Baldur - 28.05.1869, Qupperneq 1

Reykjavik,
28. dag maí-mánaðar.
Annað ár, 1869.
JS 9.
Verb árgangs er 4 mrk 8 sk., og borgist fyrir lok- september-
mánaíiar. Kanpendnr borga engan burWeyri.
Efni: Til ábyrgbarmanns „J>jóí)iilfs“. — A&sent nm kosningar. —
Skntturinn í Gullbringusýslu og Iteykjavík 1869. — llm burtfarlr tll
Ameriku. — f Kristján Jónsson. — Fjárklábinn. — „Tomas Roys“ bilaílur.
Hafísinn og neyb í Norbúrlandi. — Skipakoma. — Embætti. — Fiskiafli.
TIL ÁBYRGÐARMANNS «ÞJÓÐÓLFS».
í Þjóðólfs nr. 1—2 1868 hefur alþingismaður Skapt-
fellinga skýrt frá því sem fram fór1 og því sem ekki
fram fór! — á hjeraðsfundi að Leiðvelli 22. ágústm. f. á.,
og byrja fundarstörfm með grein um «byggíngar-kiaustra
jarðanna». Það er hvorttveggja, að höfundi greinarinríar
hefir þegar mistekizt á fyrirsögninni, því hjer eru engin
byggingar-klaustur, heldur klausturjarðir, sem eru bvggðar,
enda skeytir ýmsu fleiru skökku við í þessari grein, og
mundi jeg þegar fyrir löngu hafa leiðrjett það, sem rang-
hermt er í greininni, hefði jeg ekki viljað varazt áð spilla
þeim hagsmunum, er þingmanninum kann að takast að á-
vinna landsetunum með því, að rita stjórninni röksamlega
amtsveginn2.
Það er sagt í greininni, að harðæri það og bjargar-
skortur, er svo almennt og þungt hefir gengið yfir Vestur-
Skaptafeilssýslu í vetur og vor, ætti Víst talsverða rót sína
í því, að leigumáli kóngs eður klaustur-járðanna, hefði
þyngdur verið að mun á seinni árum o. s. frv.
Því verður að sönnu ekki neitað, að þegar hinar betri
1. Rændaeignir í Sólheimasókn
Nofn jarib- hmidraíiatal landskuldin í í pen. kúgildi
anna bndr. ál. landaurum ál. rd. sk. ab tölu
1. Pjetursey 49 12 556 3 » 7
2. Ytri-Sólheimar 39 108 5051 i) V 17
3. Sólheimahjál. 12 24 70).
4. Eystri-Sólheim. . 18 48 140 » » 2
5. Holt 14 12 171 » » 2
6. Álptagróf 8 24 60 » » 1
rr 1 . Iíeldudalur 7 72 60 » » 1
alls 149 60 1562 3 » 30
1) Eiun af merkustn fundarmöunum beflr í privatbrjefl skrifab mjer
þannig: „Eptir pjóbólfl lítur svo út, sem vib klausturjarba-Iandsetarnir
hófum (íthræmt ybur þar, eu því fer svo fjærri; jeg man ekki einn sinni
til ab breift væri orsiikum til náverandi ástands mánna".
2) Meb brjefl 10 maí f. á. fór jeg þess á leit vi% amtií), af> stjórn-
arinnar yrbi leitaí) meb, aí) nokkrum leigulibum klaustrajarba yrbi vegua
harbæris eptirgeáb 1 árs jarhargjald, er amtib meb brjefl 15. Júuí s. á.,
okki „fanust svara tilgaugiriuui ab koma fram meb slíkar almenuar til-
lögur um eptirgjöf á 1 árs gja)di“ — og meí> brjefl 25. nóv. s. á.
skýrt frá peningaskorti hjer í sýslu, og sótt um ati mega taka landskuld-
irnar í ýmsu, er síbar mætti seljast vií) uppbob.
Borgun fyrir auglýsiugar er 1 sk. fyrir hverja 15 smáletursstafl
eíur jafnstórt rúm. Kaupendur fá heimings-afslátt.
klausturjarðir hafa losnað úr byggingu, þá hefir gjaldi þeirra
verið þokað nokkuð upp, einkum þar sem hinn forni leigu-
máli var oflágur, og landskuldirnar víðast að helmingi á-
kveðnar í peningum eptir meðalverði á ull, smjöri og tólg
í hvers árs verðlagsskrá, þar sem þær eplir eldri bygg-
ingarbrjefum voru ákveðnar «í ull, smjöri eður tólg, eður
öðrum eins vel útgengilegum vörum, eður með peningum
eptir hvers árs kapitulstaxta verði á þeim tilteknu gjald-
aurumn, og er þetta beint eptir skipun amtsins og erindis-
brjefi umboðsmannsins frá 26. ágúst 1856, en beri menn
nú saman leigumálann á klausturjörðunum og bændaeign-
inni í Vestur-Skaptafellssýslu, en um bændaeign er hjer
lítið að tala, nema í Dyrhólahreppi, þá mun það fljótt í
augum uppi, að bændaeignin er talsvert hærra leigð, en
hinar svo kölluðu konungsjarðir, og er það þó ekki lítill
ljettir fyrir ábúendur þessara jarða, að þeir eru fríir fyrir
tíundargjaldi af ábýlum sínum til allra stjetta, og mundu
þær víst þykja talsverður byrðarauki, ef þeim væri bætt
við jarðargjaldið. Til sönnunar því sem lijer er sagt, set
jeg hjer til samanburðar hundraðatal og leigumála á Sól-
heimasókn, sem öll er bændaeign, og á fullt eins mörgum
cr i Dyrhóla- og Reinis-sóknum, er næst henni liggja, sem
er konungs eign.
2. Konungsjarðir í Dyrhóla- og Reinis-sóknum
Nöfn jarí)- hundrabatal landsk. eptir mebalv. og í pen. kúgildi
anna budr. ál. á ull, smjöri og tólg rd. &k. aí) tolu
1. Hryggir 7 72 . 45 1 24 í‘/2
2. Skeiðflöt 7 72 60 » » 1V2
3. Hvoll 27 72 165 2 72 4
4. Iíelilstaðir 30 84 140 8 32 6
5. Brekka 21 60 150 12 48 6
6. Skagnes 13 60 60 5 » 4
7. Skammid. V2 13 96 40 3 32 3
8. Giljar 13 96 65 5 40 3
9. Ilvammur innri 14 12 75 6 24 2
alls 150 24 800 44 80 31
og þar eru þó konungsjarðirnar hvað dýrast leigðar, en
það er ekki auðvelt að skilja, hvers vegna konungsjarðirnar,
eða rjeltara sagt þjóðeignirnar, ættu að vera lægra leigðar,
heldur en aðrar jarðir, það kemur þó víst ekki til af því,
að þingmaðurinn sjái ekki einhver ráð til að brúka afgjöld-
in; ef því ætti að fara að meta þjóðeignirnar til afgjalds
(er mjer sem umboðsmanni þætti æskilegt), og það starf
yrði að líkindum ekki kostnaðarlaust, heldur en jarðamatið
forðum, þá virðist, að ábúendur bændaeignanna, og það yfir
allt land, hefðu rjett á að krefjast, að slíkt hið sama væri

33