Norðanfari - 21.12.1881, Blaðsíða 2

öðrum. i’lestir eða allir játa það, að vín-
drjklijíin gjöri engan sannfarsælli, en öll sú
eyðsla sem ekki miðar til þess, að efla fram-
för og farsæld er ópörf, og um leið skaðleg.
Hver sem eyðir einhverri fjárupphæð' til vín
kaupa, hann gjörir rangt, pví hann eyðir
Því til óparfa sem hann átti að verja til að
efla með sína eigin og annara framför ogfar-
sæld. Og hver sem eyðir einliverju fje pann-
ig, er hið sama og liann steli pví frá sjer og
meðbræðrum sínum; pví Guð sem gaf hon-
um fjcð ásamt öllum öðrum góðum gjöfum,
hefir ekki gefið honum pað til annars, en til
pess, að hann skuli verja pví sjer og öðrum
tíl sannarlegs gagns. 1 pessu gjörir hófs-
semdarmaðurinn sig sekan eins og ofdrykkju-
maðurinn, pó petta ranglæti hans sje álægra
stigi.
Hófsemdarmaðurinn verður einnig opt
orsök í ofdrykkju annara, með pví að veita
peim áfenga drykki, og fullnægja pannig
löngun peirra til víndrykkju, pví pessi löngun
verður pví heimtufrekari sem henni er optar
fullnægt, og með pessum hætti getur hóf-
semdarmaðurinn gjört pessa löngun syo ákafa
hjá meðhræðrum sínum, að hún leiði pá
til ofdrykkju. Hann getur vakið pessa löngun
hjá unglingnum, með pví að veita honum
áfenga drykki. og pannig smá leitt hann til
óhófiegrar víndrykkju. [>annig hefir hóf-
semdarmaðurinn opt orðið orsölc í pví, að
aðrir hafa gjörst ofdrykkjumenn, og liðið
tjón á gæfu sinni og góðu mannorði.
|>að er ekki nóg pó hófsemdarmaðurinn
geti sjálfur verið hófsamur í nautn áfengra
drykkja, hann má ekki vera afskiptalaus um
framferði annara; hann getur ekki neitað pví,
að pað er skylda hans, að hegða sjer í pessu
málefni sern öðru, eptir pví sem skynsemi
hans segir honum, að muni hafa affarasælust
áhrif á mannlífið. Hann getur ekki neitað
pví, að pað er skylda hans að reyna að koma
í veg fyrir að aðrir verði ofdrykkjuinenn. —
því «hver sem ekki saman safnar, hann
sundurdreifir*.
J>egar vjer nú vendilega athugum fram-
ferði liófsemdarmannsins og ofdrykkjumanns-
ins, hvers fyrir sig, pá sjáum vjer að rang-
læti hófsemdarmannsins í nautn áfengra
drykkja er, engu minna en ofdrykkjumanns-
ins. Framferði hófsemdarmannsins hlýtur
að hafa skaðlegri áhrif á mannlífið, en
ofdrykkjumannsins. Vjer sjáum, að par sem
ofdrykkja fer að verða almenn, spillir lnín
ekki eingöngu farsæld hvers einstaks of-
drykkjumanns, heldur getur hún einnig spillt
fyrir framför og farsæld heillrar pjóðar, en
vjer sjáum, að pað eru einmitt hófsemdar-
mennirnir, sem hafa gjört ofdrykkjumennina
að ofdrykkjumönnum. Vjer sjáum að ungl-
ingurinn er ávallt að leita að peirri stefnu
er Iiann eigi að taka í lífinu; hann skoðar
nákvæmlega framferði hinna fullorðnu og
reyndu, og leitast við að breyta eptir pví,
sem honum sýnist fagurt og girnilegt, en
forðast pað, sem honum pykir illt og ósæmi-
legt; nú pegar hann fer að skoða framferði
hófsemdarmannsins og ofdrykkjumannsins, fær
hann undireins fyrirlitningu á framferði of-
drykkjumannsins, og hann heyrir líka að allir
aðrir álíta framferði hans illt og fyrirlitlegt;
hann ásetur sjer pví að forðast framferði
hans og verða aldrei ofdrykkjumaður. En
pegar hann skoðar framferði hófsemdarmanns-
ins, sýnist honum pað fagurt ogleptirbreytnis-
vert og hann heyrir framferði'hans hrósað,
og sjer að liann er virtur af meðbræðrum
sínum, hann ásetur sjer pví að breyta eptir
dæmi hans, og drekka áfenga drykki með
hófsemi og reglusemi, en nú getur pcssi hóf-
lega nautn, alið svo sterka löngun til vín-
drykkju í brjósti unglingsins, að liún um
síðir verði honum yfirsterkari, og steypihou-
um í hið sorglega eymdadjúp ofdrykkjunnar.
