Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1954, Blaðsíða 27

31
Hjáleigur 1713: Mælifellsá skiptist þá í tvær jarðir, nær óháðar
hvora annarri, en var ein jörð til forna og fram yfir miðja 14. öld, en
var þá skipt að „völlum og húsum“ (Fbrs. V, 481). Með nr. 5: Efra-
kot, Neðrakot og Teigakot. Með nr. 6: Þorsteinsstaðakot. Með nr. 8:
Hvammkot, og með Mælifelli: Hamarsgerði vestan Svartár. Reykja-
kot mun hafa byggzt á öndverðri 19. öld og fór í auðn upp úr alda-
mótunum.
Mælifell er landnámsjörð.
3. Goðdalir.
I Auðunarmáldaga segir:
,,Þar skal vera prestur og messudjákn.jTekur prestur utangarðs-
leigu hálfa fimmtu mörk. Af 9 bæjum lýsistollur og heytollur".
Takmörk sóknarinnar hafa verið: að norðan hin sömu og enn eru,
en að sunnan Jökulsá vestari. Innan þessara takmarka voru 1713
þessar sjálfstæðar jarðir:
1. Sölvanes (1377, Fbrs. III, 318), 2. Gilhagi (Landnáma),
3. írafell (landnámsjörð), 4. Svartárdalur (1388, Fbrs. III, 409),
5. Ánastaðir (1391, Fbrs. VIII, 14), 6. Breið (1332, Fbrs. II, 674),
7. Hóll (um 1490, Fbrs. IV, 342), 8. Sveinsstaðir (um 1490, Fbrs.
IV, 342), 9. Villinganes (um 1490, Fbrs. IV, 342), 10. Tunguháls
(1318, Fbrs. II, 464).
Líklegt er, að hálfkirkja hafi verið að Gilhaga, þó að hennar sé
ekki getið í máldögum né annars staðar fyrr en 1525. Er jörðin þá
seld undan Hólastól, sem átt hafði hann um nokkurt skeið, og tekið
fram, að þar sé hálfkirkjuskyld. Lofaði kaupandinn að gera upp
kirkjuna, sem þá virðist hafa verið niðurfallin, eða að falli komin, en
biskupinn lét honum í té efnivið til hennar (Fbrs. IX, 284). — I
Jarðabókinni segir, að bænhús hafi verið þar til foma. Standi það enn
og sjáist til kirkjugarðsleifa, og að mannabein hafi fundizt í bakka
þeim, sem bæjarlækurinn hafi brotið. Muni því þarna hafa verið
heimamannagröftur. Enginn mundi þó, að tíðir hefðu verið veittar
þar. — Gröftur mun ekki hafa verið leyfður nema við helztu hálfkirkj-
ur, svo vart er að efa, að þarna hefir verið kirkja um langa hríð, þó
að hennar sé ekki getið fyrr en þetta. 1 landi Gilhaga, sem jafnan
hefir þótt vegleg jörð, var eitthvað af fornum smábýlum, sbr. Jarða-
bókina.
Að Gilhaga frádregnum verða bæirnir níu eins og í máldaganum.