Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1968, Síða 29

hugleiðingar um eddukvæði
88
er nafnaruna dverganna tengd sköpunarsögunni, líkt og saman kem-
ur á kveisublaðinu nöfn guðsdómsins og Jóh. 1:1—14. Enn nánari
er líkingin með kveisublaðinu í Grímnismálum. í þeim er eins og fyrr
segir ágrip af sköpun heims, og kvæðislokin eru upptalning á Óðins-
heitum (46.—54. v.). Annars segir í kvæðinu frá því, að Grímnir
(Óðinn) er píndur í 8 nætur milli tveggja elda. í því sambandi kemur
mér í hug eftirfarandi klausa úr íslenzku handriti frá 16. öld: „Hver
sem þessi nöfn drottins vors ber á sér eða les daglega, hann má eigi
í eldi brenna og eigi í vatni farast og eigi á vopnum særast, og
enginn skaðsamlegur voði skal honum að meini verða, ef hann trúir
þessu staðfastlega. Eru þau á hebresku“ (Alfr. III, 118). Nöfnin
vantar.
Þegar Sigurður Fáfnisbani hefur veitt Fáfni banasárið, leitar
hann fræðslu af honum og verður fyrst fyrir að spyrja: „Segðu mér,
Fáfnir, / alls þig fróðan kveða / og vel mart vita: / hverjar eru þær
nornir, / er nauðgönglar eru / og kjósa móður frá mögum“ (Fáfnis-
mál 12. v.). Þetta virðist harla undarlegt áhugamál hetju, að afloknu
mesta hreystiverki sínu, að standa það huga næst að vita, hvaða
nornir séu ljósmæður. Næsta spurning Sigurðar „hve sá hólmur
heitir / er blanda hjörlegi / Surtur og æsir saman?“ (14. v.) lýtur
að heimsendi. Sem sé tvær spurningar, sem með nokkrum hætti tengj-
ast upphafi og endi lífsins, atriði, sem í öllum trúarbrögðum eru
mjög mikilvæg og fela í sér töframátt. Að loknum viðskiptum þeirra
Fáfnis ríður Sigurður upp á Hindarfjall og finnur þar valkyrju,
Sigurdrífu, er Óðinn hafði stungið svefnþorni. Hann vekur hana, en
hún gefur honum minnsveig og biður þeim síðan heilla: „Heilir
æsir, / heilar ásynjur, / heil sjá in fjölnýta fold, / mál og mannvit /
gefið okkur mærum tveim / og læknishendur meðan lifum.“ (Sigur-
drífumál, 4. v.). Svipuð bæn í kristnum búningi er á rúnakefli frá
13. öld frá Ribe í Danmörku. Hún er svo: „Jörð bið ég varða / og
upphimin, / sól og Sankte Maria / og sjálfan guð dróttin, / það hann
lé mik / læknis hönd, / og líftungu að lifa“ (Erik Moltke: Runepind-
ene fra Ribe. Nationalmuseets Arbejdsmark 1960, bls. 122j.1 Hér
jafngildir líftunga (tunga gædd lækningamætti) sýnilega „mál og
mannvit".
Það sem Sigurdrífa biður um eru læknishendur, þ. e. getu til að
lækna með handaálagningu og signingu, og mál og mannvit til þess
að gala lækningagaldur. Eiginleikar sem Asklepios og síðar kristin
D Einari Ól. Sveinssyni þakka ég fyrir þessa tilvitnun.
3