Norðanfari - 19.01.1884, Qupperneq 3

huga verk sitt nákvæmlega, með staðfestu,
ráðvendni og randvirkni.
Hitt sem jeg hefi tilfært úr grein D.
K. nefnir ekkí J. P. og pykir mjer það
næsta undarlegt, þvi sú grein er að mörgu
leyti vel rituð.
Yegna pess að árið 1883 er nú á enda
runnið og hið nýja tekur við og væntanlega
að einhver riti árbók hins liðna árs í „N.f.“
þá treysti jeg hinum heiðraða ritstjóra pess
hlaðs að taka pessar athugasemdir minar inn
í s.tt heiðraða blað, ekki af þvi að jeg þyk-
ist gjöra betur en hinir, heldur að jeg bjóst
við að einhverntima á árinu mundi þetta
leiðrjettast og pannig sannleikurinn leiðast
i liós, eu petta hefir farist fyrir, en sann-
leíkininn er svo helgur að hann má aldr-
ei dyljast fyrir neinum.
þ. H.
IJm sreitargjöld, afleiðing ]>eirra og fl.
(Niðurlag).
Með pessu líku fyrirkomulagi hugsa jeg
að efnamenn sveitanna færi að hugsa meira
sjálfir um að uppbyggja stjettarbræður sína
ekki einungis til lifsframfæris heldur eínk-
um til lífsframfara; þeir legðu sig pá meir
fram til að bæta búskap þeirra, svo sem
styrkja pá með vinnu til heyskapar, með að
útvega þeim betra jarðnæði ef peir hefðu
það ei lifvænlegt áður, og gengi sjálfir í á-
byrgð með ýmsum hjálpum, sem fríuðu pá
við að purfa að gefa sig í vinnu hjá öðrum
búendum, sem ætlð eða opt gefa ódrjúgari
og skammvinnari arð, en að vinna að sinu
eigin búi. Yfir böfuð hugsa jeg að hjálpin
mundi koma svo fram frá efnamanni til fá-
tæklings er hann hefði tekið að sjer, að hún
yrði hinum siðarnefnda hvöt, og styrkur til
að verða sjálfstæður, og sjálfbjarga maður,
til að hjálpa sjer sjálfur; en ekki freisting
til að leggja sjálfur árar í bát og kasta allri
sinni áhyggju uppá sveiíina í heild sinni,
einsog stundum vill reynast með hina ai-
mennu sveitarsjóðshjálp.
Engu síður held jeg að þetta fyrirkomu-
lag mundí taka sig út við barna uppeldi.
í>á er einn tæki barn að sjer til uppeldis
yfir höfuð án tillits til nokkurs meðlags, og
pá í peim tilgangi að ala pað alveg upp, ef
hann entist ti), pá fyndi hann alla ábyrgð
uppeldisins hvila eingöngu á sjer, hann gerði
sjer annara um pað pá hann skoðaði pað
er voru orsök til pess að hann ei hafði kom-
ið þangað síðan fyrstu dagana eptir áhlaupið.
Líkin voru nú orðin að tómum beinagrindum
því fuglarnir höfðu uppjetið holdið og hein-
in orðin bleik af skini sólarinnar. Samt var
sjón pessi nógu hryggileg fyrir aumingja
drenginn og hefði hann þegar æpt upp yfir
sig, ef hann ei í sama mund hefði komið auga
á nokkra Tyrki er voru að gjöra við báta sína
við ströndina, og líktust mjög peim vondu
mönnum er hanti sá úr holu eikinni sinni.
Hann skalf á beinunum og ætlaði að hlaupa
tilbaka, en gamla konan hjelt honum föstum
við handlegg sjer 0g mælti mjög ófrýnileg:
«þú skalt ei vera hræddur, það gjörir pjer
enginn íllt». Sannlega var og ótti hans í
petta skipti ástæðulaus. ]>eir Tyrkir er hjer
voru, voru engir ræningjar eins 0g pejrt er
myrt höfðu foreldra hans, og kveikt í 0g brennt
upp hús eyjarskeggja, heldur voru pað frig.
samir menn, er bjuggu fyrir handan á strönd-
inni, höfðu þeir verið á kauptorgi með skips-
farm af ávöxtum og vefnaði, en sökum óveð-
urs höfðu þeir haldið sjer undir eynni, en
komu ei pangað í sem hentugastan tíma, og
-118- "
pannig sem fósturbarn sitt, en ef hann hugs-
aði aðeins að halda, pað á útsvarinu sinu
visst ára bil eða aðeins pað og það árið.
