegra framfara» , eða pó pær hafi ekki
látið landsmenn fá sjer liðugar 80 púsundir
króna til að ljetta undir með peim og lagt
par með pann klafa um háls bænda að verða
að verzla við pær hvort sem peim líkar vel
eða illa, en verða að missa fje sitt að öðruin
kosti. |>ær munu nú líka fæstar hafa svo
óeigingjnrnan framkvæmdarstjnra, sem afein-
skærri föðurlandsást og fyrir annað eins lít-
ilræði og hjer um bil landshöfðingja laun
árlega hefir lcomið 80 púsund króna sam-
skotaíje bænda í pá veltu að verða trygging
fyrir 40 púsund króna árstekjum lianda út-
lendum stórkaupmanni, og búið svo vel urn
hnútana að hann geti fyrirhafnar lítið geng-
ið að pessum «framfaravísir bænda» , pegar
honum sýnist, ef út af ber.
Útskýringu kaupstjóra á procentum peirn
er herra Holme fær af verzluninni, parf jeg
ekki að svara, samningurinn segir sjálfur til
peirra; jeg dróg procenturnar út úr honum
með hliðsjón af að fjelagið mun hafa skuldað
herra Holme um 200 púsund krónur um síð-
astliðið nýár eða áður en vörusendingar til
pað sje pö eitthvert vit og ef til vill sann-
leiki á eiulanuin í pvi sem pjer hafið sagt“.
En hinn fleigði spaðanum og sagði:
„Kobbi, pú ert pó ekki að láta hann snúa
pjer, eða hvað“ ?
„Nei, nei“ svaraði hann „en pað sem
maðurinn segir, er raunar skynsamlegt og
jeg get ekki borið á móti pví, nje heldur
pú“ .
„Hana nú, meistari góður“ sagði hiun,
„Þú getur reynt að ná í hann, en pú
skalt ekki hugsa pú spilir með mig“.
Jeg ræddi meira við pá í pvi augna-
miði að koma peim inn í andleg efni, og
kvaddi pá svo og svaraði annar peirra kveðju
minni engu orði. Jeg sagði peim, að jeg
mundi bráðum finna pá, en hinn illhryssings-
legi maður sagði blátt áfiam: „Hyggðu pig
mesta lánsmann, að sleppa með heilt skinn
í petta sinn, en jeg skal segja pjer sögu, ef
pú kemur nokkurn tíma aptur til mín til
pess að prjedika, pá skal jeg slá út úr pjer
heilann.
Jeg heimsótti samt aptur staðinn og
fann báða sömu mennina og einn með hinn
priðja og voru peir að vinna rjett hjá hin-
um fyrra stað. Jeg bauð peim smárit og
var einu neitað. Jeg átti nú aptur trurækn-
islega samræðu við mennina, leiddi peim fyr-
ir sjónir sviksemi mannlegs lijarta, spillingu
og skammarlegt vanpakklæti mannsins og
skýrskotaði til nokkurra staða í ritningunni
til styrks hugleiðingum mínum.
Maðurinn, sem var svo ósvífinn áður,
var verri nú og kom pað stundum fyrir, að
hann tók upp spaðan og hótaði mjer höggi
og meira að segja, hann kom með knefann
fast að andlitinu á mjer, svo mjer pótti nóg
um, með hlátri og hæðni við lagsmann sinn
fyrir að láta leiða sig afvega með pvilíkum
voleigðarfortölum.
Einu sinni, meðan jeg var að tala við
hann voru pær spurningar frambornar og
peim svarað svo sem nú skal segja.
„Kunnið pjer að lesa?“
„Nei“.
„Getið pjer skrifað11?
„Nei“.
„Kunnið pjer margföldunartöfluna?11
„Nei“.
Jeg sýndi honum pá fram á pað, hve
fjarstætt pað væri af honum, að vilja taka
við peirri stöðu, sem liann væri auðsjáanlega
óhæfur til með öllu. par sem liann hafði lát-
ið pá ósk í ljósi, að hann vildi vera forstöðu-
maður.
|>etta var á köldum morgni, en hæg
rigning var á, og a meðan jeg var að tala
við pá, pá kom lítil stúlka eitthvað 6 ára
með körfu á liandleggnum. Hinn maðurinn,
hann Jakob, tók við henni af barninu, sem
hafði komið með morgunmatinn hans; hann
lagði höndina á kollinn á henni og mælti:
(Framh.).