Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1951, Blaðsíða 142

144
lækkar það mjög á þeirri öld, svo að 1803 er það aðeins 15 hundruð.
Hækkar þó aftur í 25 hundruð 1861, og 1932 er landverðið 7800
kr., en 9500 kr. 1942, enda mikið bætt og nokkuð batnað. (Húsa-
verð þá 11000 kr.). — Af þessu breytilega mati má ráða í það, hve-
nær sandurinn hefir sorfið mest af jörðinni, og hversu hún hefir þó
að nokkru rétt sig við aftur, meðal annars af því að mýri og forað
hafa þornað upp við sandáburðinn og orðið bæði að slægju og beitar-
landi mjög góðu: Hofsnes. Svo og með ræktun á nýju túni, er hið
fyrra var farið.
Mikið er jörðin búin að missa 1711, og er því lýst þannig:
,,Túninu hefir sandfjúk stórlega grandað og helming, að menn
meina, af því tekið um næstu 20 ár. Spillir það líka mikið húsum og
heyjum, jafnvel mjólk í húsum í stórviðrum. Af högum halda menn
ekki meira en þriðjung eftir vera. Engjaslægja er ærið slæm. Hætt
er fénaði fyrir dýjum, lækjum og flóðum og deyr þar tíðum. Jörðin
liggur undir stórum spjöllum, jafnvel eyðilegging“. Þótt höfuðbólið
sé þá eytt að hálfu leyti eða meira, eru þar samt bæir tveir ,,og
skammt á milli“. En bændur eru þrír, og telst þá til samans áhöfnin
hjá þeim: 19 kýr með kvígum, 5 naut, 112 ær, 260 geldfjár og 37
hross. — Til samanburðar má nefna búpeninginn hjá einum bónda
á Stóra Hofi við jarðamat 1932: 11 kýr, 30 fjár og 55 hross. —
Síðan þríbýli var á Hofi, í kringum 1700, hefir þar oft verið tvíbýli
fram undir lok 19. aldar, en þó líka á köflum einbýli. Og eru meðal
bændanna margir nafnkenndir menn öðru hvoru allt frá landnámi
og Njálsdögum.
Bœjarstœði og flutningur. Frá landnámi og langt fram á 18. öld
hefir bærinn á Stóra Hofi staðið uppi á nokkuð hárri brún, fremst á
Hofsvelli þeim mikla, sem nú er ekki nema sandmelur. Afstaðan er
um 10 V2 km ana. frá Odda og 6V2 km vsv. frá Keldum, en % km
upp frá Rangá. Nær ánni en brúninni, ,,rétt mælda 370 faðma“,
niðri á sléttunni var Hofsbærinn, eftir að hann var fluttur, og stóð
þar upp á brúnarhorni lágu. Nú er búið að slétta yfir bæ þann, en
timburhúsið stendur fáum tugum faðma austar. Þar niður undan á
sömu hæð bólar á leifum hofhússins forna, ofan við Goðalág, er þar
liggur þvert vestur eftir.
Forna vaðið á Rangá hefir verið þarna austan við og vegurinn
um eða við gamla Hofstúnið. Ain hefir gert vaðið ófært með því að
grafa sig niður og brjóta Hofsland í bakka, en þar var áður undirlendi