Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1912, Síða 44

44
A meðan þessir merkisgripir eru í kirkjunum, eru þeir sem
huldir fyrir öllum almenningi og njóta sín eigi á þann hátt, sem
þeir ættu að gjöra bæði fyrir innlenda og útlenda. Á safninu ættu
þeir að vera, fyrir allra augum og geymdir á tryggilegan hátt. Vilji
menn ekki selja safninu þá frá kirkjunum, ættu menn að koma
þeim fyrir í þvi til geymslu, eins og svo altítt er erlendis, bæði um
merka kirkjugripi og aðra merkisgripi.
Margir af þessum góðu gripum hafa ekki neina þýðingu fyrir
guðsþjónustugjörð í kirkjunni, svo sem heilagra manna myndir eða
altarisbríkur með þeim í; jafnvel þó menn taki eftir myndunum og
þyki þær merkilegar, skilja þeir þær ekki og vita ekki hvað þær
eiga að tákna, og þó að þeir viti það, þá hafa myndirnar samt ekki
áhrif á trú þeirra né breytni. Sumir af þessum gripum eru notaðir,
en gera eigi að neinu leyti betur gagn í kirkjunum en jafnvandaðir
nýir gripir, sem komið gætu í staðinn fyrir þá. Gripir þessir eru
ekki lengur í neinu samræmi við aðra gripi í þeim kirkjum, sem
þeir eru i, og engar dýrmætar endurminningar eru lengur við þá
bundnar; víðast munu menn yfirleitt ekki veita þeim neina sérlega
athygli og alls ekki sakna þeirra, þótt þeir yrðu látnir til safnsins,
ef kirkjan fengi jafnvandaða nýja gripi í þeirra stað.
Auk þessara 2 flokka af kirkjugripum, sem nú hefir verið rætt
um að bezt væru geymdir á safninu og sem væntanlega komast
þangað áður en langt um líður, eru mjög margir ágætir gripir í kirkj-
um vorum, sem lang-eðlilegast er að varðveittir séu í þeim og sem
þær eigi heldur mega vel án vera án þess að fá góða gripi í þeirra
stað, en það yrði alt of útdráttarsamt og ástæðulaust fyrir safnið, að
vera að innleysa alla þá gripi. Sumar kirkjur eru úr steini og grip-
irnir í þeim því ekki í nær því eins mikilli hættu sem í timburkirkj-
um og ástæðan þess vegna ekki eins mikil til að fá þá til safnsins
eld- og fokhættunnar vegna, en rakinn er oft mikill í steinkirkjun-
um og hann er eyðileggjandi.
Hér skal alls ekki þeirri skoðun haldið fram, að kirkjur eigi
ekki að eiga vandaða og veglega gripi til guðsþjónustugjörðar, þvert
á móti; fáa heflr það máske hrygt meira en þann, sem þessar línur
ritar, hversu altítt er að nota í kirkjum lélega og óvandaða gripi
eldri og yngri, og hve algengt er enn á síðustu tímum að leggja
kirkjum til ómerkilega hluti til að hafa við guðsþjónustugjörðir. Því
sorglegra er auðvitað að sjá þessa hluti, þegar svo stendur á þeim
i kirkjunum, að þeir eru látnir í þær fyrir gamla, vandaða gripi, sem
þá hafa farið til einstakra manna, máske til útlanda og þar með
horflð þjóð vorri algjörlega.