Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1924, Page 37

37
tengt við þennan atburð, sem gerðist hjer á þessum stað fyrir rúm-
um 900 árum. Síðan glataðist þingstaðurinn. Þegar eg var ungling-
ur heyrði eg lærða menn hjer á Hjeraði tala um Lambanessþing
sem týndan forngrip og eg man eftir því að þeir töluðu um þetta
efni af tilfinningu. Þeim þótti vafalaust vænt um sögunna, en þeir
álitu sem og var, að það mundi rýra gildi hennar; sjerstaklega heyrði
eg þá óttast útlendinga í þessu sambandi. í þá daga litu menn til
Upp-Hjeraðsins sem sjálfsagðra sögustaða frá fornöldinni og þar var
skygnst um eftir þessum stað og eg var einn í þeirra flokki; en
eftir að eg kyntist betur Ut-Hjeraði og hafði skoðað Krakalækjar-
þingstaðinn, þá varð mjer það ljóst, að hjer hlaut að hafa verið brýn
þörf á samkomustöðum. Hjer út frá hafði verið mörgum sinnum
fjölhygðara en uppi á Hjeraði, og Fljótsdæla styrkti þessa hugmynd
mína, þar sem hún segir, að einungis stykkið »austan Selfljóts fyrir
utan Gilsá hafi verið hundrað bónda eign.« Jeg sá þvi, að hjer hlaut
að vera stór eyða í austflrsku sögunum, hjer hefðu hlotið að gerast
margir og miklir atburðir, sem hvergi voru skráðir. I mörg ár gekk
eg með þetta í höfðinu og altaf ýttu forlögin mjer utar og utar á
Hjeraðið og altaf varð eg var við eitthvað nýtt, gamlar bæjarrústir
og söguleg örnefni. Síðast benti tilviljunin mjer á þennan löngu
týnda sögustað — Lambanessþing, aðeins röskan klukkutíma gang
fyrir utan Eiða. Eg læt mjer nægja að geta þess hjer, að staðurinn
liggur mjög fagurlega, meðfram vatni, sem hið forna Lambanes geng-
ur út í, þar hafa eflaust í þá daga verið skógi vaxnar brekkur nið-
ur að vatninu, á stykki, þeim megin, sem þingstaðurinn er, og þegar
alt kemur til greina, hygg eg að þessi staður sje með fegurstu stöð-
um þessa lands og vafalaust sá best geymdi af þeim öllum, að öðru
leyti vísa eg til lýsingar á Lambanessþingi, í fyrirlestur, sem eg
hjelt hjer á Eiðum um það efni 1912 og sem birtur er í Oðni það
ár.1) Sumarið 1915 kom Matthías fornminjavörður Þórðarson hjer
1) Hún er svo: „í landareign landsjóðsjarðarinnar Hrjóts i Hjaltastaðaþinghá er
staðnr sá, er Vatnsskógur er kallaður. Staðurinn hefur i öndverðu fengið nafnið af skógi,
sem þar hefir verið umhverfis svokallað Hrjótarvatn. A þeim timum hefir þessi staður
verið einnkennilega fagur og er raunar enn í dag, þótt skógurinn sje horfinn. Þesgi
staður takmarkast af á, sem Hurðarhaksá heitir og kemur sunnan úr fjöllum og fell-
ur til norðurs fyrir austan Hamragerði og allar götur út fyrir neðan Hrjót; þar geng-
ur hún í odd og snöggbeygir til vesturs á talsvert löngum vegi. Á þessu nesi er
Hrjótarvatnið og umhverfis það hefur skógurinn staðið til forna, fagur og tigulegur.
Hinar hrikalegu kolagrafir, sem þar eru víðsvegar, hera þess Ijósast vitni.
Milli árinnar og vatnsins að austan gengur hár ás, er kallast Sjónarás. Hann
er hæstur hjurumbil austur af miðju vatni, eða þó öilu innar. í vesturhlið ássins, sem