Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1968, Side 28

32
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
Alfræði íslenzk III, 1917—1918, bls. 86—90) og AM 438c 12mo (H.
Bekker-Nielsen. En god bon. Bibl. Arnamagn. XXV, 1, 1961, bls. 52—
58), en í „Kataíog over den Arnamagn. Hánáskriftsaml." er ekki
unnt að sjá það nákvæmlega. Þannig geta „Bonner" verið æði víð-
tækrar merkingar þar og tekið t. d. einnig til ritningarstaða. I AM
433c 12mo eru auk Margrétar sögu og ýmissa lausna yfir jóðsjúkri
konu þessar ritningargreinar: Lúk. 1: 39—47; Lúk. 2: 1—14, Lúk.
1: 57—68 og Lúk. 1: 26—28, allar á latínu og lúta að þungun og
barneign Elísabetar og Maríu guðsmóður.
I ýmsum öðrum handritum í Árnasafni en þeim, sem Margrétar
saga er á, eru bænir og í AM 434c 12mo einnig upphafið á Jóhann-
esar guðspjalli. Það er þó ekki hægt að dæma nánar um, hvers eðlis
þessar bænir munu vera, því enn er þessi þáttur fornrar íslenzkrar
menningar að kalla óplægður akur.
Hið eina íslenzka lækningaskjal, svo vitað sé, sem varðveitt er
eins og það mun hafa verið notað, er úr Biskupsskjalasafni og hefur
verið lýst af Magnúsi Mávi Lárussyni í Árbók fornleifafél. 1951—52,
bls. 81—90. Þetta er 10,8x58,4 sm skinnræma, sem vel má hafa verið
notuð líkt og belti um sjúklinginn. Á ræmuna er ritað beggja vegna
mikið mál, sem tekur yfir liðlega 3 bls. í Árbókinni, og er það að
efni til særing og bæn við kveisu eða ikt, rituð um 1600. Auk særinga
og bæna eru eftirfarandi partar úr heilagri ritningu á latínu: Jóh.
1: 1—14, Matt. 8: 1—13 og 9: 1—8, og nokkur hinna 72 nafna guð-
dómsins. Það er athyglisverð þessi notkun ritningargreina inn á
milli særinga og bæna. Versin úr Mattheusar guðspjalli segja frá
lækningum Krists og tengjast því með nokkrum hætti tilgangi
kveisublaðsins, líkt og versin úr Lúkasar guðspjalli lausn yfir jóð-
sjúkri konu. En Jóh. 1:1—14, sem greinir frá upphafi heims, verður
ekki sett á annan hátt í samband við lækningar en fyrir kraft þeirrar
helgi, sem tengd er heilagri ritningu og þá sérstaklega sköpunarsög-
unni. Jóh. 1:1 er einnig í blóðstemmum (Alfr. III, 111, og An Old
Icelandic Medical Miscellany, 50 og 51) og bæn heilags Leonards
hefst á styttri útgáfu af sköpunarsögu Mósebókar.
En svo vikið sé aftur að eddukvæðunum, þá er heiðin sköpunarsaga
í Völuspá, brot úr slíkri sögu í Grímnismálum (40. og 41. v.) og
Vafþrúðnismálum (21. v.), og er sú vísa nálega eins og 40. v. Grímn-
ismála. í Völuspá lúta 2.—10., 17. og 18. v. að sköpunarsögunni, en
inn í hana er skotið dvergatalinu 11.—16. v., sem margir álíta inn-
skot í hið upphaflega kvæði. Á það skal ekki lagður dómur hér, en
það sem máli skiptir er, að í kvæðinu eins og það er til okkar komið