Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1951, Blaðsíða 154
156
Sigurð Jónsson bónda í Gröf: „Hann missti allt nema 2 kýr. Þarf að fá
2 hesta og 10 kindur. Jörðin ber 5 kýr, 5 hross, 20 kindur. Er ágangsjörð".
— Vorið 1787 tekur Jón sýslumaður á Móeiðarhvoli með sér 6 bændur á
Rangárvöllum til að meta jörðina, eftir ósk eigandans, Einars Þórðarsonar
í Nesi í Selvogi. Lækkuðu þeir matið niður í 6 hundruð og lýsa jörðinni
á þessa leið: Beitarlandið er „aldeilis undirlagt og tildekt af foksandi og
mold ... slétt ekkert hagbeitarland utan alleinasta í því litla engjaplátsi
jörðinni tilheyrir, í svo kölluðu Grafarnesi, sem er þó mikið skemmt og
skemmist daglega af foksandi". Engjarnar „mikið allvíða eyðilagðar",
og enginn torfskurður. „Fyrir 4 árum fóðraðist .á jörð þessari 16 kúa
þungi, 120 fjár og 10 hross. En nú næstliðinn vetur ... 5 kúa þungi“.
Túnið eyðilagt að % pörtum og eyðileggst daglega. — Að lokinni skoðun
færðu matsmenn jarðarverðið niður í 6 hundruð úr 25 hundruðum. (Jarða-
skjöl Rangárvallasýslu). — Lýsingin er ekki björguleg, enda fór jörðin
alveg í eyði 12 árum síðar, 1799.
Síðustu ábúendur. Húsfreyjan síðasta í Gröf hét Guðríður Bjarnadóttir.
Maður hennar, Sigurður Jóhannsson, dó 1794. Næsta ár hélt hún ráðs-
mann. Jarðeigandi var Einar Þórðarson í Nesi í Selvogi. Vildi hann
koma ekkjunni burt frá Gröf, og setti henni óheyrilega kosti: 1. Afgjaldið,
40 álna landskuld og leigur í smjöri eftir 2 kvígildi, skyldu hreppstjórar
Rangárvallahrepps ábyrgjast skriflega á réttum gjalddaga. 2. Alls engar
slægjur lána án síns leyfis. — Hún hafi áður lánað 300 hesta slægju í
leyfisleysi, segir hann. 3. Flytja skyldi hún á næsta vori „öll jarðarinnar
hús á eigin kostnað“ á óhultasta staðinn, sem til væri í Nesinu, eftir at-
hugun eigandans. 4. Halda húsum vel við eftir flutninginn og græða þar
tún umhverfis, svo mikið sem mögulegt er. Hreppstjórarnir (Árni Ormsson,
Brynjólfur Stefánsson og lllugi Erlendsson) vildu að vonum ekki sam-
þykkja neitt af þessu nema 1. atriðið. Ekkjan gerði líka fyrirspurn til
sýslumanns, Vigfúsar Thorarensen, um í’éttmæti slíkra krafna. Svarað:
hann, að hún þyrfti ekki að „antaka“ þessa skilmála, og bauð að verja
rétt hennar, ef þess þyrfti. En það sé á ábyrgð jarðeiganda, ef hann brjóti
lögin, frá 15. maí 1705. (Þskjs. A 58). — Árið 1797 er ekkjan gift aftur,
Jóni Jónssyni (hann 29 ára, hún 40 ára og átti 3 börn). — Og býlið yfir-
gefa þau algjörlega 1799.
Kofatóttin, sem nefnd er fyrr á bæjarstæði Grafar, er eftir Bjarna
Árnason, er lengi bjó í Króki í Gaulverjabæjarsókn. Reif hann upp grjót
mikið úr rústunum, en það hefir verið flutt langt að og ætlaði hann að
byggja þarna nýbýli 1882—83, en hætti við það og seldi grjótið — vinnu
sína — til byggingar í Odda.