Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1981, Síða 2

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1981, Síða 2
6 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS hreppi forna hafi skipt mörgum hundruðum kílómetra, og trúlega hefur helft þeirra verið að stofni til frá Þjóðveldisöld“.7 Hversu mikill þáttur garðahleðsla var í útistörfum i íslenskum sveitum til forna sést m.a. á því, að samkvæmt Grágás eru þrír af sex mánuðum sumar- misseris garðannir. Þar segir: ,,Á milli anna skal löggarð gera, en vorönn er til þess er mánaður er af sumri, en garðönn síðan tveir mánaðir. Þá er heyönn aðra tvo mánaði, en þá er löggarðsönn inn efsta mánað sumars“.8 Vinna við löggarða gekk fyrir flestum öðrum verkum þegar garðönn var, sbr. eftir- farandi ákvæði Grágásar um löggarð til skipta á afrétti: „Menn eiga það að vinna við löggarð þann, að fá sér eldibranda og reka heim smala sinn. Eigi skulu þeir svo reka aðra sýslu að það dvelji garðlagið“.9 Og í Jónsbók segir meira almennt: ,,Ekki skal vinna meðan garðönn er nema reka smala heim og fá eldibranda“.10 Byrjun garðanna og lok, nálægt miðjum maí og miðjum október, kunna að vera að einhverju leyti arfur frá fyrri heimahögum, þó engin slík ákvæði sé að finna i varðveittum norskum lögum, en líklegra er, að þessi tímamörk séu að mestu sniðin eftir íslenskum aðstæðum. Þau koma mætavel heim við það tiltölulega hlýja loftslag, sem líklegt er að hafi verið ráðandi að mestu á fyrstu öldum íslandsbyggðar. Á ofanverðri 12. öld og á fyrri hluta 13. aldar versnar loftslag verulega11 og virðist bæði þetta, sem og reynslan af breytileika veðr- áttunnar frá ári til árs, endurspeglast í lagaákvæði Jónsbókar varðandi garð- annir, en þar segir: „Sú er hin fyrsta lagastefna [þ.e. til garðlags], þegar torfu- þítt er og til þess er menn vinna völlu sína. Sú er önnur þá er lokið er vororku og til heysláttu. Sú er hin þriðja þá er hey er hirt og til þess er jörð frýs“.12 Skv. Grágás skal löggarður vera „fimm feta þykkur við jörð niðri, en þriggja ofan, taka í öxl manni af þrepa, þeim er gildar álnir og faðma hefir“.13 Ákvæði Jónsbókar eru svipuð: „Það er löggarður er V feta þykkur er við jörð niðri en þriggja ofan; hann skal taka í öxl þeim manni af þrepi er hann er hálfrar fjórðu álnar hár“.14 Sú alin, sem hér er reiknað með, er að líkindum um 49 sm,15 hæð löggarðs skv. því tæplega 150 sm, eða álíka og breidd lög- garðsins neðst. Hin geysi-umfangsmiklu garðlög hér á landi til forna og hin mörgu lagaákvæði þar að lútandi virðast að meStu vera séríslenskt fyrirbæri grundað á íslenskum staðháttum, harla ólíkum þeim er voru í fyrri heimkynnum land- námsmanna, sér í lagi í Noregi. Grágás hefur líka fátt úr hinum fornu norsku lögum, Gulaþingslögum og Frostaþingslögum, varðandi garða, þó andi lag- anna, varðandi mikilvægi garða, sé svipaður, sá andi er felst í þeim orðum Gulaþingslaga, að „garður er granna sættir".16 Þær einu löggirðingar, sem nefndar eru í norsku lögunum, eru stauragirðingar. í barrskógalandi, eins og Noregur er að miklum hluta, var timbur eðlilegasta girðingarefnið. Á íslandi
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.