Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1903, Blaðsíða 40

40
sæti hefði verið undir hverjum parti. Að öðru leyti er ekld hægt að
gizka á hvaða tilgang hlið þessi hafa haft. Og því óskiljanlegri eru þau,
ef maður vill geta þess til, að hringurinn sé sáðgarður eða fjárrétt. Og
ekki lítur þó út fyrir, að það séu skörð. Þau eru hér um bil jafnstór og
jafnlangt milli þeirra, eins og þau séu skipulega sett af mönnum. Annað
er hér þó ekki, sem bendir á þingstað, hvorki munnmæli né búðatóftir.
Þær gætu að visu verið horfnar. Sumstaðar hefir sandfok sléttað túnið.
Sumstaðar -geta kot verið bygð ofan á búðatóftir. A tveim stöðum,
skamt frá »lögréttunni«, var eins og vottaði fyrir tóftum, en mjög var
það óglögt, enda var þá þessi hluti túnsins ósleginn. Skal eg ekkert
frekara um þetta segja.
22. Bátsendar heita skamt fyrir austan Stafnes. Þar liggur strand-
lengjan til austurs inn í Osabotna. A Bátsendum var kaupstaður, sem
kunnugt er, og stóð á hraun-nefi milli tveggja mjórra víka. Var höfnin á
eystri víkinni. Var innsigling fremur vandasöm, en höfn trygg er inn
var komið, þó svo, að binda varð skipin á 3 vegu, en með því móti gátu
2 skip legið þar undir eins. Sér enn um fjöru, járnbolta þá, sem
greiptir eru í klappirnar, til að festa skipin við. Hafa verið höggnar hol-
ur í klappirnar fyrir þá og blýi rent utan með þeim. Hraun-nefið, sem
kaupstaðurinn stóð á, er hæst framantil og var þar bær. Sér þar enn
nokkuð af rúst bæjarins á grastorfu lítilli. Þar fyrir ofan er lægð yfir
um þvert rnilli víkabotnanna og í þeirri lægð sér leifar af undirstöðum
verzlunarhússins. Hefir það verið hér um bil 12 fðm. langt og 6 fðm.
breitt. Þó er ekki öldungis víst, að það hafi verið alt eitt hús, svo óslit-
in er undirstaðan ekki. En útlit er til þess. Af kaupstaðnum sjást nú ekki
aðrar leifar en nú hefir verið sagt. En miklar girðingar hafa verið þar
fyrir ofan, líklega bæði túngarðar og jurtagarðar. En nú er þar alt blásið.
Kaupstaðurinn eyddist i flóðinu mikla nóttina fyrir 9. jan. iuoo. Fólkið
komst nauðulega undan, nema ein gömul kona, sem heldur kaus að verða
eftir og taka því er guð vildi verða láta, en að reynt yrði að hrökklast
með hana heini að Stafnesi. Síðasti kaupmaður á Bátsendum er nefndur
Hansen, danskur að ætt. Hann flúði til Loðvíksstofu, sem fyr getut. Um
vorið fór hann utan og kom eigi aftur til íslands.
Nafnið »Bátsendar« er óviðkunnanlegt og óefað afbökun. En hvað
hefir það þá upprunalega verið? Naumast getur það hafa verið »Bát-
sandar« (af: sandur), því að, þó þar sé blásið nú, þá hefir það eigi 'verið
fyrrum, þá er nafnið var gefið. Og enn eru þar meiri klappir en sandar,
bæði með sjónum og fyrir ofan, svo ástæðulítið virðist að gefa þar ör-
nefni af söndurn. Líklegra virðist mér, að þágufallsmyndin: »áBátsendum«
sé afbökun úr þágufallsmyndinni: að Bátsundum (af: sund). Það nafn
hefði getað átt við sjávarsund þar fyrir framan. Og alkunnugt er, að
bæjarnöfn og önnur örnefni eru langoftast nefnd í þágufalli hér á landi.