Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1951, Blaðsíða 10

14
þar sem peningshús hafa staðið á seinni tímum. Matthías Þórðarson
fór því enn að Bergþórshvoli 1931 og dvaldist þar 28.—31. ágúst.
Nú hafði hann þá aðferð að grafa prófgryfjur, í stað þess að taka
fyrir að óreyndu stórt rannsóknarsvæði. Fyrstu prófgröf tók hann í
kálgarðinum, 11,40 m sv. frá miðju rannsóknarsvæðinu frá 1927
—28. Aðra 9,20 m suður frá rannsóknarsvæðinu og 13,70 m frá
húsinu. I hvorugri þessari gröf varð hann annars var en öskulaga,
sem hann taldi helzt ösku frá máleldum og mateldum. Er sérlega
eðlilegt, að fram í þessa brekku hafi verið fleygt ösku frá bænum
ofan við. Engra byggingarleifa varð vart, hvorki hleðslu né gólf-
skána. Sama er að segja um þriðju prófgröfina, sem einnig var
tekin ofan í kálgarðinn 17 m frá sv. brún rannsóknarsvæðisins og
um 4 m suðaustar en nv. brún þess. Fjórðu prófgryfjuna lét Matt-
hías gera 15 m frá nv. barmi rannsóknarsvæðisins í sömu línu og
framhlið hússins. Brunaleifar fann hann þama engar, en 1,20 m
frá yfirborði fann hann lag, sem hann taldi gólfskán. Ályktaði hann,
að á hólrananum vestan bæjarstæðisins mundu gamlar byggingar-
leifar vera í jörðu, og hefur nú komið í ljós, að rétt var.
Þegar Hið íslenzka fornritafélag fór að fást við undirbúning á út-
gáfu Njáls sögu, var stjórn þess mjög umhugað um, að enn yrði
eftir leitað á Bergþórshvoli, hvort finnanlegar væru brunaleifar, og
fyrir hennar áeggjan fór Kristján Eldjárn þangað sumarið 1950 og
gerði nokkrar prófgrafir 14.—16. sept. Fyrst gróf hann tvær grafir
vestan í hvolinn, þar sem var nýleg sáðslétta, en höfðu til skamms
tíma verið peningshús. Hin fyrri var grafin 28 m sa. frá sa. horni
íbúðarhússins, en hin síðari 18 m sunnan við hana. I hvorugri gröf-
inni var nokkurt gólflag úr mannahúsum, en hreyfð jörð virtist vera
niður á 1,30—1,50 m dýpi. í fyrri gröfinni sást rauðleitt þunnt
öskulag á 1 m dýpi, en annars bentu mannvistarlögin til útihúsa,
það sem það var. Grafnar voru einnig tvær grafir í hólranann vestur
á túninu (vestur af bæjarhól) og ein niður undir mýrinni framan við
bæinn, en í engri þeirra voru mannvistarleifar af neinu tagi. Loks
voru grafnar tvær grafir með örstuttu millibili ofan í bæjarhólinn
vestan rannsóknarsvæðis Matthíasar, vestur undir lautinni, sem skil-
ur bæjarhólinn frá vestasta hólrananum. I þessum gröfum báðum
varð vart við brunaleifalag með ösku og koluðum viði á ca. 1,85
m dýpi og virtist svo augljóst, að um væri að ræða brunnin hús, að
sjálfsagt þótti að gera áframhaldandi rannsóknir kringum gryfjurnar.
Sumri var þá svo hallað, að ekki voru tiltök að gera þær rannsóknir
þá, og varð ekki úr því fyrr en sumarið eftir, 1951, og voru þá gerðar