Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1961, Blaðsíða 153
RITSTJÓRAÞÆTTIR
157
aftur. Þessu svöruðu andstæðingarnir á þá leið, að hvað sem öðru
liði hefði Danmörk skýlausan lagalegan rétt til handritanna, sem
að verulegu leyti hefði verið borgið undan eyðingu af íslendingnum
Árna Magnússyni, sem arfleiddi Kaupmannahafnarháskóla að öllu
safni sínu. í þann tíð höfðu íslendingar engan áhuga á menningar-
arfi sínum, og það kom í hlut Danmerkur að bjarga honum frá glötun
og vernda hann.
Líkast til er það rétt, að handritin séu dönsk eign lagalega séð.
Reyndar var Hafnarháskóli einnig háskóli íslands á dögum Árna
Magnússonar, en hjónaskilnaðarlögum er víst ekki hægt að beita,
þegar ríki skilja. Ef svo væri, hefði ísland átt að hafa sinn hlut
úr búinu. Einnig mun það vera rétt, að á dögum Árna Magnússon-
ar hafi Islendingum yfirleitt ekki verið ljóst gildi fornra íslenzkra
menningarminja og meðferðin verið eftir því. En Dönum ferst ekki
að láta mikið í því efni. Hvar eru handritin að miðaldabókmennt-
um Danmeriiur? Og hvað er að segja um fornmannahaugana í þessu
landi? Fullum helmingi þeirra er ýmist búið að eyða með öllu, spilla
eða afskræma.
Þegar á allt þetta er litið, virðist oss siðferðilegur réttur Islands
til handritanna svo mikill, að Danmörk ætti að vinna það sér til sálu-
friðar, nú þegar málið er enn komið á dagskrá, að sleppa öllu tali um
lagabókstaf og láta æðri dómstóla um að refsa fyrir hugsanlegar mis-
gerðir.
Annað mál er það, að sumir andstæðingar málsins beita fyrir sig
frambærilegum rökum. Það eru, málvísindamennirnir, sem standa í
því stórvirki að semja forníslenzka orðabók. Þeir hljóta að vera á
móti því að skila handritunum, þar sem það mundi torvelda starf
þeirra eða stöðva það alveg. Einn þessara manna, Kristian Hald
prófessor, hefur nýlega í blaðaviðtali lýst skilningi sínum á óskum
íslendinga, en hann spyr um leið: Hvers vegna einmitt nú? Hvers
vegna ekki eftir tíu eða tuttugu ár, þegar lokið er þessu mikla verki,
sem á að verða íslendingum til gagns ekki síður en öðrum? — En
málið er sem sagt enn til umræðu, og það verður að segja af eða á.
Svo virðist sem leysa mætti vandann þannig að allir gætu við unað,
með því að fá íslandi óskoraðan eignarrétt til handritanna, að því
tilskildu, að þau verði kyrr hér í landinu — eða að minnsta kosti
sum þeirra — þangað til lokið er starfinu við orðabókina. Yrði þá
að setja einhvern frest, sem væri nógu rúmur til þess að vísinda-
mennirnir geti unnið í nauðsynlegri ró.