Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1912, Blaðsíða 41

41
orðið þrátt fyrir alt, hefir enn eigi getað borið verulegan ávöxt,
hefir verið enn sem komið er meir til gamans en gagns. Alls ekki
svo að skilja, að safnið eigi ekki að vera til gamans mönnum; jú,
það á það að vera, og sú ánægja, sem menn alment hafa af að skoða
safnið, ungir sem gamlir, og sú gleði, sem menn hafa af meðvit-
undinni um tilveru þessa »dýrmætasta geimsteins* þjóðarinnar, er
vissulega mikilsverð. En gagnið af safninu, bæði fyrir þjóðina í
heild og marga einstaklinga hennar, hefði getað orðið miklu meira;
og vonandi koma þeir timar, að það verður til gagns fyrir margan,
innlendan sem útlendan.
Margir menn álíta að hinar fyrnefndu afleiðingar af fjárskorti
þeim, er safnið hefir átt við að búa, þær, að gripirnir hafa farið
forgöröum á ýmsan hátt, hafi verið svo miklar, að nú sé ekkert
eftir til í landinu fyrir safnið, og þvi litlar líkur til að það aukist
að nokkrum gömlum gripum úr þessu. En þaó er röng skoðun,
sem betur fer, og skal nú bent á stuttlega hversu búast má við að
safnið megi helzt aukast.
Safnið er, sjálft Þjóðmenningarsafnið, svo sem það er nú, aðal-
lega tvenns konar gripir, veraldleg áhöld og kirkjugripir; hinir
fyrnefndu eru langflestir frá 17.—19. öld, og þó allmargir frá fyrstu
öldum sögu vorrar, og hafa þeir fundist í jörðu flestir, í dysjum frá
heiðni og fornum byggingum; hinir síðarnefndu, kirkjugripirnir, eru
og flestir frá því eftir siðaskiftin, en allmargir þó frá katólskri tíð.
Kirkjugripirnir eru allir, nær undantekningarlaust, komnir í safnið
beint úr kirkjum hér á landi. Elztu gripirnir, frá fyrstu öldum
sögu vorrar, eru ekki til safnsins komnir fyrir reglubundna og ná-
kvæma eftirleit eða rannsóknir; þeir hafa flestir hizt af hendingu,
dysjar og fornbæir blásið upp og menn gengið fram á hina
einkennilegu gripi og hirt þá, eða menn hafa við ýms moldarverk
orðið varir við forngripi. Eins og þetta hefir komið fyrir og kemur
fyrir enn á hverju ári, eins má búast við að það verði fyrst um
sinn. En væri grandgæfilega eftir leitað og rannsakað, má búast
við að þessa deild safnsins mætti auka einmitt að miklum mun.
Fáir munu búast við að finna hér við slikar rannsóknir forngripi
frá því áður saga vor hefst, en einmitt af því að hún hefst,
að landið bygðist, rúmri öld áður en hin kristna trú, og alt það er
henni fylgdi, ruddi sér verulega til rúms á Norðurlöndum, má hér
finna fornar leifar, sem veita öldum og óbornum dýrmæta þekkingu
á menningu og högum forfeðra vorra á þessum fyrstu öldum sögu
vorrar, — jafnhliða þeirri þekkingu, sem vér svo fáum af fornrit-
unum, sem einmitt eru til orðin og hafa geymst til vorra tíma fyrir
6