Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1994, Side 96

100
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
kenning. Strigamyndin var klunnalega fest á eikarspjaldið, ramminn var ein-
faldur og óvandaður, tæplega smíðaður af fagmanni á verkstæði, og það
hlýtur að hafa verið dýrara og flóknara að senda slíka mynd innrammaða á
milli landa í stað þess að vefja hana upp í stranga, jafnt þá og það er nú.
Önnur tilgáta er sú, að um sé að ræða gamla löngu aflagða töflu úr
kirkjunni. Þá er að skoða skjalasafn Stóra-Askirkju sem er mikið að vöxt-
um og ekki auðlesið. í biskupsvísitasíu frá 1725 er ekki minnst á neina
töflu, en árið 1751 segir „uppyfir útskorin ... förfuð og önnur máluð þar
fyrir neðan á þilið..."' Síðar er tiltekin „tabla" yfir altari nokkrum sinnum,
síðast 1783. Árið 1790 er skráð ný altaristafla „ferköntuð af kristall."13 Það
er síðan endurtekið í nokkrum vísitasíum, og ekki minnst á neina málaða
mynd. En svo bregður við að 1827 er sagt frá málaðri brík yfir altari og
öðrum tveimur „útskornum litlum máluðum bríkum upp yfir kórdyrum
og predikunarstól."14 Og árið 1832 er sagt frá „þrem upphengdum töblum
með grafskriftum síra Snorra Björnssonar og hjónanna Jóns Þórólfssonar
og Málfríðar illugadóttur."' - Þarna hafa kirkjunni í Stóra-Ási sem sagt
áskotnast margar myndir. Skýringin er sú, að á þessum árum verða miklar
breytingar á stöðu og högum kirkjunnar. Hún hafði verið annexía frá
Húsafelli í 200 ár, en árið 1812 er Húsafellskirkja lögð niður, sóknin lögð
undir Stóra-Ás kirkju, Húsafellskirkja rifin og gripum hennar skipt milli
þurfandi kirkna í sveitinni. Þannig fékk til dæmis kirkjan að Lundi græn-
an hökul „sæmilegan, tillagður gefins frá Húsafells aftekinni kirkju"'", seg-
ir í vísitasíubók kirkjunnar frá 1814, og Fitjakirkja fékk litla klukku. Og
Áskirkja fékk minningartöfluna um séra Snorra. Séra Snorri lést í hárri elli
á Húsafelli, 93 ára gamall árið 1803, og síðasti presturinn þar, séra Jón
Grímsson gerði hina merku minningartöflu um forvera sinn. Hún er nú á
Þjóðminjasafni.
Guðrún Ása Grímsdóttir, sérfræðingur á Árnastofnun, hefur bent mér á
að í Vísitasíubók Brynjólfs biskups Sveinssonar sé í vísitasíu Húsafells-
kirkju 3. ág. 1653 m.a. talið innan kirkju „forn brík máluð og tvö altar,
vantar þriðja." En Jón Árnason Skálholtsbiskup kemur í Hálsasveitina
1725, og tilgreinir þá „töblu yfir"17 altari í Húsafellskirkju, tekur þá fram
að altarið sé gamalt og lítilfjörlegt. I Áskirkju er þá nýtt altari og nýr pred-
ikunarstóll, sem Jón Jónsson yngri, ábúandi jarðarinnar hefur tillagt, en
engin „tabla", eins og fyrr sagði.' f síðari vísitasíum er töflunnar í Húsa-
fellskirkju ekki getið.
Það mun oft hafa komið fyrir að gripir voru fluttir til í kirkjum, eða misstu
stað sinn og tilverurétt þegar kirkja var endurgerð, lentu þá stundum í
geymslu, en komu svo fram í dagsljósið þegar kirkjur voru teknar niður.
Það gætu hafa orðið örlög þessarar kvöldmáltíðarmyndar.