Vjer liöfum nú pegar sjeð fram’ á, að ungl-
ingurinn— áður en hann er orðinn spilltur af
hinni vondu löngun til að neyta áfengra
drykkja, — fyrirlitur ofdrykkjuna og forðast
að breyta eptir dæmi ofdrykkjumannsins, og
hefir pann einlægan ásetning, að verða aldi-
ei ofdrykkjumaður, og ef hann aldrei sæi vín-
drykkju til neins, nema ofdrykkjumannsins,
er ómögulegt að hann yrði nokkurntíma (^-
drykkjumaðu^fT pað er pví ekkert til sem get-
ur leitt hann til ofdrykkjn nema hið aí'vega-
leiðandi framferði hófsemdarmannsins, sem er
hulið fyrir sjónum hans, í fegurðarblæju sak-
leysisins. Af pessu sjáum vjer, að ranglæti
hófsemdarmannsins. í nautn áfengra drykkja
er skaðlegra en ofdrykkjumannsins.
■ Hófsemdarmaðurinn afsakar ávalt rang'-
læti sitt með pví, að hann sje ekki orsök í
pví pó unglingurinn taki eptir sjer að neyta
vínsins með hófsemi, og hin hóflega nautn
leiði hann smámsaman til ofdrykkju; liann
verði sjálfur að gæta að framferði sinu. Jpessi
afsökun er lík pví sem veiðimaðurinn, er legg-
ur snöruna, segðist ekki vera orsök í pví pó
fuglinn íesti sig í henni, pví fuglinn ætti
sjálfur að gæta sín að koma ekki við snöruna.
Framferði hófsemdarmannsins er sú tálsnara
er getur flækt unglinginn í hinum óhamingju-
ríku viðjum oídrykkjunriar.
jpegar vjer nú eæturn að pví, með hvaða
meðölum helzt verð^r komist i veg fyrir uf-
drykkjuna, pá sjáurn vjer að pað er bindindi,
vjer sjáum ekkert meðal eins áreiðanlegt og
pað til að verjast villigötu ofdrykkjunnar.
Jpað sýnist pví figgja beinast við, að hófsemd-
armennirnir — svo framariega sem peir bera
nokkra umliyggju fyrir farsæld meðbræðra
sinna — ættu fyrst að ganga sjálfir í bind-
indi, og reyna síðan að fá ofdrykkjumennina
til að gjöra hið sama ef pess er nokkur kost-
ur, en umfram allt að fá unglinga til rð
ganga í bindindi á rneðan þeir em enn ekki
farnir að fá neina löngun til víndrykkju pví pá
má heita víst, að peir ganga aldrei úr bind-
indinu. Ef allir unglingar gengju í bindindi
pá yrði eptir lítin tíma enginn drykkjumað-
ur í landinu, en pað er ómögulegt að ímynda
sjer til hvað mikilla framfara pað gæti orðið
fyrir pjóðina.
Af öllu pessu sjáum vjer að fýstin til
að neyta áfengra drykkja er skaðleg og vond
fýst, og pað er skylda vor að neita kröfum
hennar, eins og pað er skyida vor að neita
kröfum allra skaðlegra og vondra í'ýsta, eptir
pví senr oss er framast unnt. —p>rð erskylda
vor að ganga í bindindi áfengrar drykkja!
Sæm.
Fevöir mínar og ve.a í Damnörk
1877-81.
(Af Guðmundi Hjaltasyni).
(Framfiald).
En vestur af öllu er pó eiðurinn,
pað fjekk jeg að sjá hjá unglingspilti eiu-
um er var sonur bónda pess er jeg var
hjá. Hann var mjög vel að sjer og lagði
mikla stund á grasafræði, lærði einnig ís-
lenzku hjá mjer, en hataði pýzkuna svo
mjög, að hann gat ekkert af pví nefnt án
pess að atyrða pað.
