Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1912, Síða 42

42
það að kristileg menning komst inn hjá þjóð vorri svo snemma.
Fyrir það að forfeður vorir voru ásatrúar höfum vér handaverk
þeirra frá 9. og 10. öld, og fyrir það að þeir síðan tóku kristna trú
höfum vér ljóð og frásagnir, hin andlegu afreksverk þeirra frá
10., 11., 12. og 13. öld, en gripi mjög fáa frá þeim öldum.
Hvað hinum yngri veraldlegu gripum viðvíkur, gripum frá 17.
—19. öld, þá er það að segja, að sumar tegundir þeirra munu nú
vera mjög fágætar, en af sumum mun allmikið til enn, og sést það
bezt af því, að þeir bjóðast safninu jafnan fleiri eða færri árlega;
og margir slíkir gripir munu þó vera til, sem annaðhvort eru sem
stendur vel varðveittir af eigendum sínum og ekki falir nema fyrir
ríflega borgun, eða þá aftur aðrir, sem nær enginn gefur gaum eða álitur
nokkurs virði sem forngripi. Við eftirspurnir og eftirleitanir á bæj-
um koma stundum slíkir gripir í ljós, einkum útskornir gripir, gam-
all vefnaður og hannyrðir, kopar- og silfursmíði. Eins og safnið er
nú og kringumstæður þess, verður að spara kaup margra slíkra
gripa, þar eð annað verður að sitja í fyrirrúmi.
Frá þessum öldum eru og enn til einstöku torf- og timburbygg-
ingar, sem enn eru notaðar, gamlar torfkirkjur, gamlir bóndabæir
og einstöku gömul hús, svo sem skálinn á Keldum og stofan á Espi-
hóli; þessar gömlu byggingar ætti að vernda, en það verður ekki
hægt án þess að verja nokkuru fje þeim til viðreisnar og viðhalds;
tryggilegast mun vera að þær verði safnsins eign og séu undir um-
sjón fornmenjavarðar.
Þá er hinn aðalflokkurinn af gripum safnsins, kirkjugripirnir.
Svo sem um hina veraldlegu gripi kveður og jafnan við um kirkju-
gripina: »Það er ekkert orðið eftir í kirkjunum, búið að farga þvi
öllu og mest til útlanda«, segja menn. Þó að sorglegt sé, eru miklar
ástæður til að menn segi svo. Kirkjur vorar eru flestar snauðar að
fornum, góðum gripum, og víst er að á síðustu öld hefir fjölda mörg-
um gripum verið fargað til útlendinga, sem gerst hafa svo ósvífnir
að hafa kirkjugripina út úr umráðamönnum kirknanna og flytja þá
með sér af landi burt, einungis sjálfum sér til gamans en engum til
gagns né fróðleiks. En þó að margt sé á síðustu öld farið úr kirkj-
unum eru þó enn margir góðir og gamlir kirkjugripir til í landinu,
bæði í kirkjunum sjálfum og hjá einstökum mönnum, hér búsettum,
sem safnað hafa gömlum kirkjugripum, einkum fornum skírnarfötum,
væntanlega í þeim tilgangi, að bjarga þeim undan höndum útlend-
inga, sem eftir þeim kynnu að sækjast til að hafa þau af landi burt.
Því að eins hafa þessir menn sóma og ekki ósóma af kirkjugripa-