Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1965, Side 51

KUML ÚR HEIÐNUM SIÐ
55
verkamenn bein nokkur í gjallstálinu, en uggðu þó ekki að sér,
fyrr en þeir höfðu dreift úr gjallinu á veginum og í ljós komu
bein bæði úr mönnum og hesti, spjót og beizlismél. Verkstjórinn,
Pétur Jónsson í Reynihlíð, lét nú hætta að taka möl í hólnum. Forn-
gripina sendi hann Þjóðminjasafninu, en verkamenn hröfluðu nokk-
uð af beinum upp úr veginum og lögðu á vegarbrúnina.
Ég var staddur á Akureyri hinn 1. júlí og var að búa mig til
suðurferðar eftir nokkurra daga eftirlitsferð á Norðurlandi. Sá
ég þá frétt um fornleifafund þennan í Morgunblaðinu. Brá ég þá
við og fór þegar í stað austur í Mývatnssveit. Að morgni hins 2.
júlí fór Pétur Jónsson með mér að Stóraforvaða, og leit ég þar
á alla staðhætti. Öllu meira var þar ekki að gera, því að moksturs-
vélin hafði sýnilega sópað kumlinu gjörsamlega burtu. Hafði það
verið undir þúst þeirri, sem áður getur. Um afstöðu í kumlinu
skal ekkert sagt, en þarna hefði verið hægt að gera skemmtilega
rannsókn, þar sem allt bendir til, að kumlið hafi ekki verið áður
hreyft. Ég safnaði saman miklu af hrossbeinum og töluverðu af
mannabeinum, og lá þetta í báðar áttir frá gjallgryfjunni, ýmist
á vegarbrúninni, þar sem verkamennirnir höfðu lagt það, eða í
vegarskurðinum, ellegar á veginum sjálfum, og voru mörg þeirra
beina illa sködduð orðin, þar sem yfir þau hafði verið ekið, en
á þessum stað eru bein yfirleitt mjög vel varðveitt. Fleiri forn-
gripi fann ég ekki.
Síðar um sumarið fannst fleira, sem kom upp smátt og smátt
í vegarbrúnunum, beizlishringur, gjarðarhringja og bogið járn-
stykki; sendi Pétur Jónsson þessa smáhluti á safnið haustið eftir.
Pétur Jónsson sagði í skýrslu sinni, að fundizt hefðu tvær höfuð-
skeljar úr mönnum, önnur stór, en önnur lítil. Þegar til átti að
taka, vissu menn ekki, hvað orðið hefði af hinni minni, en rétt
Wun vera, að sézt hafi tvær höfuðskeljar, því að beinin, sem ég
tíndi upp úr veginum, reyndust vera úr tveimur mönnum, að því
er Jón Steffensen segir. Maðurinn, sem stóra höfuðkúpan er af,
i'eyndist vera fullorðinn karlmaður, hitt unglingur, kyn óvíst.
Haugfé, sem varðveitzt hefur úr Ytri-Neslandakumli, er sem
hér segir:
Spjót, sem þó vantar á falinn, leggur og fjöður til samans 29
sm að lengd. Mesta breidd fjaðrarinnar er 2,5 sm. Spjótið er sér-
kennalítið, og verður því naumast í tiltekinn flokk skipað. Það er
stirðlega smíðað og eggjar sljóar, en grannt er það og rennilegt.
Beizlismél, þ. e. hringarnir báðir og annað mélið, hitt vantar;