Börnin hjeldust stöðugri í sömu stöðum,
og meira samræmi yrði í uppeldis aðferð-
ínni. Margir myndi og verða til að leggja
meira fram fósturbarni sínu til menningar
en pví er hann hjeldi fáeða aðeins eitt ár.
Nú er ekkert svo visst til að gjöra menn
sjálfstæða, svo í efnalegu, sem andlegu til-
liti, sem góð leiðbeining í æsku; einsog(ekk-
ert er verri nje vissari undirót tíl) illt upp-
eldi er hin fyrsta og versta undirrót ósjálf-
stæðis í efnalegu tilliti; undirrót hinna opt-
nefndu sveitarþyngsla, einsog allra annara
mannlegra eymda. Jpað er pví ekkert lítils-
vert, sem bætir, eða stuðlar að pví að bæta
barna uppeldið.
Likt mundi eiga sjer stað með fram-
færslu gamalmenna. ]>á menn tæki gamal-
menni til framfæris, án tillits til endurgjalds,
má ætla að pað optar hefði varanlegri sama-
stað og jafnvel þægilegri aðbúð og yrðu því
ánægðari, en pá pau eru tekin fyrir visst
meðlag, og færast pví frá einum stað til ann-
ars eptir því hvert mönnum pykir tilvinn-
andi að halda pau pað eða pað árið; en ið-
uglega vista skipti eru mörgum gömium mjog
leíð og ópægileg.
Mjer virðist pví, að hjálpin mundi koma
fram með betri notum i flestum þeim kring-
umstæðum, sem gjöra má ráð fyrir í sveita-
lífinu þá hún er veitt af frjálsum vilja ept-
ir óbundnum reglum; heldur en pá hún er
innt eptir vissum ákvæðum eða fyrirmælum,
petta ætla eg að komi af pví, að allt geng-
ur sinn náttúrlega gang, þá hjálpin sprett-
ur af viljanum og er sem ávöxtur hans, pá
er hjálpín sönn, og ber pví sína eðlilegu á-
vexti. þegar hún er knúin fram af lög-
gjafarvaldi, er hún par á móti ekki eðlileg og
kemur pví ekki eins vel við pá er að henni
standa. Nokkrir kunna að mótmæla pessu
með pví, að hjálþin komi eðlilega fram pá
hún er byggð á efnalegum ástæðum, einsog
á nú að vera eptir sveitarreglugjörðunum,
en jeg verð að álíta að afl viljans sje veru-
legri, háleitari, sannari undirrót hjálpseminn-
ar en afl auðsms, og pvi sje rjettara að hún
spretti einmitt af peirri rót. Óttast munu
menn og fyrir, að byrðin muni leggjast mjög
roisþungt á, — játa jeg pað kynni sumstað-
ar að verða —, enjeggetþó imyndað mjer
að viða í sveitum yrði þeir tiltölulega fáir
sem hlifði sjer mjög og kynni sumstaðar að
vera svo, að menu færi að keppast um, að
pví nokkuð brotið skipið sitt. Konan kallaði
til Tyrkjanna, og kastaði pá einn peirra fiski-
manns klæðnaði til hennar, færir hún pá Dem-
itrio í pau klæði en úr fatagörmum lians.
það var enn ei kominn miður dagur.
Tyrkjar hvíldu sig við starfa sinn og fylgdu
konuuni uppá hæðirnar á eynni. Hjer bar
en ein mæða fyrir Demitrio; nokkrir af mönn-
unum höfðu gengið á undan til að matreiða
eldinn par sem ketill peirra hjekk yfir, höfðu
þeir kvelkt fyrir framan hans litlu kæru kyrkju,
nóttina áður höfðu þeir búið um sig í henni
til svefns, en nú borðuðu þeir í henni, petta
fjell Demitrio pungtpótt hann ei dyrfðist að
tala um pað en settist og sat alveg kyrrfyr-
ir framan dyrnar, til pess ei að vanbelga
kyrkjuna, og borðaði þar, pað sem honum
var útbýtt, sem var soðin hrísgrjón, er hin
gamla konan rjetti að honum í skál.
