Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1954, Blaðsíða 46

50
Venjulega voru tveir, sem færðu í, hvor með sína ífæru og þótti bezt
að færa í augun á hákarlinum. Með snöggu átaki var svo hausnum
kippt upp á borðstokkinn, þannig að hnakkinn snéri upp, og tók þá
þriðji maður hnallinn og rotaði hákarlinn; til þess að rota hann þurfti
ekki nema eitt högg, ef það kom á réttan stað. Hnallurinn var trékylfa,
um 120 sm löng, með hnúð á þeim endanum, sem lenti á hákarls-
hausnum. Nú þurfti að losa krókinn, sem eins og áður er sagt var
oftast niðri í maga. Þá var krían tekin. Það var aflangt áhald úr tré
með klauf á neðri enda. Nú var klaufinni rennt niður eftir sóknar-
taumnum og niður í buginn á króknum. Því næst var króknum ýtt
neðar og kríunni haldið fastri í bugnum og hvort tveggja dregið upp
úr hákarlinum. Því næst var gómbíturinn tekinn. Það áhald var þann-
ig, að fremst á tréskaft um 120 sm langt var sett járnskeifa og voru
endar hennar beygðir út frá skaftinu og mynduðu hvassa odda. Þessu
var stungið upp í hákarlinn og féll þá efri skolturinn niður á þessa
odda og sat þar fastur. Nú stóð skaftið mestallt inn af borðstokknum
og myndaðist þannig vogarafl, þegar ýtt var á skaftendann niður í
rúmið, svo að hákarlstrjónan lyftist upp fyrir borðstokkinn. Þá var
skálmin tekin; það var sveðja mikil, blaðið úr járni um 75 sm langt
og eins og 2 sm breitt, skaftið var um 60 sm langt. Skálmin var mjög
biturlegt vopn og geymd í tréhulstri, sem kallað var skeiðar, til að
forðast slysahættu, og fékk sá maður alvarlega áminningu, er gleymdi
að stinga skálminni í skeiðar, þegar hann var búinn að nota hana.
Með skálminni var stungið í gegnum hákarlstrjónuna og skorið
kringlótt gat, um 15 sm í þvermál; því næst var farið með hendina
inn í gatið, tekið í mænuna og hún dregin úr hryggnum. Það var kall-
að að trumba. Það kom varla fyrir að mænan slitnaði, en ef hún
slitnaði, var sá hákarl skorinn upp í bátinn, það er í hæfileg stykki,
og allur innbyrtur, því þar sem mænan varð eftir var líf í búknum,
og þegar átti að hafa slíkan hákarl utanborðs og róa fyrir honum, þá
var hann með sporðinn á hreyfingu, og dró það mjög úr skriði báts-
ins og gerði róðurinn erfiðari.
Nú var að koma seilabandinu á réttan stað; væri það ekki gert,
slitnaði hákarlinn af seilinni og tapaðist. Sá, sem seilaði, varð fyrst
að ákveða, á hvort borðið átti að seila. Venjulega var seilað á bak-
borða fyrst, því hákarlinn var dreginn og drepinn á stjórnborða. Þá
var skálminni stungið í gegnum „gömlu seil“, það er kjaftvik há-
karlsins. Það er eini staðurinn á hausnum, sem svo seigt er í, að ekki
slitnar út úr. Bakborðahákarl var þá stunginn gegnum vinstra kjaft-
vik og seilabandið, sem var með ástímaðri lykkju, dregið í gegnum