Tíminn - 26.07.1872, Blaðsíða 2

70
verið vitrari og úr þvi sker sagan. En veit þá
alþýða vor, þegar hún dæmir þessa flokka: meiri
hiutann og minni hlutann, veit hún þá, segi jeg,
hvað hún gjörir og hvað hún dæmir? Hjer er
ekki rúm til þess, að gjöra þetta ijóst; ekkert væri
þá þarfara, svo almenningur væri ei í leiðslu í þessu
alvarlega efni. Jeg vil fyrst nefna stöðulögin. Minni
hluti segir: iög þessi eru ei allskostar einsogjeg
vildi kosið hafa, einkum að orðatiltækjum; jeg vil
ieggja sem beztan skilning í hvert orð þeirra, og
þá munu þau nægja þjóð minni til þrifa; verði
þessi skilningur ekki viðurkenndur, vil jeg fá því
breytt, þegar þar að kemur. Meiri hlutinn legg-
ur lögin út eins og þau verða skilin Islandi mest
í óhag, og segja svo: jeg lýsi því yflr, að jeg álít
lög þessi ei gildandi eða bindandi. En verður
hann svo ekki að lifa undir þeim eins og minni
hlutinn? hvort er svo skynsamlegra? hvort sæmir
betur? Hvaða ráð höfum við, ef stjórniu metur
að engu þessar yfirlýsingar? Eptir lögum þess-
um þurfum vjer engin afskipti að hafa af neinum
málum þeim, sem ekki koma lslandi einu við, og
þurfum ekki að kosta einum skilding til sameigin-
legra mála alis ríkisins. Jeg þarf ekki betra fyr-
irkomulag en þetta er. Ríkissjóðurinn kostar alla
yfirstjórn landsins og greiðir að auk til útgjalda
i landinu 30,000 rd. fasttillag, og 20,000 fyrst um
sinn. Tillag þetta gætum við ailir þegið að væri
meira. f>að er ríkisþingið, sem skammtar þetta
tillag, konungur getur ei sjálfur bætt það þó hann
vildi, og getum við þá hrætt ríkisþingið til að láta
meira en það vill láta? t*að er min föst sann-
færing, að ef vel hefði verið haldið á lögum þess-
um af íslands hálfu, þá hefði það sannast, sem
Lehmann heitinn sagði, að þau væru «siagbrand-
ur» milli íslands og Danmerkur.
2. frumvarpinu til hinnar sjerstöku stjórnar-
skrár, var það svo lítið, sem meiri hl. og minni
hl. bar á milli, að það var sorglegt, að ekki gat
gengið saman. Ágreiningurinn var mest fólginn i
því, að minni hl. vildi sneiða hjá öllu því, sem
hann vissi að mundi^verða því til fyrirstöðu, að
stjórnarskráin næði samþykki stjórnarinnar, meiri
hl. virtist ekkert hirða um þetta. Jeg vil í engu
lasta aðferð meiri hl., og allra sízt ætla þeim, sem
í honum voru annan tilgang en hinn bezta; hitt
ætla jeg mig þora að segja, að stjórnarskrá, eins
lagaða og hann fór fram, fáum vjer aldrei og þó
vjer fengjum hana, mundi hún ekki gjöra oss sæla.
Spurningin er þá, hvort okkur sje það alvara að
fá stjórnarskrá. Jeg segi já, og þess vegna fór
jeg þá leið, sem jeg fór. Sá annar kostur, sem
frumvarp okkar minni hlutans hafði, var sá, að
sú stjórn er óumræðilega miklu kostnaðarminni
fyrir landið. Jeg heyrði að vísu þá þegar, að
sumir möttu þenna kost að engu, en jeg verð allt
að einu að meta hann mikils, því ekki veit jeg
oss hafa meiri þörf á nokkuru til framfara, en
því, að safna og spara fje. Löggjafarþing og full-
komin umráð yfir öllu fje landsins eru svo mikil
stjórnfræðisleg gæði, að þeim er eigi sleppandi,þó
engi önnur gæði fylgdu með, og eigi veit jeg nokkurt
þing í heimi hafa spilað þessum gæðum úr hendi
sjer eitt einasta ár, annað en alþing vort eða
meiri hlutinn. Hver staða getur að hinn leytinu
verið aumri en sú, að tala á ráðgefandi þingi með
þeirri meðvitund, að stjórnin hræri í öllu og snúi
því eptir hugþótta sínum. Hina einu óbreytan-
legu reglu í allri stjórnfræði ætla jeg vera þá, að
sleppa aldrei af því, sem fæst, hvort sem það er
meira eða minna.
En ef það er nú að minnsta kosti tvísýnt,
hvor betur hafi ráðið meiri hl. eða minni hl., ef
mikil stjórnarleg gæði eru misst landinu um styttri
eða lengri tíma, einmitt fyrir aðferð meiri hl.,
gæði, sem hefðu fengist, ef þingið allt hefði verið
á sama máli og minni hl., er það þá eigi giptu-
munur, að eigi þarf annað en að vera í minni
hlulanum til að vera talinn þjóðfjandi, og eigi
annað til að vera þjóðvinur, en að segjast vera
með meiri hlutanum? Getur nokkur álitið það,
sem minni hl. vildi sættast á 1871 lakara en það,
sem þingið bað um í einu hljóði 1869? En er
það þá eigi of strangt, ef eigi má ganga að nein-