Fn er nokkrir af pessum Tyrkjum komu
um kveldið, drógu peir með sjer hans kæru
geit er hafði verið trúr fjelagi hans í einver-
unni, slátraðu peir henni fyrir augunum á
honum, pá gat hann ei á sjer setið og tók
vinnt að viðrjetting og framför sveitunga
sínna.
]>að er reyndar ekki meining min, að
uppheíja skuli alla forna reglu, að pví er
fátækra mál sveitanna snertír, heldur að
sem mest skuli breyta til svo, að frjálsa
hjálpin bæti úr sem .flestri hreppsnauðsyn.
Yfir höfuð er pað nauðsynin, sem parf að
hafa hugfasta, og að haga pannig til, að
sveitahjálpín verði sem öflugust hvöt til
dyggðar og dáðar, en ekki freisting til ósjálf-
stæðis, miskliðar og borgaralegra ódyggða.
Jeg tel pað nauðsyn, að peir er sjá sjer
fært, segðu álit sitt um petta efni íblöðun-
um vil jeg sjerstaklega beina þvi að sjera
Arnljóti að upplýsa petta efni fyrir almenn-
ingí; nefni jeg hann til þessa, bæði vegna
pess að svo er að sjá af Andvara að hann
hafi tekið mál petta til nokkurrar umhugs-
unar, og fundið, að ekki hefir allt farið, eða
myndi en fara sem æskilegast fram í pvi
efni; og svo hins, að hann mun einna mest
og bezt af nálægum mönnum, hafa leiðbeint
almenningi hjer í gagnfræði yfir höfuð, og
tel jeg hann pvi en líklegastan til þess.
Jeg hefi pú kastað fram pessurn athug-
unum meir i peim tilgangi, að vekja athygli
á málefninu svo aðrir taki pað-til ýtarlegr-
ar umhugsuuar, en af hinu, að jeg óski að
inikið sje byggt á tillögum mínum I þyí
efni; jeg óska og, að urn pað yrði rætt og
ritað í blöðunum, pví orðin eru til alls fyrst
og ekki mun heldur almenn breyting gjörð
á í pessu efni orðalaust, en almenn breyt-
ing mun pó víst purfa að eiga sjer stað.
Ritað í Nóvember 1883
pingeyingur.
1>MÆM)AU FIIJETTIIÍ.
Úr brjefi af Suðurnesjum '6/l0 — 83.
„Tíðarfar hjer syðra hefir verið hið bezta
allt til þessa, heilbrigði almenn og vellíðan
yfir höfuð“.
Úr brjeíi úr Skagfirði 5/,2 — 83
„Tiðarfarið hcfir verið fremur styrt sið-
an fyrst i okt. og ógæftir miklar, en þegar
róið hefir verið hefir optast aflast. Framanaf
i haust og seinni part sumarsins var hjer á-
gætur fiskafli. Hæztu hlutir eptir haustvertíð-
ina ein 1600—2000. Scinni hluta sumarsins
var lijer á firðinum mikil hafsíld, en engir
Norðmenn til að veiða hana, enda er tvisýnt
að gráta hástöfum. Jafnvel um nóttina, gat
hann ei af sjer fengið, að sofa hjá Tyrkjun-
um í kyrkjunni, en lá fyrir utan hana á berri
jörðunni þó kaltværi,- og aumkvaðist págainla
konan yfir hann, og rjetti að honum skykkju
til að hafa ofaná sjer.
Yiðgjörðiu á bátunum varaði marga daga
og nær jafnlengi hjelzt ofviðrið. Nú voru
peir búnir að gjöra bátana heila, haf og sjór
farinn að kyrrast, sjómennirnirbjuggust pvi til
burtsiglingar. Demitrio, er var farinn að kynn-
ast við útlendinga pessa, var nú mjög glaður
yfir að fara. Ferðin gekk vel; sama daginn
komust peir til pess staðar á meginlandinu
er þeir ætluðu. Kerlingin tók drenginu með
sjer, og gisti með honum í koti, er var skammt
fyrir utan borgina; par bjuggu Turkomannar
og næsta morgun for hún a stað með hann
tii Ajasaluk, par ætlaði hún að vera vetur-
inn yfir. Demetrio líkaði hjer vera sin ei
illa. Kerlingin fór með hann tíl Tyrkja nokk-
urs, er átti kaffehús, marga aldingarða og engi
mikið, einnig átti hann geitahjörð ei litla.
Drenguriun var hafður til snúninga heimavið