Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1994, Blaðsíða 54

58
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
svæði. Þegar sprengjurnar lentu, varð fremur lítil sprenging, en hvítt ský
gaus upp. Mér dettur helst í hug, að karbítur hafi verið í sprengjunum. Ég
sá hræin af nokkrum sprengjum þarna í skerjunum. Þetta voru tæplega
eins meters langir blikkhólkar. Fremst í þeim var allþung járnkúla, en aft-
ast stél með fjórum uggum, eins og á venjulegri flugvélasprengju. Ég hirti
nokkrar af þessum járnkúlum og hafði til að þyngja herfi. Kúlurnar voru
alveg eins og sú kúla, sem Halldór Baldursson hefur sýnt mér í dag og
segir vera úr Þjóðminjasafninu."!
Kúlan, sem Sigurfinni var sýnd, var nr. 3 í Töflu 1 hér ofar.
Venjulegar flugvélasprengjur innihalda svo mikið magn af sprengiefni,
að hylkið þar utan um sundrast þegar sprengjan springur. Sigurfinnur
fann „hræin af nokkrum sprengjum", sem þó héngu saman, svo hægt var
að sjá lögun og stærð. Það má því telja öruggt, að hér hafi verið um að
ræða æfingasprengjur með litlu eða engu sprengiefni og þá hafðar járn-
kúlur í til að sprengjan hefði eðlilegri þyngd og æfingin yrði raunhæfari.
Niðurstaða
Kúlurnar, sem eru í Þjóðminjasafninu og hafa fundist í Hrakhólmum
eða þar í grennd, standa ekki í neinu sambandi við Tyrkjaránið, Bessa-
staðaskans né neinn vígbúnað fyrr á öldum. Þær voru hluti af æfinga-
sprengjum, sem norski sjóherinn notaði í seinni heimsstyrjöldinni.
Tilvísanir
1. Egon Eriksen og Ole Louis Frantzen: Dansk Artillcri i Napoleonsticicn. Kaupmannahöfn
1988, bls. 305.
2. Halldór Baldursson: „Holger Rosenkrantz höfuðsmaður og atlaga Tyrkja að Seilunni
1627". Landnám Ingólfs 5. Reykjavík 1995 (í prentun).
3. Egon Eriksson og Ole Louis Frantzen: Dansk Artillcri i Napolconstidcn. Kaupmannahöfn
1988, bls. 305.
4. Sama rit, bls. 488.
5. Saina rit, bls. 312 og 488.
6. Halldór Baldursson: „Fallbyssubrot frá Bessastöðum. Röntgenskoðun 1990." Arbók Hins
íslenzka fornleifafélags 1990. Reykjavík 1991, bls. 81.
7. Tabell ofvcr Hans Kongl. May: Flaade med Metal- og Jern-Canons, sampt Mandschab Aar 1718.
Þjóðskjalasafn Dana (Rigsarkivet), Sa-etaten I. Pk. Sokrigskancelliet. Flaadetabeller, Sk.
930.
8. Sama skjal.
9. Linieskibet Holstcn 1772-1814. Ritstjóri: Ole L. Frantzen. Kaupmannahöfn 1988, bls. 39-42.
10. Olav Riste: „ísland og stefna norskra stjórnvalda á stríðsárunum 1940-1945". Saga
XXVI. Reykjavík 1988, bls. 170-172.
11. Njörður Snæhólm: Á kafbátaveiðuin. Reykjavík 1949, bls. 19.
12. Sigurfinnur Klemensson: Bréfdagsett 18.07.1994. Frumrit í Þjóðminjasafni íslands.