Hann átti að erfa jörðina og var al-
veg hrifinn af pjóð sinni og eins af peirri
von, að Sljesvík yrði aptur komið í sam-
band við Dani. En nú kom eiðurinn!
hvað átti hann nú að gjöra? ef hann sór
eiðinu, pá var hann orðinn, að lygara og
svikara við pjóð sina og eins við f>jóðverja
með pví að lofa peim seinni sem hann hat-
aði að berjast við pá fyrri sem hann elsk-
aði.
En ef liann færi brott og seldi jörðina,
pá mundu nógir pýzkir verða til að kaupa
liana og ef aðrir danskir í Slesvik gjö
pað sama, pá mundi hún á endajiuin vi
alveg pyzk. Hann var opt mjög áliyggj
fullur af pessu, ogóvister hvað hanu gjörir
og eins bágt að segja hvað gjöra skal í
pessum ástæðum. Sumir og enda flestir
ráða peim að fara brott og varast að sver-
ja eiðinn, nokkrir skoða eiðinn sem mark-
lausann, par eð liann sje pvingaður npp á
pfi, einstöku álíta rangan eið sem illa,
en pó vorkunarverða nauðverju, peir um
pað; jeg held með peim fyrstu, sem líka
segja: „Gjörum að eíns hið rjetta hvernig
sem á stendur og látum svo Drottinn ráða
afleiðingunum! “
Jeg gekk til Dýböl og skoðaði vig-
virkin. ]>etta eru moldarhæðir upplilaðnar
með liiíum garði i kring og djúpri gröf fyrir
uían garðinn, ekki eru bakkar liennar lóð-
rjettir, heldur suarbrattir og í stríðum eru
reknir livassir hælar í bakka pessa til pess
að gjöra óvinunum örðuga uppgönguna pegar
peir gjöra áhlaup. Eyrir innan garðana
eru bæði hús, kjallarar og leynigöng fyrir
]ifi sem verja, einnig eru par vopna- og vista-
Iiús, Enginn danskur má koma lijer án
leyfis, og rjett áður en jeg kom par, höfðu
nokkrir af peim verið reknir út úr virkinu
(pað er ólæst). En jeg gekk samtinní virk-
ið og var par lengi og heyrði pilta skrafa
niðrí kjöllurunum, en peir gættu líklegast
ekki að mjer og svo fór jeg frjáls mína
leið, — kringum virkin eru margir bauta-
steinar til endurminningar um danska og
pýzka er par fjellu. eru peir smfiir og
margir menn í sömu gröf undir sa ma steini
flestir af peim eru reistir af pýzkum.
.Teg flutti 5 fyrirlestra lijer í sveit,
engin pýzkur kom samt, enda er sagt að
peim pyki hættuminna að leyfa útlendingi
að tala par Iieldur en dönskum (og pýzkir
skoða íslendinga sem frá Dönum fráskilda
pjóð held jeg). Samt kom presturinn, sem í
lund og stefnu fylgdi pýzkum pótt liann
væri a,f danskri ætt, liann hjelt mjög
fallega ræðu og bæn pegar jeg endaði fyr-
irlesturinn, og pakkaði mjermjög fagurlega
fyrir hann. En aðrir sögðu mjer að hana
seinna liefði lofað Guð fyrir, ?ð engin óeirð
varð, pví liann hefir ef til vill haldið að
jeg mundi tala um stjórnarniál, en jeg tal-
aði að eins um ísland, og pað get jeg
sagt með sanni, að pessir dönsku menn
höfðu talsverða gleði af að lieyra um Island
og pótti fremur vænt um allt er íslandi
tilheyrði og naut jeg pess líka lijer bæði i
orði og verki og vera mín hjá Sljesvíkur-
búum, er einhver hin bezta stund æfi minn-
ar og par hef jeg hitt pá menn, sem jeg
óskaði að mjer auðnaðist að hiíta hvar sem
jeg fer.
8. Annað Missiri á peim stækk-
aða skóla í Askov.
Hann byrjaði 1. október 1879. Hinar
sömu fræðigreinir voru við hafðar ,og hið
fyrra missiri, pó með peim mismun, að nú
var goðafræðinni sleppt, en í stað hennar
var kennd kirkjusaga og saga ríkj-
anna auk pess voru fluttir fyrirlestrar
um skáld Forngrikkja. Æskylos, So-
fokles, Euripides, Aristofanes, líka um Pla-
ton, Sókrates og fleiri; var og lesið talsvert
úrval af ritum pessara manna.
Auk pessa var fariðyfir bókmennta-