Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1968, Side 102

106
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
Dr. Sveinbjörn Egilsson átti, og sagt var að væri af Brynjólfi biskupi. Kvaðst hann
að vísu nú óljóst muna þá mynd, en lét þó uppi, að ekki mundi fara því fjarri, að
þessi mynd væri af sama manni, eftir þvi sem hann bezt myndi. Sýndi eg og
myndina frú Torfhildi Hólm, og hún fullyrti strax sem sína sannfæringu, að
myndin gæti ekki verið af öðrum en Brynjólfi biskupi. Fékk hún mér og í hendur
lýsing ýmsra barna Sveinbjarnar Egilssonar á mynd þeirri, er hann átti, en þau
segja mjög sitt hvað og ber í ýmsu á milli, sem ekki er undarlegt, þvi að þau voru
öll kornung þá, þegar þau sáu síðast myndina hjá föður sínum, áður hún týndist.
Háralitur getur vitanlega ekki komið hér út á þessari prentuðu mynd, svo að hún
gefur mönnum því ekki alveg fulla hugmynd um frummyndina, en það mun óhætt
að segja það, að þyki þessi mynd önnur en sú, er Sveinbjörn átti, þá hefur hans
mynd ekki verið af Brynjólfi biskupi".
Aftur birti dr. Jón þessa mynd í Biskupasögum Jóns Halldórssonar I, 1910. Þar
er hár og skegg mannsins prentað með rauðu og myndin athugasemdalaust látin
vera af Brynjólfi biskupi.
Benedikt Gröndal hefur staðfest þau ummæli, að faðir hans hafi átt mynd af
Brynjólfi biskupi, en einnig fordæmt með öllu mynd þá, sem dr. Jón taldi af
Brynjólfi. 1 Dægradvöl segir Gröndal (útg. Reykjavík 1965, bls. 14):
„Ekkert man ég eftir húsbúnaðinum (þ. e. í íbúð Sveinbjarnar Egilssonar á Bessa-
stöðum), nema einni lítilli stundaklukku og tveimur olíumyndum. sem mig minnir
héngi í bláu stofunni; önnur var Finnur biskup, en hin Brynjólfur biskup Sveinsson,
báðar brjóstmyndir og því nær í fullri stærð, faðir minn sýr.di okkur stundum
myndirnar og sagði þá: „Þessi er hvítur af lestri, en þessi er rauður af brenni-
víni“, og mun það hafa verið Finnur, því hann drakk. Þessar myndir voru sjálfsagt
komnar frá Benedikt afa mínum, en ég veit ekkert. hvað af þeim varð, og er það
skaði mikill með Brynjólf, því engin mynd er til af honum, en í þá daga var ekki
hugsað um slikt. Myndirnar hafa líklega farizt við flutninginn að Eyvindar-
stöðum".
Neðanmáls segir svo Gröndal: „í Sunnanfara (febr. eða marz 1896) er mynd,
sem á að vera Brynjólfs, en hún er ekkert lík því, sem ég man eftir. Dr. Jón
Þorkelsson (yngri) fékk þessa mynd hjá frú Katrínu Þorvaldsdóttur (Árnasen) og
sýndi mér hana og vildi endilega, að þetta væri mynd af Brynjólfi, en ég sagði
lítið um það til þess að styggja ekki Jón. Myndin er eins og af einhverjum idiot, —
maðurinn les ekki á bókina, en það er eins og hann hlusti eftir, hvort hún segi
ekki eitthvað. Fremur held ég þetta sé copia af mynd Jóns bps Vídalíns, því hann
er (I Fél-Rit) myndaður eins, með bók í hendi, sem hann bendir á, en sú mynd
er líka illa gerð (af Helga Sigurðssyni). Það sem dr. J. Þ. segir um okkur systkinin
og um myndina, er allt rangfært. Faðir minn hefur víst vitað vel, af hverjum
myndin var. Ég teiknaði mynd fyrir Torfhildi Hólm, af þvi hún lagði svo fast að
mér, en ég vissi vel, að hún varð ekkert lík því, sem vera átti, og ég var líka illa
fyrir kallaður".
Rétt hefur þótt að taka hér upp orðrétt það sem birt hefur verið um mynd af
Brynjólfi biskupi. Af því er ljóst, að Sveinbjörn Egilsson átti stórt olíumálverk,
sem talið var af Brynjólfi. Myndin hefur liklega glatazt um 1835. Vatnslitamyndin,
sem dr. Jón Þorkelsson fékk hjá frú Katrínu Þorvaldsdóttur, á ekkert skylt við
hana, og fyrir því er enginn fótur, að hún sé af Brynjólfi biskupi. En dr. Jón ákvað,
að hún væri það.
Vatnslitamyndin er enn til. Þjóðminjasafnið keypti hana úr dánarbúi dr. Jóns
Þorkelssonar 1924, og er hún nú I Mannamyndadeild safnsins, nr. 3745. Matthías
Þórðarson hefur skrásett hana þar, svo sem hér greinir (9. mynd):
„Brynjólfur biskup Sveinsson", vatnslitamynd sú, frummynd á pappir, sem dr.
Jón þjóðskjalavörður kvaðst álíta að væri af Brynjólfi biskupi, sbr. Sunnanfara V,
7 (bls. 49). — Aftan á blaðið hefur hann skrifað: „Páll Melsteð skoðar þessa mynd