Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1968, Side 18

22
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
sónurnar í lausu lofti, en stundum sitja þær á stólum eða bekk, stund-
um öll þrjú á sama bekknum, en undir lok miðalda varð algengt, að
María krypi á milli föður og sonar, en þeir sætu á stólum eða bekkj-
um báðum megin við hana, og þannig er það á Staðarbríkinni. Það
er sem sagt unglegt einkenni.
Á krýningarmyndum er sonurinn yfirleitt sýndur sem ungur maður
með stutt skegg, en faðirinn sem gamall virðulegur maður með sítt
skegg, og átti sú hugmynd að nokkru leyti rót sína að rekja til Daní-
elsbókar (7. kap., 9. og 13. v.), þar sem guð er nefndur hinn aldraði.
Annars þótti það lengi fram eftir miðöldum ekki hæfa að sýna guð
almáttugan á mynd, og var hann lengi vel táknaður með hendi, sem
teygist niður í gegnum skýjaþykkni, dextera domini, síðan er farið
a'ð sýna höfuð guðs og síðan meira og meira, eftir því sem krafan
um myndir varð ágengari, unz ekkert var lengur því til fyrirstöðu,
að guð sæist allur á myndunum eins og helgir menn hans. Þó eru það
aðallega á tvenns konar myndum að guð sést, þrenningarmyndum,
sem sýna heilaga þrenningu, þ. e. náðarstóllinn, þar sem faðirinn
heldur á krossinum með syninum á og heilagur andi svífur fyrir ofan
krossinn, og svo á krýningarmyndum.
Þessar almennu athugasemdir um krýningarmyndir miðalda og
þó einkum síðmiðalda eru hér settar fram til þess að ljóst megi verða,
að krýningarmyndin frá Stað er áðeins ein í stórum flokki. Þegar
ljóst er orðið, að hún er krýningarmynd, er ekkert á henni, sem á
óvart kemur, hún sver sig til sinnar ættar hindrunarlaust.
5
Aldur og uppruni Staðarbríkarinnar eru nátengd atriði, sem um
verður að fjalla sameiginlega. Matthías Þórðarson varpar því fram
í skrásetningarbók 1911, að Maríumyndin sé íslenzk, en Kristsmyndin
eldri og útlend að sjá, og sýnilega hefur honum fundizt hún betra
listaverk en Maríumyndin. Að baki þessara ummæla Matthíasar er
svo sem engin rannsókn, sem ekki var heldur við að búast á skrá-
setningarferð. Við nánari athugun hefði hann sennilega komizt að
þeirri niðurstöðu, að myndirnar ættu saman og væru eftir sama mann.
Sennilega hefur málningin á Maríumyndinni orðið til þess, að hann
sá þetta ekki þegar í stað.
Ummæli Matthíasar eru að því leyti athyglisverð, að þau sýna, að
hann hefur vel getað hugsað sér, að myndir á borð vi'ð Maríumyna-
ina frá Stað væru gerðar hér á landi. Blasir þá við sú spurning, hvort