Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1951, Blaðsíða 117

119
meðan skógarnir skýldu því. Gott var þó að hafa annað afdrep í hörku-
byljum, og í löngum harðindum varð að gefa fénu, svo að það félli ekki
úr hungri og hor. Fyrir þessu var líka séð í Sandgili.
Á heldur stærra flatlendi sunnar, suðvestur með sömu brún, voru þrír
gjafahringir eða fjárskýli, óvenju stórir á mælikvarða síðustu alda. (Sbr.
bls. 134). Skýlin eru hvert nærri öðru. Öll eru þau hringlaga og mælast
24—30 fet í þvermál að innanverðu, eftir því sem grjótdreifar sýna, sem
hrunið hafa meira út en inn, að því er virðist. Austan við skýli þessi og
dálítið lengra frá en bilin eru milli þeirra, nærri brúninni, eru rústir
tvær, óljósari og minni. Og því vafasamt, hvort verið hafa hús, t. d. hey-
kumbl fyrir féð eða síðari alda skýli. Þarna hefir líka verið ræktað tún
umhverfis, líklega stærra en á hinum staðnum. Enda sést þarna betur fyrir
grjóti úr túngarði að neðanverðu. Er hann hlykkjóttur með beygju til
beggja enda í áttina að brúninni, og það er samfellt sást, mældist 120
faðmar. Vai'la get eg efast um það, að rústir þessar af fjárskýlunum og
túngarðinum séu frá búskap miklum á elzta býlinu, nr. I.
17. Tröllaskógur. Ókunnugt er hvar verið hafa í fyrstu landa-
merki milli landnáma Kols í Sandgili að norðanverðu og móts við
þá Eilíf í Litla-Odda, Svínhaga-Björn (eða Víkingslæk) og Þorstein
tjaldstæðing. En telja má líklegt, að sunnan við Skarðsland efst hafi
Sandgili fylgt allt byggilegt land til fjalla, Vatnafjalla sunnanverðra
og Hafrafells, allt til Eystri Rangár. — Eigi þekkist heldur önnur
skipting þessa mikla landflæmis en sú, er áður hefir að nokkru verið
getið í þessari grein (Keldur og Reyðarvatn), og svo, að Onundur
hlaut allan efsta hluta landsins í skiptum milli þeirra bræðra, hans
og Egils í Sandgili. Önundur Kolsson reisti bæ á landi sínu og nefndi
hann Tröllaskóg. Segir nafnið til þess, að þar hafi skógurinn verið
allra stærstur. Jörð sú hefir eyðilagzt snemma á öldum, og þekkjast
þar engir aðrir ábúendur. Þó má líklegt þykja, að Halli sterki hafi
búið þar á eftir Önundi föður sínum. Úr landi þessu hafa síðar verið
byggð nokkur býli: Foss, sem enn er í byggð (annar en ,,Fors“ Hrólfs
rauðskeggs=:Rauðnefsstaðir), svo og eyðibýli þrjú, er næst verða
nefnd. —Melakot hefir líka verið byggt úr bræðralandi.
Kirkja var í Tröllaskógi, og sýnir það, að fram á 11. eða 12. öld
hefir verið búið þar. En sökum þess að prestar skyldu vera að nálega
öllum graftarkirkjum á þeim tíma, en Páll biskup (1195—1211)
getur ekki kirkju þessarar í kirknatali sínu, þá er líklegt, að bæði
kirkja og býli væru úr gildi gengin nálægt aldamótum 1200. —
Hvort kirkja þessi kynni að hafa verið flutt að Skarði, er auðvitað